Πῶς θά διδάσκεται ἡ Ἱστορία στά σχολεῖα μέ βάση τά νέα ἀναθεωρημένα σχολικά προγράμματα τῆς ὑπουργοῦ Νίκης Κεραμέως
ΜETA 20 ὁλόκληρα χρόνια, τό Ὑπουργεῖο Παιδείας προχωρεῖ στήν ριζική ἀλλαγή τῶν Προγραμμάτων Σπουδῶν σέ Δημοτικό, Γυμνάσιο καί Λύκειο, μέ στόχο τήν ἀλλαγή στόν τρόπο ἐκπαιδεύσεως καί τήν κατάργηση ἀναχρονιστικῶν μεθόδων, ὅπως ἡ στεῖρα ἀπομνημόνευσις καί βιβλίων. Τά Νέα Προγράμματα πού ἐξεπονήθησαν μέ ἐντολή τῆς Ὑπουργοῦ Παιδείας Νίκης Κεραμέως θεωροῦνται καινοτόμα, ἀφοῦ ἐπιχειροῦν νά βάλουν τόν μαθητή μέσα στήν οὐσία τοῦ κάθε μαθήματος, νά τόν ἐνεργοποιήσουν καί, γιατί ὄχι, νά ἐνισχύσουν τήν κριτική διάθεσή του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εἶναι ἡ Ἱστορία, μάθημα πού δικαίως ἔχει ἐπικριθεῖ στό παρελθόν γιά τόν τρόπο πού διδάσκεται καί τό περιεχόμενο τῶν βιβλίων. Ὁ μαθητής, ἀπό τό διδακτικό ἔτος 2023, ὁπότε θά ἀρχίσει ἡ ἐφαρμογή τῶν Προγραμμάτων στά σχολεῖα, ἀντί νά ἀποστηθίζει ἱστορικά γεγονότα ὅπως δυστυχῶς συμβαίνει, καλεῖται νά συμμετέχει σέ δραστηριότητες πού θά τοῦ ἐπιτρέπουν νά ἀντιληφθεῖ τήν σημασία τῶν γεγονότων, τά αἴτια καί τίς συνέπειές τους. Ὁ μαθητής θά ἀναλαμβάνει μέσα στήν τάξη τόν ρόλο τοῦ πρωταγωνιστοῦ, τοῦ ἱστορικοῦ προσώπου γιά τό ὁποῖο θά διαβάζει, θά τό «μαθαίνει» καί θά τό ὑποδύεται συντάσσοντας μιά ἐπιστολή ἐκ μέρους τοῦ προσώπου αὐτοῦ! Ἔτσι ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος γιά παράδειγμα, καί ἄλλες ἡγετικές προσωπικότητες τοῦ ἑλληνισμοῦ, θά «ξαναζωντανέψουν» μέσα στήν αἴθουσα καί οἱ μαθητές θά ἀνακαλύψουν μέ τόν διαδραστικό αὐτό τρόπο τί ἔπραξαν, τί ἀπεφάσισαν, ποιός ἦταν ὁ ρόλος τους στήν Ἱστορία.
Τό Ὑπουργεῖο ἀπεφάσισε νά ἐνισχύσει τήν ὕλη τῆς εὐρωπαϊκῆς καί παγκόσμιας Ἱστορίας. Σέ ὅλες τίς τάξεις τοῦ Λυκείου ἡ διδασκαλία της, γιά πρώτη φορά, γίνεται θεματική. Οἱ θεματικές ἑνότητες εἶναι στήν Α΄ Λυκείου «Κράτη, θεσμοί καί διοίκηση, ἰδεολογικά ρεύματα», στήν Β΄ Λυκείου «Κοινωνία, Οἰκονομία, Δημογραφία» καί στήν Γ΄ Λυκείου «Πόλεμος καί Εἰρήνη». Εἰδικά τό μάθημα Ἱστορίας κατευθύνσεως τῆς Γ΄ Λυκείου ἐντάσσεται ἕνα πρωτοποριακό ἀντικείμενο, ἡ διδασκαλία τῆς θεωρίας καί τῆς μεθοδολογίας τῆς Ἱστορίας, μέ τόν τίτλο «Τό Ἐργαστήριο τῆς Ἱστορίας». Μέ τόν τρόπο αὐτό οἱ μαθητές, πού ἀργότερα θά εἰσαχθοῦν κυρίως στίς Φιλοσοφικές Σχολές τῶν πανεπιστημίων, θά ἐξοικειωθοῦν μέ τά θεωρητικά καί μεθοδολογικά ἐργαλεῖα τῆς ἐπιστήμης τῆς Ἱστορίας.
