Ἡ προκοπή τῶν Ἑλλήνων

ΤΑ ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΑ τοῦ Σαββάτου, στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ 1970…

… ὁ πατέρας μου ἐπέμενε νά τόν ἀκολουθοῦμε μαζί μέ τόν ἀδερφό μου στήν κάθοδό του ἀπό τήν Κοινότητα Κυψέλης στό λιμάνι τῆς Αἴγινας γιά τίς καθιερωμένες ἀγορές τῆς ἑβδομάδος. Τότε δέν ὑπῆρχαν σοῦπερ μάρκετ μέ τήν μορφή πού τά γνωρίζουμε σήμερα, ἀλλά κλασσικά μπακάλικα (πού τά βράδυα ἐξελίσσονταν σέ μπακαλοταβέρνες.) Μπακάλικα μέ ἀτάκτως ἐρριμμένα τά τρόφιμα σέ τσουβάλια, πάγκους, βαρέλια, ράφια, τραπέζια καί ψυγεῖα. Ρέγγες, ἐλιές, φέτες, κουκιά, φασόλια χύμα, φακές, κοῦτες μέ Νουνού, σοκολάτες «Ἴον», ὅ,τι μπορεῖ νά βάλει ὁ νοῦς σας ἦταν συγκεντρωμένα σέ ἕνα σημεῖο. Οἱ ἀγορές πρώτης ἀνάγκης γίνονταν στό μπακάλικο τῆς γειτονιᾶς μας, διακόσια μέτρα ἀπό τό σπίτι μου, τό ὁποῖο ἀνῆκε στόν ἀείμνηστο Χαράλαμπο Στρόμπλο, πατέρα τοῦ μετέπειτα Διευθυντῆ Ἐθνικῶν Λογαριασμῶν τῆς ΕΛΣΤΑΤ Νίκου Στρόμπλου, ὁ ὁποῖος ἀρνήθηκε νά ἀλλοιώσει τό φθινόπωρο τοῦ 2010 τό ἔλλειμμα τοῦ 2009 καί τοποθετήθηκε στό «ψυγεῖο» ἀπό τήν κυβέρνηση Παπανδρέου. Φροῦτα καί λαχανικά, ἐπίσης, ἀγοράζαμε ἀπό τόν ὑπαίθριο μανάβη τῆς περιοχῆς Εὐάγγελο Μπαρμπέρη, ὁ ὁποῖος εἶναι γνωστός στούς ἐπισκέπτες τῆς νήσου ὡς Βατζούλιας (ἔχει τήν διάσημη ταβέρνα.) Τότε γύριζε τίς γειτονιές μέ ἕνα ἄσπρο ἄλογο πού ὁδηγοῦσε τήν ἅμαξά του.

Ἀπό ἕνα σημεῖο καί μετά ὅμως οἱ συνήθειες ἄλλαξαν. Οἱ ἀγορές πλέον γίνονταν ὅλες μαζί. Στό κατάστημα τροφίμων τῶν ἀδελφῶν Κρητικοῦ πού βρισκόταν μέσα στήν ψαραγορά τῆς Αἴγινας, στό τέρμα δεξιά. Μπροστά του ὑψωνόταν ἕνας θεόρατος φοίνικας τόν ὁποῖο φύτεψε ὁ Καποδίστριας ὅταν ἀνέλαβε τήν ἡγεσία τῆς χώρας ἐλθών στήν πρώτη της (προσωρινή) πρωτεύουσα νῆσο Αἴγινα (ὅπου ὁρκίστηκε, ἔκοψε νόμισμα, ἄνοιξε Βουλή, Μαξίμου καί Ἀλληλοδιδακτικό σχολεῖο, κυρία Ἀγγελοπούλου μας.) Τά δύο ἀδέλφια Κρητικοῦ φοροῦσαν μπέζ ἤ γκρί στολές μέ τά διακριτικά τοῦ καταστήματος –πρωτοπορίες γιά τήν ἐποχή– καί ὑποδέχονταν τούς καλοκάγαθους νησιῶτες πού πήγαιναν γιά τίς ἀγορές τους σέ ἕνα στενόμακρο κατάστημα μέν, ὅπου ὑπῆρχε πλήρης τάξη δέ. Ἤξερες ποῦ νά βρεῖς τί. Αὐτό πού μοῦ ἔκανε ἐξαιρετική ἐντύπωση μέ τά χρόνια ἦταν ὅτι στό κατάστημα δούλευε ὅλη ἡ οἰκογένεια ἀδιακρίτως, ἀνεξαρτήτως τίτλων. Τά παιδιά ἦταν ὅλα ἐκεῖ. Ὁ ἐξάδελφος Στέλιος Κρητικός, καθηγητής μουσικῆς στό Καποδιστριακό Γυμνάσιο, καί δεξιός ψάλτης στήν Μητρόπολη σήμερα, ἐκτελοῦσε παραγγελίες χωρίς τουπέ. Ὁ συμμαθητής μου ὁ Νῖκος μέ τόν ὁποῖο παίζαμε μαζί μπάλλα στούς «Μυρμιδόνες» τό ἴδιο. Ὁ Νεκτάριος, ὁ Δημήτρης. Καί βεβαίως πρῶτος ἀπό ὅλους ὁ Ἄγγελος, νῦν Διευθύνων Σύμβουλος τῆς ἑταιρείας, τόν ὁποῖο ἐπίσης γνώριζα ἀπό τό ποδόσφαιρο. Ἔπαιζε μέσος στήν ΑΕ Αἴγινας μέ προπονητές τούς Σπῦρο Πομώνη τῆς ΑΕΚ καί Βασίλη Οἰκονόμου, καί συμπαίκτη τόν προερχόμενο ἀπό τόν «Φωστῆρα» Κυριάκο Τζινιέρη.

