225 χρόνια ἀπό τήν γέννηση τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ
ΜΕΓΑΛΟΙ Ἕλληνες. Γεμίζουν τίς σελίδες τῆς Ἱστορίας μέ ἔργα μυθικά. Μέ θαυμαστά κατορθώματα ἀνδρείας καί ἀσύγκριτες θυσίες.
- Tῆς Ἰωάννας Γ. Καραγκιούλογλου*
Προπάντων ὅμως τίς γεμίζουν μέ Φῶς. Ἐκεῖνο τό Φῶς πού ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στόν προορισμό του.
Οἱ φωνές τους ἐπίκαιρες καί ἀληθινές. Ὑπάρξεις αἰώνιες, δίχως χρονικότητα. Εἶναι πλάι μας, μέσα μας, γύρω μας. Βρισκόμαστε στίς ἀρχές τοῦ 19ου αἰῶνα. Σπουδαῖοι ποιητές ἀναδύονται. Giuseppe Parini, Vittorio Alfieri, Ugo Foskolo, Vincenzo Monti. Ἀνάμεσά τους ὁ Ἕλλην.
Φοιτητής ἀκόμη στήν Ἰταλία, ὁ Διονύσιος Σολωμός ἀποκαλύπτει τήν ἀδιάλλακτη Ἑλληνική Ψυχή πού κρύβει στό νεανικό του στῆθος. Ἀπευθυνόμενος στούς συμφοιτητές του λέει:
– Νέοι Συμμαθητάδες! Μάθετε τήν Ἐπιστήμη καί τήν Ἀρετή. Δίχως νά ὑπερηφανεύεσθε. Καί δέν θά ὑπερηφανευθῆτε, ἄν ἀληθινά μάθετε τήν Ἐπιστήμη καί τήν Ἀρετή.
Καί συνεχίζει.
– Ἀλλά μή χαμηλώσετε ποτέ τήν κεφαλή. Διότι θά εὑρεθοῦν πολλά ἄτιμα καί ἄγρια χέρια ἕτοιμα νά σᾶς τήν πλακώσουν. Ἄν πάλι τολμήσουν οἱ ἄνανδροι νά σᾶς ὑβρίσουν, γιά νά σκεπάσουν τούς πολλούς φόβους οἱ ὁποῖοι φωλιάζουν μές στήν ψυχή τους, τότε ναί! Σηκώσετε τήν κεφαλή μέ ὅλη τήν δύναμη πὤχει. Καί θά ἰδῆτε ὅτι θά πέσει εὐθύς ἐκείνη ἡ αὐθάδεια. Διότι εἶναι μικρόψυχη αὐθάδεια.
Μέ τήν κεφαλή ἔτσι σηκωμένη γύρισε ὁ Σολωμός στήν Ζάκυνθο τό 1818. Κι ὅταν σέ λίγο ἄρχισε ὁ Ἀγῶνας, ἦταν πιά ὥριμος νά τιμήσει τόν Τρόπο.
Μάης τοῦ 1823. Μεγάλες καί δύσκολες οἱ μέρες γιά τήν Ἑλλάδα. Οἱ πρῶτες νῖκες ἔχουν δυναμώσει τόν ἐνθουσιασμό τῶν μαχόμενων Ἑλλήνων. Καί οἱ φόβοι ὅμως δέν εἶναι λίγοι. Οἱ τύραννοι ὀργανώνονται. Μαζεύουν δυνάμεις. Κάνουν ὅ,τι μποροῦν γιά νά πνίξουν τήν Ἰδέα.
Ὁ Σολωμός, ἀκούγοντας ἀπό τούς λόφους τῆς Ζακύνθου τίς βροντές τῶν κανονιῶν στό Μεσολόγγι, ἐξυμνεῖ τούς Ἕλληνες καί τήν Ἐλευθερία.
«(…) Ἀπ’ τά κόκκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τά ἱερά,
καί σάν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
Χαῖρε, ὦ χαῖρε Ἐλευθεριά!»
