Η περίοδος τῶν χριστουγεννιάτικων «διακοπῶν» –θέτω τήν λέξη ἐντός εἰσαγωγικῶν διότι ὅλη ἡ χώρα σέ διακοπές βρίσκεται λόγω τῆς πανδημίας καί μάλιστα παρατεταμένες– προσφέρεται γιά περισυλλογή καί ἀναστοχασμό.
Ἡ ἀνταλλαγή τῶν εὐχῶν, οἱ χαλαρές συνομιλίες, ἡ ἐκ βαθέων ἐνδοσκόπηση πάντοτε σοῦ δίνει τήν εὐκαιρία νά πιάσεις τόν σφυγμό τῆς κοινωνίας μας, σέ ὅλα τά ἐπίπεδα: στό ὑψηλότερο δυνατό ὅπου λαμβάνονται οἱ ἀποφάσεις, στό ἐπίπεδο τῶν Ὑπουργῶν, στό ἀμέσως ἑπόμενο ἐπίπεδο τῶν Βουλευτῶν οἱ ὁποῖοι νομοθετοῦν τίς (εἰλημμένες) ἀποφάσεις, στό μεσαῖο τῶν κρατικῶν ἀξιωματούχων (Περιφερειάρχες, Δήμαρχοι, διοικητές) οἱ ὁποῖοι ἐντέλλονται νά ἐφαρμόζουν τίς ἀποφάσεις καί βεβαίως στό ἐπίπεδο ὅλων ἡμῶν οἱ ὁποῖοι ὑφιστάμεθα τίς ἀποφάσεις. Φέτος, ἡ ἐμπειρία ἦταν περισσότερο ἐνδιαφέρουσα ἀπό κάθε ἄλλη φορά. Πρῶτον, γιατί μέ ἄνεση χρόνου εἶχα τήν εὐκαιρία νά συνομιλήσω μέ διψήφιο ἀριθμό Ὑπουργῶν καί διψήφιο ἀριθμό Βουλευτῶν ὅλων τῶν «πτερύγων» μάλιστα, ἀπό τό κέντρο καί τήν περιφέρεια. Δεύτερον, γιατί σέ ἐπίπεδο μεσαίων στελεχῶν ἡ ἀνάγκη τῆς ὅλης παράταξης νά ἐπικοινωνήσει μεταξύ τῆς ἀσχέτως ἄν γιά λόγους πού δέν ἀφοροῦν τήν παροῦσα ἡγεσία ἔχει σκορπίσει στά τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντα, εἶναι παραπάνω ἀπό ἐμφανής. Ἄνθρωποι πού στό παρελθόν ἔφυγαν στούς ΑΝΕΛ, στόν ΛΑΟΣ, στήν Λύση, ἤ ἀκόμη καί στήν Χρυσή Αὐγή (ὡς ψηφοφόροι) σήμερα βρίσκονται στήν ΝΔ, εἶναι ἐνεργοί ἀλλά καί ἐξαιρετικῶς δραστήριοι στά social media, εἰδικῶς στό facebook.
Οἱ παλαιοί –Θεόδωρος Μπεχράκης κ.λπ.– παρέδωσαν τόν «Σύνδεσμο 1974» –σωματεῖο τύπου Φιλικῆς Ἑταιρείας πού ἑνώνει ὅλες τίς γενεές στελεχῶν τῆς ΝΔ– στούς πενηντάρηδες νεώτερους, τέως Ὀννεδίτες. Ὁ σκηνοθέτης Γιῶργος Σγουράκης ἑτοιμάζει μαζί μέ τήν Τατιάνα Ἀβέρωφ «Μονόγραμμα» γιά τόν μεγάλο εὐπατρίδη πολιτικό ἀπό τήν Ἤπειρο. Πρώην Βουλευτές ἀπό τόν φιλελεύθερο χῶρο μάλιστα ἀσχολοῦνται συστηματικά μέ τίς ἐξελίξεις στόν χῶρο καί κάνουν ἐπιθετικές ἀναρτήσεις. Μέ δυό λόγια, ὑπάρχει μή παρεξηγήσιμη κινητικότης. Παραβιάζω βεβαίως ἀνοικτάς θύρας ἄν παρατηρήσω εἰσαγωγικῶς ὅτι σέ ἐπίπεδο κοινωνίας σέ ὅλες μά ὅλες τίς συνομιλίες διέκρινα ὅτι ὑπάρχει γενικότερη ἀνασφάλεια γιά τίς ἐπιπτώσεις τῆς πανδημίας στήν ὑγεία καί στήν οἰκονομία. Ὁ κόσμος παρά τό ἐμβόλιο ἔχει ἀρχίσει νά χάνει τήν ὑπομονή καί τήν πίστη ὅτι θά εἶναι ἄμεσα τά ἀποτελέσματα. Καί τό πρόβλημα εἶναι πώς αὐτή ἡ γενιά παρά τήν ταχύτητα πού ἔδρασε αὐτήν τήν φορά ἡ ἐπιστήμη, ἔχει μάθει νά εὑρίσκει λύσεις ἄμεσα. «Τώρα σέ εἶδα, τώρα στάσου» πού λέει καί ὁ λαός μας. Βιάζεται νά ἐπανέλθει στούς παλαιούς ρυθμούς. Νά πιάσει τό νῆμα ἀπό ἐκεῖ πού τό ἄφησε.
