ΔEN ΠΡΟΣΕΘΕΣΕ κάτι ἰδιαίτερο στό ΠΑΣΟΚ ἡ τηλεμαχία τῶν ὑποψηφίων ἀρχηγῶν…
… στό στούντιο τῆς ΕΡΤ τό βράδυ τῆς Δευτέρας. Ἄν ἤθελε νά τῆς βάλει κάποιος προκαταβολικά μιά ταμπέλα, αὐτή θά ἦταν …«Χαμηλές Πτήσεις, Ὑψηλή Μετριότης». Τό σύνολον δέν δικαίωσε ὡς εἰκόνα τίς προβλέψεις τῶν δημοσκοπήσεων, ὅτι τό κόμμα αὐτό ἀτενίζει μέ αἰσιοσοξία τό διψήφιο ποσοστό. Οὐδείς ἐκ τῶν συμμετεχόντων, ἀσχέτως διακηρύξεων, δέν ἔδειξε πώς ἔχει τό μέταλλο νά κάνει ξανά τό ΠΑΣΟΚ τήν κυρίαρχη πολιτική δύναμη τῆς δεκαετίας τοῦ 1990 καί τοῦ 2000, πού ἐμεῖς οἱ παλαιότεροι γνωρίσαμε ὡς πυλῶνα τοῦ δικομματισμοῦ. Ἡ πολιτική χρειάζεται φλόγα καί γωνίες. Ὄχι μόνο εὐγένεια. Ἡ πολιτική χρειάζεται ρήξεις. Ὄχι μόνο τακτικισμούς ἐν ὄψει δευτέρου γύρου. Ἡ πολιτική χρειάζεται νά κάνεις τά χιλιάδες μικρά ὄνειρα τῶν πολλῶν ἕνα μεγάλο στό ὁποῖο νά χωρᾶνε ὅλα. Ὄχι μόνο συμβιβασμούς, «σεῖς» καί «σᾶς». Ἡ πολιτική ἀπαιτεῖται νά μιλᾶ γιά τήν καρδιά τῶν προβλημάτων τῶν πολιτῶν. Ὄχι νά εἶναι αὐτοαναφορική. Μέ ἐξαίρεση δύο πρόσωπα ἔκπληξη, θά ἐξηγήσω ἀναλυτικῶς, τούς δύο Παύλους, τόν Παῦλο Γερουλᾶνο καί τόν Παῦλο Χρηστίδη, οὐδείς τῶν λοιπῶν, κυρίως οἱ φερόμενοι ὡς βασικοί διεκδικητές τῆς ἀρχηγίας Νῖκος Ἀνδρουλάκης καί Ἀνδρέας Λοβέρδος κατάφεραν νά μποῦν στήν καρδιά τῶν προβλημάτων. Ὅ,τι καί νά λένε οἱ ὑποψήφιοι ἀρχηγοί του (τοῦ ΓΑΠ περιλαμβανομένου) ἡ τηλεμαχία ἔδειξε ὅτι κατ’ ἀρχάς τό ΠΑΣΟΚ ἔχει μέλλον ὡς συμπληρωματική δύναμη τοῦ πολιτικοῦ συστήματος. Ὄχι ὡς βασικός μέτοχος τοῦ δικομματισμοῦ. Ἐκτός ἄν ἡ ΝΔ τό ἀναστήσει μέ τά λάθη της. Ὑπό αὐτήν τήν ἔννοια δικαιώνεται ἡ ἀπόφαση τοῦ ἔμπειρου Γιώργου Παπανδρέου νά ἀπόσχει ἀπό τήν τηλεμαχία. Θά μίκραινε καί ἄλλο ἄν πήγαινε. Ἄλλως τε ἤρκεσε μιάμισυ ὥρα συζήτησης γιά νά γίνει κατανοητό καί στόν τελευταῖο Ἕλληνα ὅτι ἄξων περιστροφῆς σέ αὐτό τό κόμμα ἦταν, εἶναι καί θά εἶναι οἱ Παπανδρέου. Ὅπως στήν ΝΔ οἱ Καραμανλῆδες. Τά «Τζάκια» τοῦ Καλεντζίου καί τῆς Πρώτης Σερρῶν. Τό φάντασμα τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου καί ἡ θητεία τοῦ Γιώργου Παπανδρέου ἦταν ὁ ἄξων γύρω ἀπό τόν ὁποῖο περιεστράφη ἡ τηλεμαχία. Οἱ Παπανδρέου ἀκόμη καί στά χειρότερά τους παραμένουν –ὅπως ἀπεδείχθη– ὁ ἄξων περιστροφῆς αὐτοῦ τοῦ κόμματος.