Ἡ συνέχεια τῆς ἑταιρείας εἶναι πάνω-κάτω γνωστή καί διδακτική. Δείχνει ποιό εἶναι τό εὐέλικτο μοντέλο οἰκονομίας πού ταιριάζει στήν Ἑλλάδα ἀσχέτως ἄν τό πολέμησε, λυσσωδῶς, ἡ τρόικα στά χρόνια τῆς κρίσης: ἀνάπτυξη μέσα ἀπό ἰσχυρούς κοινωνικούς θεσμούς ὅπως ἡ οἰκογένεια. Ἡ ναυτιλία εἶχε δείξει πρώτη τόν δρόμο στούς δύσκολους καιρούς, μά καί στούς ἄλλους κλάδους τῆς οἰκονομίας ἀπεδείχθη περίτρανα πώς αὐτό μᾶς πάει. Ἡ οἰκογένεια καί ἡ σφυρηλάτηση ἰσχυρῶν δεσμῶν μεταξύ τῶν μελῶν της ἐκτός ἀπό παράγων κοινωνικῆς συνοχῆς εἶναι γιά τήν πατρίδα μας καί παράγων οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης. 2.500 ἐργαζομένους ἀπασχολοῦν σήμερα στά ἑκατό καί πλέον καταστήματά τους τά Σοῦπερ Μάρκετ «Κρητικός» σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα. «Κτύπησαν» μεγάλες πολυεθνικές ἁλυσίδες, οἱ ὁποῖες κάνουν μέν ὡραῖες διαφημίσεις γιά τό παιδί πού δέν θέλει νά μεγαλώσει σέ αὐτόν τόν κόσμο, ἀλλά πωλοῦν 20% πιό ἀκριβά τά προϊόντα τους συγκριτικά μέ τήν Γερμανία, χωρίς νά εἶναι καί τά καλύτερα ἀπαραιτήτως.

Ἔνοιωσα πολύ ὡραῖα, ὑπερήφανα γιά τόν τόπο μου –λές καί ἦταν δικά μου– ὅταν εἶδα καταστήματα τῆς ἁλυσίδας στίς ἐσχατιές τῆς Ἑλλάδος· στήν Φλώρινα, τό Ἀμύνταιο καί τήν Καστοριά. Ὄχι μόνο γιατί ὁ φίλος μου ὁ Ἄγγελος ὡς …«φουνταριστός» πλέον κατακτᾶ τίς ἀγορές καί κερδίζει μερίδια ἀγορᾶς –γιά νά χρησιμοποιήσω μανατζερίστικους ὅρους. Ἀλλά κυρίως γιατί ἔνοιωσα πώς οἱ Ἕλληνες μποροῦμε. Μποροῦμε νά ἀναπτυχθοῦμε μέσα στήν κρίση. Ὅσες τρικλοποδιές καί ἄν μᾶς βάζουν οἱ ξένοι.

Σήμερα, αὐτή ἡ ἁλυσίδα τροφίμων πού ἱδρύθηκε ἀπό τόν Ἀνδρέα Κρητικό τό μακρινό 1948, δίπλα στούς πάγκους τῆς ἰχθυόσκαλας τῆς νήσου, ἁπλώνεται σέ ὅλη τήν χώρα καί εἶναι συνομιλητής τῆς Ναυτιλίας μας. Μέ τόν Ἄγγελο Κρητικό βρεθήκαμε στό ἴδιο τραπέζι προσκεκλημένοι τοῦ ἀγαπημένου μας καπετάν Παναγιώτη Τσάκου στήν Ναυτιλιακή Λέσχη Πειραιῶς λίγο πρίν ἀπό τίς ἐκλογές. Καί παρά τό γεγονός ὅτι εἶναι Διευθύνων Σύμβουλος ἑταιρείας μοῦ ἐπιβεβαίωσε αὐτό πού εἶχα ἀκούσει ἀπό τήν μητέρα μου. Κάθε Μεγάλη Πέμπτη κάθεται ὁ ἴδιος πίσω ἀπό τόν πάγκο μέ τά τυριά, κάνει στήν ἄκρη τούς ὑπαλλήλους, ἀκονίζει τά μαχαίρια καί ἐκτελεῖ ὁ ἴδιος τίς παραγγελίες τῶν συμπατριωτῶν του. Τουπέ μηδέν. Ἰδού ἡ προκοπή τῶν Ἑλλήνων. Εἶδα τόν πατέρα του, Ἀνδρέα Κρητικό, ὁ ὁποῖος ἔφυγε ἀπό τήν ζωή τήν περασμένη Τρίτη, σέ ἡλικία 95 ἐτῶν, γιά τελευταία φορά στό Νοσοκομεῖο Αἴγινας «Ἅγιος Διονύσιος» –τό ὁποῖο λειτουργεῖ δαπάναις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ὕδρας (ἱδρυτής του ὁ δεσπότης Παντελεήμων Φωστίνης), πρό ἑβδομάδος. Νομίζω ἀναχώρησε ἥσυχος. Τό ὅραμά του εἶναι σέ καλά χέρια. Ἡ οἰκογένειά του, τό νησί του, ἡ πατρίδα του μπορεῖ νά ἀτενίζει τό μέλλον μέ αἰσιοδοξία. Ἡ Ἑλλάδα μπορεῖ. Καί μέ κόντρα καιρό καί μέ πλώρα καιρό.