Καί ὅσο αὐτό καθυστερεῖ καί ὅσο ἡ ἀδημονία μεγαλώνει τόσο, κατά τήν γνώμη μου, θά αὐξάνεται καί ἡ πιθανότης ριζοσπαστικοποίησης τῶν πληθυσμῶν. Τό δυστύχημα βεβαίως εἶναι ὅτι οἱ οἰκονομολόγοι δέν μᾶς τά λένε καλά. Τό 2024 θά ἐπιστρέψουμε στήν κανονικότητα, μᾶς προειδοποίησε ὁ διακεκριμένος Ἕλλην καθηγητής τοῦ Yale Χρηστάκης. Μιά δεκαετία θά χρειαστεῖ ἡ παγκόσμια οἰκονομία γιά νά συνέλθει ἀπό τό σόκ τῆς πανδημίας σύμφωνα μέ κορυφαῖο οἰκονομολόγο τό ὄνομα τοῦ ὁποίου μοῦ ἀνέφερε Ἕλλην πανεπιστημιακός –οὐ γάρ ἔρχεται μόνον, δέν τό συγκράτησα Καί γιά νά «προσγειώσουμε» τήν ἀνάλυσή μας στήν Ἑλλάδα κατά τό πρῶτο ἥμισυ τῆς χρονιᾶς, ὡς φαίνεται θά ζήσουμε ὅπως μοῦ ἔλεγε ὁ φίλος Κώστας Καλλίτσης –ἄς κάνω μιά ἐξαίρεση μέ ὀνομαστική ἀναφορά– τό «σκοτεινό ἑξάμηνο». Τό πολιτικό σύστημα θά κληθεῖ νά διαχειριστεῖ μέ τό χρῆμα νά σώνεται, τό κῦμα τῶν λουκέτων καί τῶν ἀπολύσεων. Καί τῆς παράτασης τῆς ὕφεσης ἡ ὁποία μπορεῖ νά ὁδηγήσει τήν οἰκονομία σέ συνθῆκες Καστελλορίζου. Μνημόνια κ.λπ., ὅπως ἔχει πεῖ καί ὁ Θεόδωρος Σκυλακάκης. Ἡ ἐπίδραση τῆς πανδημίας, τῆς ὕφεσης ἀλλά καί τῶν ἑλληνοτουρκικῶν στήν πολιτική ζωή τοῦ τόπου ἴσως εἶναι καταλυτικές. Καί οἱ ἐξελίξεις ραγδαῖες. Ἀκόμη καί τύπου 2011, λένε ὁρισμένοι. Δέν τό πιστεύω ὅμως. Ἀπό τίς συνομιλίες ἐπαφές τῶν ἡμερῶν ἔπιασα τρία ἐπίπεδα συναισθημάτων. Τό πρῶτο ἔρχεται ἀπό τήν ἐπαρχία, εἰδικῶς ἀπό τά λαϊκά στρώματα.
Ὁ σημιτισμός ἐνοχλεῖ τήν ἀπώτερη βάση. Ὄχι γιά λόγους ἰδεολογίας ὅμως. Ἀλλά γιά λόγους νομῆς τῆς ἐξουσίας. Ἔχει δημιουργηθεῖ ἡ ἐντύπωση πώς ἡ ΝΔ ἀποτελεῖ πλέον τό ἄθροισμα δύο συστημάτων ἐξουσίας, τοῦ μητσοτακικοῦ καί τοῦ σημιτικοῦ, μέ ὀλίγον σεβασμό στόν σαμαρικό πυρῆνα. Κομματικά στελέχη ἀπορρίπτονται γιά δημόσιες θέσεις μέ τήν χλευαστική κατηγορία τοῦ «πολιτευτῆ» ἐνῶ βλέπουν ταυτόχρονα ἄλλους «πολιτευτές» γυρολόγους κομμάτων τῆς Ἀριστερᾶς νά ἐπιβραβεύονται ἀπό τό κόμμα. Γιά νά περνᾶ τό μήνυμα, πώς ἄν εἶσαι συνεπής στόν χῶρο σου τιμωρεῖσαι, ἄν τόν προδίδεις γιά ἄλλο χῶρο ἐπιβραβεύεσαι. Ὡστόσο αὐτά ὑπῆρχαν, ὑπάρχουν καί θά ὑπάρχουν στήν ΝΔ, ἡ ὁποία πάντα ἀπαρνεῖται τόν ἑαυτό της, δέν εἶναι αὐτήν τήν στιγμή τοὐλάχιστον πολιτικῶς θανατηφόρα. Ὁ κόσμος τῆς ΝΔ –τό ἔχει πεῖ ὁ Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης– ἔχει κατ’ ἀρχάς κομμουνιστική πειθαρχία. Τοῦ γυρίζει τό μάτι σέ θέματα ἀρχῶν, ὄχι νομῆς ἐξουσίας. Ἐκεῖ νά τόν φοβᾶσαι. Γιατί τόν ψάχνεις τήν ἡμέρα τῶν ἐκλογῶν καί δέν τόν βρίσκεις στήν κάλπη ἀλλά στό καφενεῖο!