Οἱ δέ ἀμφισβητίες τους –Λοβέρδος κυρίως καί δευτερευόντως Ἀνδρουλάκης– δέν εἶχαν τό φῶς γιά νά νικήσουν ἕναν ἀπόντα ἀπό τούς Παπανδρέου. Μέ συνέπεια νά ἀναδειχθοῦν σέ ἔκπληξη τῆς τηλεμαχίας καί σέ νικητές αὐτῆς οἱ …παπανδρεϊκοί Γερουλᾶνος καί Χρηστίδης. Μέ ὅρους κοινωνίας. Μέ ὅρους ΠΑΣΟΚ ἴσως νά κέρδισε καί ὁ Ἀνδρουλάκης. Ὁ ὁποῖος εἶναι χαρακτηριστικό ἐπαρχιακό δεῖγμα τοῦ homo pasokus τῆς δεκαετίας τοῦ 1980. Μέ ὅρους κοινωνίας ὅμως μακράν οἱ Παῦλοι. Κέρδισαν κατ’ ἀρχάς μέ τό καλημέρα στήν παρουσίαση. Εἶχαν φῶς καί κυρίως καθαρά βλέμματα. Τά μάτια τῆς ἐξουσίας καί τά μάτια τῆς ἀμφισβήτησης εἶναι σχετικά εὔκολο νά τά διακρίνεις. Τά μάτια τῆς ἐξουσίας ὅπως τοῦ Ἀνδρέα Λοβέρδου, τοῦ Χάρη Καστανίδη, ἔν τινι μέτρῳ καί τοῦ εὐρωβουλευτῆ Νίκου Ἀνδρουλάκη μοιάζουν κουρασμένα. Τούς λείπει ἡ σπίθα. Καμμιά φορά εἶναι καί χορτασμένα ἀπό ἐμπειρίες. Τά μάτια ἐκείνων πού δέν ἔχουν ἀσκήσει ἐξουσία ἐπίσης φαίνονται. Οἱ δύο Παῦλοι κέρδισαν λοιπόν ἀπό τήν ἀρχή γιατί εἶχαν φῶς καί καθαρή ματιά. Ἀλλά ἐπειδή αὐτό εἶναι κάτι καθαρά ὑποκειμενικό, τό σημαντικώτερο πού ἀνέδειξε στήν δική μου ἀντίληψη τῶν πραγμάτων νικητές τῆς τηλεμαχίας μέ ὅρους κοινωνίας τούς Γερουλᾶνο καί Χρηστίδη ἦταν ἡ φρεσκάδα τῶν διατυπώσεών τους καί ἡ ἐπικέντρωσή τους στά πραγματικά προβλήματα τοῦ τόπου γιά τά ὁποῖα κανείς δέν μιλᾶ μέ ἐνσυναίσθηση. Ὁ Χρηστίδης πού ἔμοιαζε μέ τόν Τσίπρα τοῦ 2008 περιέγραψε μέσα σέ δέκα δευτερόλεπτα τό δημογραφικό. «Οὔτε μία γέννηση σέ 17 χωριά στό Τρίγωνο τοῦ Ἕβρου ἐδῶ καί ἕνα χρόνο» σημείωσε μέ ἀπογοήτευση ἀναφερόμενος στήν ἐρημοποίηση τῆς ὑπαίθρου καί τόν ἀφελληνισμό. Κάτι πού ἔθιξε ὄχι μέ τόν ἴδιο συναισθηματισμό καί ὁ κάποτε φίλος Ἀνδρέας Λοβέρδος. Ὁ Χρηστίδης μίλησε ἐπίσης μέ ἐξαιρετική ἁπλότητα γιά τήν γυναῖκα πού προσλαμβάνεται ὑπό τόν ὅρο ὅτι δέν θά μείνει ἔγκυος καί γιά τόν ἐργαζόμενο πού ἀμείβεται μέ 3,5 εὐρώ μηνιαίως. «Κάτι δέν πάει καλά στόν τόπο!» παρατήρησε. Ἐνῶ σέ ἄλλο σημεῖο «κάρφωσε» κάποιον συνυποψήφιό του μέ τήν φράση «ἡ σοσιαλδημοκρατία δέν ζυμώνεται μέ ἀναμμένα ποῦρα στό τζάκι». Ἐξαιρετικός καί στό ἐπιχείρημα γιά τό ἐνδεχόμενο νά ψηφίσουν νεοδημοκράτες γιά ἀρχηγό τοῦ ΠΑΣΟΚ. «Τί νόημα ἔχει νά ψηφίσει στίς ἐκλογές μας ὁ πρώην Ὑπουργός τῆς ΝΔ Θανάσης Γιαννόπουλος ὅταν στίς ἐθνικές ἐκλογές θά ψηφίσει καί πάλι δεξιά;» διερωτήθηκε. Ὑπῆρξε τέλος πολύ εἰλικρινής μέ τά μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης ἀποκαλύπτοντας ὅτι χωρίς αὐτά δέν θά ἦταν ὑποψήφιος. «Ἡ δημοκρατία εἶναι σάν τόν ἔρωτα, πρέπει νά ἔχει διάρκεια» παρατήρησε, γιά νά ὑπογραμμίσει τήν σημασία τους. Στήν πραγματικότητα ὁ νεαρός βέβαιος αὐριανός Βουλευτής (τόν ὁποῖο γνώρισα πρό πενταετίας ἔξω ἀπό τό γραφεῖο τοῦ Ἀντώνη Λιβάνη ὁ ὁποῖος εὐλόγησε τήν ἐμπλοκή του στήν πολιτική σκηνή) ἦταν ὁ Ἀνδρουλάκης στήν θέση τοῦ Ἀνδρουλάκη. Ἔτσι ἔπρεπε νά μιλήσει ὁ Νῖκος. Ἀλλά ἔτσι ὁμίλησε ὁ Παῦλος.