Μιλᾶ γιά πράγματα πού κανείς δέν φαντάστηκε ὅτι θά μποροῦσαν νά ἀποτελέσουν θέμα ποιητικό. Μεταφέρει πληροφορίες στόν κόσμο καί συμβουλές στούς Ἀγωνιστές. Κάνει κριτική. Καταριέται τίς Μεγάλες Δυνάμεις. Τίποτε δέν τόν ἐμποδίζει νά κάνει πολιτική. Συνδυάζει τό Ἑλληνικό Πνεῦμα μέ τό βαθύτερο συναίσθημα τοῦ Ἀνθρώπου. Τόν Ἔρωτα γιά τήν Ἐλευθερία. Τά γεγονότα βαριά σάν ὀγκόλιθοι. Μέσα σέ λίγους μῆνες γίνεται Κοσμογονία. Ἀπό τό 1823 ἕως τό 1824, ὁ Διονύσιος ὡριμάζει ὡς Ἕλλην. Γίνεται Πνευματικός Ἡγέτης. Λέει μέ παρρησία τίς ἀλήθειες. Δημιουργεῖ πολύτιμες ὑποθῆκες γιά τό Ἔθνος. Σέ ἕνα ἀπομεσήμερο κάνει, μαζί μ’ ἕναν Φίλο, τόν περίπατό του στό Ζακυθινό ἀκρογιάλι. Κοιτάζοντας κατά τόν Μωριᾶ, ἔχει ξεχαστεῖ.
Τοῦ λέει ὁ Φίλος.
Ἑτοιμάζεσαι πάλι νά ξανακοιτάξεις κατά τόν Μωριᾶ καί νά ξανασωπάσεις. Ἀγκαλιά ἐγώ ἔχω τόν τρόπο νά σέ κάμω νά ὁμιλεῖς ὅποτε θέλω.
Ἐκατάλαβα, ἀπαντάει ὁ Σολωμός. Θέλεις νά ὁμιλήσωμε γιά τήν Γλῶσσα.
Μήγαρις ἔχω ἄλλο στό νοῦ μου πάρεξ Ἐλευθερία καί Γλῶσσα; Ἐκείνη ἄρχισε νά πατῇ τά κεφάλια τά τούρκικα, τούτη θέλει πατήσει ὁγλήγορα τά σοφολογιστατίστικα, καί ἔπειτα ἀγκαλιασμένες καί οἱ δύο θέλει προχωρήσουν εἰς τό δρόμο τῆς Δόξας. Χωρίς ποτέ νά γυρίσουν ὀπίσω, ἄν κανένας σοφολογιώτατος κρώζει ἤ κανένας Τοῦρκος βαβίζει. Γιατί γιά μέ, εἶναι ὅμοιοι καί οἱ δυό.
Φίλτατε Ἀναγνώστη.
Ὁ Ποιητής ἔβλεπε. Τό οὐσιαστικότερο καί ὑψηλότερο περιεχόμενο τῆς ἀνθρώπινης φύσης εἶναι ἡ Πατρίδα καί ἡ Πίστη.
Οἱ Ἕλληνες εἶναι ἐκεῖνοι πού διαχρονικά σαρκώνουν τήν νίκη ἐπί τῆς βαρβαρότητος, τήν νίκη τοῦ Πνεύματος ἐπί τῆς ὕλης. Καί νικοῦν κατά κράτος. Δέν κάνουν οὔτε μία ἠθική ὑποχώρηση. Παραμένουν ἀδούλωτοι κι ἀνίκητοι ἀκόμη καί μπροστά στόν θάνατο. Οἱ Ἐλεύθεροι Πολιορκισμένοι δίνουν τό στίγμα.
«(…) Οἱ ἥρωες εἶναι ἑνωμένοι καί, μέσα τους,
λόγια λένε.
Γιά τήν αἰωνιότητα, πού μόλις τά χωράει.
Στά μάτια καί στό πρόσωπο
φαίνοντ’ οἱ στοχασμοί τους.
Τούς λέει μεγάλα καί πολλά ἡ τρίσβαθη ψυχή τους.