Σέ ἐπίπεδο μεσαίων στρωμάτων ἡ κριτική τῶν πολιτῶν φεύγει ἀπό τήν ὀργή γιά τήν νομή τῆς ἐξουσίας –οἱ σημιτικοί προτιμῶνται πλέον καί γιά ἁπλές θέσεις ἐργασίας στό δημόσιο– καί ἀποκτᾶ συνολικότερο περιεχόμενο. «Ὑπάρχει κόπωση χωρίς ἐναλλακτική!» μοῦ εἶπε μεσαῖο στέλεχος τοῦ κρατικοῦ μηχανισμοῦ, ἀστός τῆς ἐπαρχίας. Στούς «σκεπτόμενους», ἄς τό ποῦμε ἔτσι, πού δέν περιμένουν κάτι ἀπό τό Κράτος ἕνεκα τοῦ ὅτι εἶναι αὐτοδημιούργητοι, ὑπάρχει προβληματισμός γιά τό μέλλον. Ὅ,τι ἔκανε ὁ Μητσοτάκης πιστώνεται μέ τό παραπάνω (ἐπιστρεπτέες κ.λπ.) ἀλλά ἡ μάχη μέ τά κύματα συνεχίζεται. Καί ἡ γενικότερη εἰκόνα τοῦ πολιτικοῦ συστήματος προβληματίζει. Δέν ἐπιτρέπει καλλιέργεια κλίματος αἰσιοδοξίας. Στόν σκληρό πυρῆνα τῆς ἐξουσίας –παρήγορο εἶναι αὐτό– τό κλῖμα αὐτό ἔχει ἀρχίσει νά φθάνει. Καί οἱ εἰσηγήσεις γιά ἐκλογές τώρα πού ὁ ΣΥΡΙΖΑ δέν πείθει, αὐξάνονται. Τακτικός συνομιλητής τοῦ Πρωθυπουργοῦ εἰσηγεῖται καιρό τώρα ἐκλογές ὥστε νά ἀποφύγει τό λάθος πού ἔκανε ὁ Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1990 ὅταν δέν πῆγε σέ ἐκλογές μετά τήν ψήφιση τοῦ νόμου Κούβελα. Ἄν τίς εἶχε κάνει τότε θά κυβερνοῦσε μέ 170 ἕδρες. Τό ἴδιο καί ὁ Κυριάκος. Ἄν τίς εἶχε κάνει τόν περασμένο Ἰούλιο θά κυβερνοῦσε μέ 180 ἕδρες.
Στόν σκληρό πυρῆνα τῆς ἐξουσίας καί παρά τίς ἀντίθετες φωνές πού ζητοῦν νά μήν ὑποτιμᾶται ἡ ἀντιπολίτευση σέ συνθῆκες κρίσης –ἔστω καί ἄν εἶναι γονατισμένη– ἐπικρατεῖ ἡ σκέψη ὅτι μέσα στό 2021 ἀργά ἤ γρήγορα ὁ Πρωθυπουργός θά χρησιμοποιήσει κατά τρόπο ἀπόλυτο καί διλημματικό τό χαρτί τῶν ἐκλογῶν. Μέ μιά διατύπωση περίπου ὅπως αὐτή πού μοῦ μετέφερε μαζί μέ τίς εὐχές του παλαιός φιλελεύθερος δημοσιογράφος, ὁ Γιάννης Τασσιόπουλος: «Ἤ ἐμεῖς ἤ κανείς!». Σύντομα ὅλα θά δοκιμαστοῦν στήν πράξη. Καί ἡ Κυβέρνηση καί οἱ προβλέψεις. Ἐκεῖ πρός τό τέλος τοῦ σκοτεινοῦ ἑξαμήνου. Καί γιά τήν οἰκονομία καί γιά τά ἐθνικά. Ὀψόμεθα. Καί ἄς ἐλπίσουμε ὅτι τό «σκοτεινό ἑξάμηνο» θά μᾶς βγάλει σέ ξέφωτο. Καί ὄχι σέ «σκοτεινό ποτάμι».