Ἔκπληξη ἦταν ἐπίσης ὁ ὥριμος Παῦλος Γερουλᾶνος. Δέν θά περίμενε κανείς ἀπό ἕναν εὔπορο γόνο φιλοβασιλικῆς οἰκογένειας ὁ ὁποῖος τό 2004 ὡς σύμβουλος τοῦ Γιώργου Παπανδρέου καθόταν ὀκλαδόν στό πάτωμα τοῦ τηλεοπτικοῦ σταθμοῦ Alter γιά νά ἐξηγεῖ μέ ἀμερικανιές τήν ὑποψηφιότητα τοῦ φίλου του, πῶς θά μεταμορφωνόταν 17 χρόνια μετά σέ ἕναν ἀξιόπιστο ἀμφισβητία τοῦ συστήματος. Ἄν ὁ Χρηστίδης κέρδισε τήν μάχη τῶν ἐντυπώσεων, ὁ Γερουλᾶνος κέρδισε τήν μάχη τῆς οὐσίας. Καί τοῦτο διότι –μέ τήν ἐπικουρία τοῦ ἀσυμβίβαστου Χάρη Καστανίδη πού χρόνια γνωρίζω καί πολύ ἐκτιμῶ– μίλησε εὐθέως (ὄχι ἀναλυτικά, ἀλλά μίλησε) γιά τό πρόβλημα δημοκρατίας πού ἀντιμετωπίζει ἡ Ἑλλάς. Γιά τά διαπλεκόμενα συμφέροντα. Ὁ Παῦλος Γερουλᾶνος τό περιέγραψε ἐξαιρετικά ἁπλά γιά νά τό καταλάβει καί ὁ τελευταῖος: ὅπου ὑπάρχει συγκέντρωση ἐξουσίας, ἐκεῖ συγκεντρώνεται καί ὁ πλοῦτος. Ὁ Καστανίδης (ὁ ὁποῖος στήν ἀρχή ἦταν βαρύς ἀλλά μετά λύθηκε κάπως) ἦταν πιό συγκεκριμένος: Μίλησε ξεκάθαρα γιά «σκάνδαλο» Novartis μέ τόν παρακείμενο Λοβέρδο νά σιωπᾶ, καί θύμισε ὅτι ὁ ἴδιος παραιτήθηκε ἀπό τήν κυβέρνηση Σημίτη ὅταν ἐκείνη ὑπαναχώρησε σέ νομοσχέδιο πού κατήρτισε ὡς Ὑπουργός Μεταφορῶν γιά τήν ἵδρυση ἀνεξάρτησης ἀρχῆς ἀνάθεσης τῶν δημοσίων ἔργων.