Γλυκιά κι ἐλεύθερ’ ἡ ψυχή σά νά ’τανε βγαλμένη,
κ ὑψῶναν μέ χαμόγελο τήν ὄψη τήν φθαρμένη.»
Κάθε λέξη, κάθε στίχος γεννᾶ θύελλες σκέψεων καί αἰσθημάτων. Ἥρωες πού ἐπιλέγουν τήν αὐτοθυσία δίχως ἴχνος ἰδιοτέλειας. Ἀξίες καί
Ἰδανικά πού δέν μπορεῖ νά καταλύσει ὁ Χρόνος.
Μιά χούφτα ἀνθρώπων ὑπερασπίζεται τό ἱερώτερο τῶν ἀγαθῶν, τήν πνευματική Ἐλευθερία. Καί τό ἀρχέγονο Δίκαιο, τό καταπατημένο, ἀνασταίνεται.
1842. Ἀνήμερα τῆς Ἐθνικῆς Ἑορτῆς, γράφει στόν Φίλο Γεώργιο Τερτσέτη.
«(…) Εἶναι εἰκοσιένα χρόνια πού σάν καί σήμερα ἡ Ἑλλάς ἔσπασε τίς ἁλυσίδες. Ἡ ἡμέρα αὐτή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ εἶναι ἡμέρα χαρᾶς καί δακρύων. Χαιρόμαστε γιά τό μέλλον, κλαῖμε γιά τήν σημερινή ὑποδούλωση. Τί νά πῶ γιά τό παρόν;
Ἡ διαφθορά εἶναι τόσο γενική κι ἔχει τόσο βαθειές ρίζες, ὥστε προξενεῖ κατάπληξη.
Ὅταν οἱ αἴτιοι αὐτῆς τῆς καταστάσεως χτυπηθοῦν ἐντελῶς, τότε θά εἶναι δυνατή μία ἠθική ἀναγέννηση. Τότε τό μέλλον μσς θά εἶναι μέγα. Ἄν ὅλα στηριχθοῦν στήν Ἠθική. Ἄν θριαμβεύσῃ ἡ Δικαιοσύνη, ἄν καλλιεργηθοῦν τά Γράμματα. Ὄχι γιά μάταιη ἐπίδειξη, ἀλλά πρός ὄφελος τοῦ λαοῦ. Τοῦ λαοῦ πού χρειάζεται Παιδεία καί Μόρφωση. Τότε θά ἔχωμε –ἤ καλύτερα θά ἔχουν τά παιδιά μας– μιάν ἠθικήν ἀναγέννηση καί τό μέλλον θά εἶναι μέγα.»
Διακόσια εἴκοσι πέντε χρόνια πέρασαν ἀπό τήν γέννηση τοῦ πρώτου μεταξύ τῶν πρώτων. Τοῦ Ποιητῆ πού κατάφερε νά σαρκώσει τό μεγαλεῖο τοῦ Νοός καί τῆς Ἀρετῆς. Μπορεῖ νά φανταστεῖ κανείς τήν Ἑλληνική Συνείδηση καί τήν Ἑλληνικότητα χωρίς τόν Λόγο τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ; Χωρίς τόν Ὕμνο εἰς τήν Ἐλευθερία, κτῆμα τῶν Ἑλλήνων καί τῆς Ἀνθρωπότητος; Γιά τόν Σολωμό Ἑλλάδα καί Ἑλληνισμός δέν εἶναι ἁπλῶς μία ἱστορική πραγματικότητα. Δέν εἶναι ἕνας κύκλος πολιτισμοῦ μέ εἰδικά χαρακτηριστικά. Εἶναι ἡ Ἰδέα πού μετουσιώνεται σέ Θυσία. Ὅπως ἡ Ἀρετή, ἔτσι καί ἡ Ἐλευθερία. Εἶναι τό Φῶς πού νικᾶ τόν θάνατο.
*Ἡ Ἰωάννα Γ. Καραγκιούλογλου
εἶναι Νομικός καί Ἐπιστήμων Οἰκονομικῆς
καί Κοινωνικῆς Διοικήσεως.