Ἐπίσης ἤγγικεν ἡ ὥρα, ἔστω καί μέ καθυστέρηση, οἱ μαθητές νά συνδέσουν τήν θεωρία μέ τήν πράξη. Τά Μαθηματικά, ἡ Χημεία, ἡ Φυσική πρέπει νά σταματήσουν νά διδάσκονται ἀποκλειστικῶς σέ θεωρητικό ἐπίπεδο. Τά Νέα Προγράμματα στοχεύουν μέν στήν «πράξη», ὅμως πρέπει νά ξεπερασθοῦν ἀνυπέρβλητα, μέχρι τώρα, ἐμπόδια. Τά σχολεῖα δέν διαθέτουν ὑψηλῆς ταχύτητος ἴντερνετ. Μέσα στίς αἴθουσες δέν ὑπάρχουν ὑπολογιστές καί «ἔξυπνοι πίνακες», ἐνῶ μόνο ὡς ἀστεῖο ἀκούγονται τά ἐργαστήρια. Ἀπό τό 2023 ὁ μαθητής γιά παράδειγμα στήν Πληροφορική, θά κληθεῖ νά ἀναπαραστήσει μέ κατάλληλο λογισμικό τά δεδομένα γιά τίς ἀλλαγές στήν θερμοκρασία ἑνός τόπου καί τίς ἐκπομπές τοῦ διοξειδίου τοῦ ἄνθρακος καί νά συγκρίνει τούς ρυθμούς μεταβολῆς τους, προκειμένου νά κατανοήσει καλύτερα τό φαινόμενο τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς. Στήν Χημεία εἰσάγονται σύγχρονες θεματικές, π.χ. ἀειφορία, κλιματική ἀλλαγή, κυκλική οἰκονομία, συνθετική Χημεία –νέα προϊόντα καί ὑλικά, νανοτεχνολογία– νανοϋλικά. Στήν Φυσική εἰσάγονται οἱ ἐφαρμογές τῆς κβαντικῆς θεωρίας καί στά Μαθηματικά ἐνισχύονται τά Στοχαστικά Μαθηματικά (Στατιστική καί Πιθανότητες). Τό ζήτημα εἶναι ἐάν οἱ καθηγητές, ἰδιαίτερα ἐκεῖνοι πού εἶναι πολύ κοντά στήν συνταξιοδότηση, ἔχουν τίς κατάλληλες γνώσεις ἤ τήν διάθεση νά καθίσουν ἐκ νέου στά θρανία, γιά νά ἐνημερωθοῦν γιά τά Νέα Προγράμματα. Ὅπως ἀναφέρει τό Ὑπουργεῖο, τά ΝΠΣ ἀλλάζουν τό τί διδάσκεται σέ κάθε μάθημα καί ἐμπλουτίζουν τά ὅσα διδάσκουν οἱ καθηγητές στά σχολεῖα. Αὐτό σημαίνει ὅτι διαφυλάσσεται ἡ συνοχή στήν ἐκπαιδευτική διαδικασία, μέσῳ τῆς μετατοπίσεως ἀπό τήν ἀποσπασματική διοργάνωση τῆς γνώσεως σέ μεθοδικά σχεδιασμένα θεματικά πεδία πού παραμένουν σταθερά ἀπό τάξη σέ τάξη καί ἀπό βαθμίδα σέ βαθμίδα. Γιά παράδειγμα στά Μαθηματικά ἡ θεματική ἑνότης «Μοτίβο-Συναρτήσεις» παραμένει σταθερή ἀπό τά Μαθηματικά τῆς Α΄ Δημοτικοῦ ὥς καί τά Μαθηματικά τοῦ Λυκείου: ἀρχικά, ὁ μαθητής ἀναγνωρίζει ἁπλά ἀριθμητικά μοτίβα, ἔπειτα πιό σύνθετα ἀριθμητικά