Ἄφησα τελευταίους τούς δύο διεκδικητές: Ὁ Ἀνδρέας Λοβέρδος παριστάνει τόν παπανδρεϊκό ἐνῶ δέν εἶναι. Παιδί τοῦ Κώστα Σημίτη καί τοῦ Εὐάγγελου Βενιζέλου εἶναι. Δέν ἦταν κακός. Ἀλλά κατά βάση πρόβαλλε τό πρότυπο ἑνός συντηρητικοῦ πολιτικοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι κατά τῆς Συμφωνίας τῶν Πρεσπῶν, δηλώνει «πατριώτης», τάσσεται κατά τῆς αὐστηροποίησης τῶν ποινῶν τοῦ ποινικοῦ κώδικα, δέν ἄφησε οὔτε μία προσωπική αἰχμή κατά τοῦ Κυριάκου Μητσοτάκη καί διακηρύσσει τήν ἀντιπάθειά του πρός τόν Ἀλέξη Τσίπρα. Πλέον αὐτῶν χαρακτήρισε ἐμμέσως τόν Γιῶργο Παπανδρέου ὡς «νεόγερο» (ἐλαφρῶς ρατσιστικό γιά ἕνα κόμμα μέ μεγάλο μέσο ὅρο ἡλικίας ψηφοφόρων) καί δέν τόλμησε νά τόν καταγγείλει ὀνομαστικά γιά τήν Συμφωνία τῶν Πρεσπῶν. Μέ ὅσα εἶπε ὁ κύριος Λοβέρδος ἄν δέν εἶχε τίς γνωστές ἐκκρεμότητες θά μποροῦσε –θεωρητικῶς ὁμιλῶ– νά ἐνταχθεῖ ἀπ’ εὐθείας στήν ΝΔ τοῦ Ἀδώνιδος Γεωργιάδη. Ὁ Νῖκος Ἀνδρουλάκης ἦταν γιά μία ἀκόμη φορά σφιγμένος –ὅπως εἶχα ἐπισημάνει πρό καιροῦ σέ σημείωμά μου γιά τόν ἴδιο ὅταν ἀκόμη ζοῦσε ἡ Φώφη Γεννηματᾶ. Προσπαθεῖ νά ἰσορροπήσει μεταξύ παπανδρεϊκῶν καί ἐκσυγχρονιστῶν, ἀλλά μέ δυσκολία κρύβει τήν ἀντιδεξιά πολιτική του ταυτότητα. Τάχθηκε μέν ὑπέρ τοῦ προοδευτικοῦ κέντρου καί ὑπέρ ἑνός «Νέου Ἑλσίνκι» ἀπό τήν μία, ἀλλά ἀπό τήν ἄλλη κατηγόρησε προσωπικῶς τόν κύριο Μητσοτάκη ὅτι ἐκπροσωπεῖ τούς λίγους. Δέν παρέλειψε δέ νά ἐκφράσει τόν θαυμασμό του γιά τήν «προοδευτική Ἀριστερά τοῦ ΕΑΜ» ἐξαιρῶντας τήν σημερινή ἡγεσία της γιά προφανεῖς λόγους. Στίς τοποθετήσεις του διέκρινα ὑπολανθάνοντα ἀντιμητσοτακισμό, καλῶς κρυπτόμενο. Γέλασε σάν μικρό παιδί ὅταν ὁ μεγαλύτερος Καστανίδης τόν ἐπαίνεσε γιά τήν «λιγνιτική» ἐρώτηση πού τοῦ ὑπέβαλε, ἐνῶ ἀπάντησε ἱκανοποιητικά στήν ἐρώτηση γιά τήν ἀπουσία του ἀπό τήν Βουλή. Θύμισε τά παραδείγματα τῶν σοσιαλιστῶν Κόστα καί Σάντσεθ πού ἐξελέγησαν πρωθυπουργοί χωρίς νά εἶναι Βουλευτές (αὐτά μόνο στόν Νότο τῆς Ἱσπανίας, τῆς Πορτογαλίας καί τῆς Ἑλλάδος γίνονται!). Στήν πραγματικότητα ὅμως –τελική ἀποτίμησις– καί ὁ Λοβέρδος καί ὁ Ἀνδρουλάκης ἔχασαν τήν εὐκαιρία νά ἐκπέμψουν ἡγετικότητα –ἄν τήν ἔχουν– πρό κενῆς ἑστίας. Μέ τόν Παπανδρέου ἀπόντα. Μέ συνέπεια τά παπανδρεϊκά ἀουτσάιντερ Γερουλᾶνος – Χρηστίδης καί ἐπικουρικῶς ὁ Καστανίδης νά νικήσουν τά …φαβορί, ἵνα ἀποδειχθεῖ ὅτι ξέρει ἄριστα ὁ δῆθεν «χαοτικός» ΓΑΠ νά στρώνει τό παιχνίδι. Ἐπιμύθιον: Ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς συνήθιζε νά λέει ὅτι «ἀρχηγός δέν γίνεται αὐτός πού λέει ὅτι θά γίνει ἀρχηγός, ἀλλά αὐτός πού οἱ ἄλλοι λένε ὅτι θά γίνει ἀρχηγός!». Μέ ὅρους κοινωνίας οἱ ἄλλοι μᾶς εἶπαν προχθές –δεῖτε καί τίς αὐξομειώσεις στίς τηλεθεάσεις ὅταν μιλοῦσε κάθε ὑποψήφιος– ποιός δέν θά γίνει ἀρχηγός. Ποιός θά γίνει ἀρχηγός θά μᾶς τό πεῖ ὅμως ἡ βάση τοῦ ΠΑΣΟΚ. Ἐμεῖς οἱ ἀπ’ ἔξω δέν γνωρίζουμε! Ἁπλῶς καταγράφουμε τά ἡμερομήνια.
