«Κορίτσια ὁ Στόλος!»

ΑΣ ΑΘΡΟΙΣΟΥΜΕ πάλι τά γεγονότα ὅπως πράξαμε…

… σέ προηγούμενο σημείωμά μας ὅταν ἑρμηνεύσαμε τίς τρέχουσες ἐξελίξεις στήν Δύση μέ ὁδηγό τό γεωπολιτικό δόγμα Μακίντερ. Ἄς τίς ἀθροίσουμε γιατί σήμερα θά ἐπιχειρήσουμε νά τίς διαβάσουμε μέ τό γεωπολιτικό δόγμα Μάχαν. Τοῦ ἀνταγωνιστῆ του, ὁ ὁποῖος ἐπηρέασε καταλυτικά τήν ἐξωτερική πολιτική τοῦ Προέδρου τῶν ΗΠΑ Θίοντορ Ροῦσβελτ.

Τά γεγονότα στήν σειρά: ἡ διώρυγα τοῦ Σουέζ κλείνει ἐξ αἰτίας τῆς προσάραξης δεξαμενοπλοίου καί οἱ τιμές τοῦ ἀργοῦ χρυσοῦ ἐκτοξεύονται διεθνῶς. Τό 12 τοῖς ἑκατό τῶν προμηθειῶν παγκόσμιας ἐνέργειας διακινεῖται ἀπό τό σημεῖο αὐτό πρός τά πέρατα τοῦ πλανήτη. Ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ἐπισκέπτεται παραμονή τῆς ἐθνικῆς ἐπετείου τό ἀεροπλανοφόρο Ἀϊζενχάουερ τό ὁποῖο ναυλωχεῖ στήν Κρήτη. Ἔγγραφο πού μέ βάση τόν ἀμερικανικό νόμο ὀνομάζεται δήλωση ἐκδήλωσης ἐνδιαφέροντος (LOR) καί συντάκτες τόν Ὑπουργό Ἀμύνης Νῖκο Παναγιωτόπουλο καί τόν ἀρχηγό ΓΕΕΘΑ Κωνσταντῖνο Φλῶρο ἀποστέλλεται στό ἀμερικανικό πεντάγωνο. Ἡ Ἑλλάς ἐκδηλώνει τό ἐνδιαφέρον νά ἀγοράσει φρεγάτες καί ζητᾶ πληροφορίες γιά τίς ἀμερικανικές. Ὁ Ὑπουργός Ἐξωτερικῶν Νῖκος Δένδιας συναντᾶται παραμονή τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς, ἐπίσης, μέ τόν ἀμερικανό ὁμόλογό του Μπλίνκεν στό περιθώριο τῆς Συνόδου τοῦ ΝΑΤΟ. Κατόπιν αἰτήματος τοῦ κυρίου Μπλίνκεν! Ἀνήμερα τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς μεταδίδεται μαγνητοσκοπημένο τηλεοπτικό μήνυμα τοῦ Προέδρου Μπάιντεν πρός τόν ἑλληνικό λαό γιά τήν ἐπέτειο τῆς ἐθνικῆς ἀνεξαρτησίας, ἐνῷ τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας ὁ ἀμερικανός ἡγέτης πού παρίσταται διαδικτυακά στήν σύνοδο κορυφῆς τῆς ΕΕ συνομιλεῖ στό τηλέφωνο μέ τόν Ἕλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ἐπί ἡμίωρο γιά ὅλα τά θέματα, τῆς Κίνας περιλαμβανομένης, καί τόν προσκαλεῖ στήν Οὐάσιγκτων τό φθινόπωρο (θά πήγαινε οὕτως ἤ ἄλλως γιά τά θυρανοίξια τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου στούς δίδυμους πύργους –ὁ Μητσοτάκης εἶναι ὁ μόνος Εὐρωπαῖος ἡγέτης μέ τόν ὁποῖο συνομιλεῖ ὁ Μπάιντεν.) Τά συμπεράσματα τῆς Συνόδου Κορυφῆς τῆς ΕΕ εἶναι θετικά γιά τήν Τουρκία καί ἀρνητικά γιά ἐμᾶς (εἰδικῶς ἡ ἐπαναδιατύπωση γιά τό τουρκολιβυκό μνημόνιο καί τίς διελεύσεις τοῦ Ὀρούτς Ρέις πού θεωροῦνται ἁπλῶς προκλητικές.) Δεδομένων τῶν χαμηλῶν τόνων τῆς ἀντιπολιτεύσεως καί τῆς γενικώτερης κόπωσης θεωροῦνται ὅμως πολιτικά διαχειρίσιμες. Τήν ἑπόμενη τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς ὁ Πρόεδρος Ἐρντογάν κάνει κάτι ἀσυνήθιστο: εὔχεται στήν Ἑλληνίδα ὁμόλογό του γιά τήν ἐθνική μας ἑορτή! Τήν ἀπελευθέρωσή μας ἀπό τούς προπάτορές του. Τέλος, τήν ἴδια ἡμέρα γίνεται γνωστό ὅτι ὁ ἀρχηγός ΓΕΕΘΑ ἑτοιμάζει τίς βαλίτσες του γιά τήν Ἀμερική στήν ὁποία θά μεταβεῖ στίς 5 Ἀπριλίου. Ἀντικείμενο προφανῶς ἡ νέα ἀμυντική συμφωνία καί οἱ φρεγάτες. Ὁ κύριος Φλῶρος πού εἶχε συνεργασίες μέ τόν Πρωθυπουργό γι’ αὐτό τό ταξίδι αὐτές τίς ἡμέρες θά προηγηθεῖ τοῦ Ὑπουργοῦ Ἀμύνης. Λεπτομέρεια: ἡ ἑλληνική Κυβέρνηση δέν προσκάλεσε τόν Γερμανό πρόεδρο Στάινμάιερ στήν ἑορτή γιά τήν ἀνεξαρτησία (ὅπως ἀπεκάλυψε ἐνοχλημένος ὁ Γερμανός πρεσβευτής), ἐνῷ ἀπέφυγε νά ταξιδέψει στήν Ἑλλάδα ὁ Γάλλος Πρόεδρος Ἐμμανουέλ Μακρόν. Ἀμφότερες οἱ ἀπουσίες συνδέονται προφανῶς μέ τήν προμήθεια τῶν φρεγατῶν καί μέ τόν τυχόν ἀποκλεισμό Γερμανῶν καί Γάλλων ἀπό τήν διαπραγμάτευση γιά τήν ἀγορά τους. Αὐτά εἶναι τά γεγονότα στήν σειρά! Τώρα ἄς κάνουμε μιά βουτιά στόν χρόνο γιά νά σᾶς συστήσω μέσα ἀπό κείμενο τοῦ καθηγητῆ Ἡρακλείδη ἕναν ἀπό τούς δύο μεγάλους Ἀμερικανούς θεωρητικούς, τόν πλοίαρχο Alfred Mahan, τό γεωπολιτικό δόγμα τοῦ ὁποίου μαζί μέ τοῦ Μακίντερ (τό παρουσιάσαμε προσφάτως) ἐπηρεάζει ἀκόμη καταλυτικά τήν ἀμερικανική ἐξωτερική πολιτική. Ἀντιγράφω:

«Ὁ πρῶτος γεωπολιτικός μελετητής στόν ἀγγλοσαξονικό χῶρο θεωρεῖται ὁ πλοίαρχος τῶν ΗΠΑ Alfred Mahan (1840-1914), πρόεδρος τοῦ Naval War College, ὁ ὁποῖος εἶναι πατέρας τῆς μετέπειτα γνωστῆς ὡς γεωστρατηγικῆς. Ὑπῆρξε ὁ πρῶτος πού υἱοθέτησε τή διάκριση μεταξύ χερσαίων καί θαλάσσιων μεγάλων δυνάμεων.

Ὁ Mahan εἶχε ὡς πρότυπο γιά τή χώρα του τή Βρετανία, καί κατέγραψε τό 1890 στό βιβλίο “Ἡ ἐπιρροή τῆς ναυτικῆς δύναμης στήν ἱστορία 1600-1783” τόν θαυμασμό του γιά τήν παγκόσμια ἐπικράτησή της ὡς θαλάσσιας δύναμης, μέ τόν ἔλεγχο πού ἀσκοῦσε μέσῳ τοῦ ἰσχυροῦ ναυτικοῦ της καί τῶν σταθμῶν της ἀνά τόν κόσμο (ἀποικίες, ναυτικές βάσεις, θαλάσσιος ἔλεγχος κομβικῶν σημείων τοῦ διεθνοῦς ἐμπορίου καί τῆς ναυσιπλοΐας κ.λπ.)

Γιά τόν Mahan, μιά πραγματική Μεγάλη Δύναμη θά ἔπρεπε νά εἶναι θαλάσσια δύναμη, μιά δύναμη πού νά ἐλέγχει τίς θάλασσες, πού νά διαθέτει ἕναν μεγάλο ἐμπορικό στόλο καί κυρίως ἕνα ἰσχυρό πολεμικό ναυτικό πού νά ἔχει συνεχῆ διεθνῆ παρουσία σέ ὅλη τήν ὑδρόγειο καί νά ἐλέγχει ὅλα τά κομβικά θαλάσσια σημεῖα παγκοσμίως. Γιά νά μπορεῖ μία χώρα νά γίνει μεγάλη θαλάσσια δύναμη, θά πρέπει νά διαθέτει μεγάλη ἀκτογραμμή, καλά λιμάνια καί νά βρίσκεται καί νά ἐλέγχει κυρίως τήν περιοχή βόρεια τῆς Διώρυγας τοῦ Σουέζ καί τῆς Διώρυγας τοῦ Παναμᾶ. Καταγράφοντας τά κατ’ αὐτόν πλεονεκτήματα τῶν θαλάσσιων δυνάμεων ἔναντι τῶν χερσαίων, προέτρεπε τίς ΗΠΑ (μέσῳ καί τοῦ φίλου του Theodore Roosevelt) νά ἐγκαταλείψουν τόν ἀπομονωτισμό τους καί νά ἐπεκταθοῦν μέ ἀποικίες, νά ἀποκτήσουν πανίσχυρο πολεμικό ναυτικό καί νά καταστοῦν μία ἀπό τίς μεγάλες δυνάμεις. Ὅσον ἀφοροῦσε τή στρατιωτική πτυχή τῆς γεωστρατηγικῆς, ὁ Mahan ἐπηρεάστηκε κυρίως ἀπό τό ἔργο τοῦ Ἑλβετοῦ Antoine-Henri Jomini (1779-1869), στρατηγοῦ ἀρχικά τοῦ Ναπολέοντα καί στή συνέχεια τοῦ τσάρου Ἀλεξάνδρου Α΄, τοῦ κύριου ἀνταγωνιστῆ τοῦ Clausewitz στή θεωρία τῆς στρατιωτικῆς στρατηγικῆς. Τό ἔργο τοῦ Mahan εἶχε γίνει γνωστό στήν Εὐρώπη, τόσο στή Βρετανία ὅσο καί στή Γερμανία, καί πιό συγκεκριμένα στόν μεγαλομανῆ κάιζερ Γουλιέλμο Β΄ (ὁ ὁποῖος στή συνέχεια ἐπιδίωξε ἡ Γερμανία νά γίνει μεγάλη ναυτική δύναμη ὅπως ἡ Βρετανία.)