μοτίβα, κατόπιν ἀντιμετωπίζει γλωσσικά, συμβολικά καί γεωμετρικά μοτίβα, ἐνῶ στό Λύκειο φτάνει στήν ἀναγνώριση καί μελέτη πληθυσμιακῶν μοτίβων, ὅπως εἶναι οἱ δημογραφικές μεταβολές σέ διάφορες χῶρες ἤ τά κρούσματα τῆς πανδημίας. Ἄλλο παράδειγμα εἶναι ἡ Μελέτη Περιβάλλοντος. Ἀπό τήν Α΄ Δημοτικοῦ ἕως καί τήν Δ΄ Δημοτικοῦ, ἡ γνῶσις ὀργανώνεται μέ βάση τή θεματική ἑνότητα «πολιτειότητα» καί τήν ὑπο-ενότητα τῆς «συμπερίληψης» (μεταξύ ἄλλων). Στήν Α΄ Δημοτικοῦ δίδεται ἔμφασις στό πῶς ἡ συμπερίληψις ἐκφράζεται μέσα στήν τάξη καί τό σχολεῖο. Στήν Β΄ Δημοτικοῦ μαθαίνει γιά τήν συμπερίληψη στήν γειτονιά. Μετά στήν Γ΄ Δημοτικοῦ προχωρεῖ σέ ἐπίπεδο πόλεως καί στήν Δ΄ Δημοτικοῦ φθάνει νά γνωρίζει καί νά συμμετέχει σέ δραστηριότητες γιά τήν συμπερίληψη σέ ἐπίπεδο κράτους.
Τά Νέα Προγράμματα ἀξιοποιοῦν τίς ψηφιακές τεχνολογίες, καλλιεργοῦν τίς ψηφιακές δεξιότητες καί παρέχουν πλούσιο συνοδευτικό ψηφιακό ὑλικό σέ ὅλα τά γνωστικά ἀντικείμενα. Στά μαθήματα Μελέτη Περιβάλλοντος, Γεωγραφία καί Γεωλογία-Γεωγραφία οἱ μαθητές θά μποροῦν νά συμμετέχουν σέ εἰκονικές περιηγήσεις ἀνά τόν κόσμο καί νά ἐξασκοῦνται στή χαρτογραφία, ἀξιοποιῶντας ψηφιακά ἐργαλεῖα. Ὑπενθυμίζεται ὅτι αὐτό προϋποθέτει ὅτι ἀκόμη καί ἕνα ἀπομακρυσμένο σχολεῖο θά ἔχει καί τόν κατάλληλο ἐξοπλισμό ἀλλά καί τό διδακτικό προσωπικό νά τό παρουσιάσει μέ ἄρτιο τρόπο.
Τό Ὑπουργεῖο Παιδείας σέ ἀνακοίνωσή του καθιστᾶ σαφές ὅτι τά ΠΣ ἀπαιτοῦν ἕναν ἐκπαιδευτικό σχεδιαστή, συντονιστή καί ἐμψυχωτή. Αὐτό, συμπληρώνει, προϋποθέτει τήν ἀξιολόγηση τῶν ἐκπαιδευτικῶν, ἡ ὁποία θά συμβάλλει στήν στοχευμένη ἐνδυνάμωση ὁρισμένων ἐκπαιδευτικῶν, οἱ ὁποῖοι ἀντιμετωπίζουν δυσκολίες καί χρειάζονται στήριξη. Μέ ὁμολογουμένως μεγάλη καθυστέρηση σέ σχέση μέ ἄλλες χῶρες τῆς ΕΕ οἱ μαθητές ἐπί τέλους θά ἔλθουν σέ ἐπαφή μέ τήν σύγχρονη γνώση στήν βάση ἐπιστημονικῶν καί κοινωνικῶν ἐξελίξεων, θά μαθαίνουν μέσῳ βιωματικῶν καί συμμετοχικῶν μεθόδων διδασκαλίας καί θά σκέφτονται δημιουργικά καί κριτικά ἑστιάζοντας στήν οὐσία τῆς γνώσεως.