Ὁ κύριος θεμελιωτής τῆς ἀγγλοσαξονικῆς σχολῆς τῆς γεωπολιτικῆς εἶναι ὁ Βρετανός γεωγράφος Halford Mackinder (1861-1947), ἄν καί ποτέ του δέν χρησιμοποίησε τόν ὅρο “γεωπολιτική” τόν ὁποῖο μάλιστα ἀποστρεφόταν. Ὁ Mackinder, σέ ἀντίθεση μέ τόν Mahan, δέν ἦταν αἰσιόδοξος γιά τό μέλλον τῶν ναυτικῶν δυνάμεων.

Κατά τόν Βρετανό γεωγράφο, ἡ “Κεντρική Γῆ” (Heartland) –ἤ «Μοχλός» (Pivot) ὅπως τήν εἶχε ὀνομάσει ἀρχικά– ἦταν τό κεντρικό τμῆμα τῆς Εὐρασίας τό ὁποῖο ἦταν ἀπροσπέλαστο καί ἀπρόσιτο σέ ἐπιθέσεις ἀπό τίς ναυτικές δυνάμεις. Αὐτό θά ἦταν τό ἀπόρθητο κάστρο τῆς μεγάλης χερσαίας δύναμης.»

Ὅπως προκύπτει ἀπό τή συνδυασμένη ἀνάγνωση τῶν δύο θεωριῶν οἱ ΗΠΑ δέν ἔχουν ἀλλάξει τρόπο σκέψης. Ἡ Ἀνατολική Εὐρώπη καί ἡ Τουρκία (Εὐρασία-Μακίντερ) καί ἡ Μεσόγειος μέ τήν Μαύρη θάλασσα (ἀναφορά Μπάιντεν σέ Κυριάκο μέ βάση τό δόγμα Μάχαν) τίς ὁρίζει. Ἄρα καί ὁ τύπος τῆς φρεγάτας πού θά ἀγοράσουμε τούς ἐνδιαφέρει γιατί πρέπει νά εἶναι τέτοιος πού νά μήν δίδει στήν Ἑλλάδα τή δυνατότητα ἀνεξάρτητης δυναμικῆς ἐμπλοκῆς μέ τήν Τουρκία. Οἱ γαλλικές τό δίδουν, οἱ ἀμερικανικές ὄχι! Ἐκτελοῦν κυρίως παράκτιες ἀποστολές. Τό πρόβλημα γιά ἐμᾶς πού μέ τό ἕνα πόδι πατᾶμε στήν Εὐρώπη καί τό ἄλλο στίς ΗΠΑ εἶναι τό ἑξῆς: οἱ ἑλληνοτουρκικές σχέσεις εἶναι ὑποκεφάλαιο τῶν ἀμερικανορωσσικῶν, τῶν ἀμερικανοκινεζικῶν καί τῶν εὐρωαμερικανικῶν. Δεδομένου ὅτι οἱ σχέσεις Εὐρώπης – Κίνας, Ἑλλάδος – Κίνας ἀλλά καί Τουρκίας –Κίνας εἶναι πολύ καλές, τό ἐρώτημα εἶναι: ἀντέχει ἡ ἑλληνική ἐξωτερική πολιτική μετά τήν Ρωσσία νά ἀνοίξει δεύτερο μέτωπο μέ τήν Κίνα ἀλλά καί νά καθίσει στό τραπέζι μέ τήν Τουρκία χάριν τῶν ἐθνικῶν συμφερόντων τῶν ΗΠΑ καί μόνον χωρίς ἔμπρακτα ἀνταλλάγματα; Τό παλαιό δόγμα «κορίτσια ὁ Στόλος» δέν ἀρκεῖ στίς μέρες μας. Ἔχουν καί ἄλλοι στόλους πλέον. Ἐμπορικούς καί πολεμικούς! Θέλουμε κάτι παραπάνω.