Προσωπικῶς γνώριζα τόν Σταῦρο Ψυχάρη πολύ λίγο. Σέ δύο συναντήσεις
Ἡ πρώτη ἔγινε στά γραφεῖα τοῦ «Βήματος» στήν ὁδό Μιχαλακοπούλου τό 2008. Ἐκεῖ πού στό παρελθόν στεγαζόταν τό Ὑπουργεῖο Βιομηχανίας καί εἶχε μόλις μετακομίσει ἀπό τήν ὁδό Χρήστου Λαδᾶ –ὅπου γειτόνευε μέ τήν Λέσχη Φιλελευθέρων τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου καί τά μπαλκόνια τῶν ὁμιλιῶν τοῦ Γεωργίου Παπανδρέου τό 1965– ὁ δημοσιογραφικός ὀργανισμός Λαμπράκη (ΔΟΛ). Τοῦ πῆρα συνέντευξη στό πλαίσιο ἑνός ἀφιερώματος πού ἔκανα στόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ γιά τήν τηλεοπτική ἐκπομπή «Ἄλλη Ὄψη», πού εἶχα τότε στήν ΕΡΤ. Ὁ Ψυχάρης θεωροῦσε τόν Καραμανλῆ ὡς τόν τελευταῖο Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας καί, μετά τή λήξη τῆς θητείας του τό 1995, οὐδέποτε ἐπισκέφτηκε ξανά τήν Ἡρώδου Ἀττικοῦ. Ὅπως μοῦ ἐκμυστηρεύτηκε ἀργότερα ἡ πιστή γραμματέας τοῦ Ἐθνάρχου, Λένα Τριανταφύλλη, στήν τελευταία του συνάντηση μέ τόν μεγάλο Μακεδόνα στό γραφεῖο του, ὑποσχέθηκε ὅτι «τώρα πού φεύγετε, νά ξέρετε τό ἑξῆς: δέν πρόκειται νά ξαναπατήσω ἐδῶ μέσα!». Καί τό τήρησε. Σέ ἐκείνη τήν συνέντευξη, διάρκειας δέκα λεπτῶν, ὁ ἐκδότης τότε τοῦ «Βήματος» μίλησε μέ ἀσυνήθιστη θέρμη γιά τόν Ἐθνάρχη. Ὁ Πέτρος Μολυβιάτης, μάλιστα, τοῦ εἶχε στείλει ἕνα σημείωμα μέ μερικές σκέψεις του γιά τόν Καραμανλῆ (συμπληρώνονταν τότε δέκα χρόνια ἀπό τόν θάνατό του) καί ἐκεῖνος ἔκανε κάτι ἀσυνήθιστο γιά δημοσιογράφο: τό διάβασε σχεδόν ὁλόκληρο ὡς δήλωσή του! Τόσο πολύ ἐκτιμοῦσε τόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ, τόσο πολύ «πειθαρχοῦσε» σέ αὐτόν, ἀκόμη καί μετά θάνατον. Καί, μάλιστα, παρά τό γεγονός ὅτι προερχόταν ἀπό ἀριστερή οἰκογένεια. Ἦταν συγγενής τοῦ βουλευτῆ Λαρίσης τοῦ ΚΚΕ Κώστα Λουλέ καί, ὅπως ἔχει ἀποκαλύψει ὁ Ριχάρδος Σωμερίτης σέ βιβλίο του, ὁ Ψυχάρης στή μνήμη τοῦ πατέρα του ψήφιζε σέ κάθε ἐκλογική ἀναμέτρηση… ΚΚΕ.
Παρά τήν πίεση πού τοῦ ἄσκησα, ὡστόσο, κατά τήν διάρκεια τῆς συνομιλίας μας, ἀρνήθηκε νά ἀποκαλύψει λεπτομέρειες γιά τήν περίφημη ἄγνωστη συνέντευξη πού τοῦ εἶχε παραχωρήσει ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς καί ἡ ὁποία δέν ἔχει δημοσιοποιηθεῖ μέχρι τώρα. Συνέντευξη στήν ὁποία λέγεται ὅτι δίδει ἀπαντήσεις καί γιά ὅλα τά θέματα πού ἀφοροῦν τήν πορεία του στήν πολιτική. Ἀκόμη καί τά πολύ προσωπικά. Ἔχω ἀκούσει τήν φήμη, μάλιστα, ὅτι μετά τήν ἀπομάκρυνση τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ ἀπό τήν προεδρία τῆς Δημοκρατίας τό 1985, ἡ συνέντευξη αὐτή καταστράφηκε –δέν εἶναι τῆς στιγμῆς νά ποῦμε τό πῶς καί τό γιατί– ἀλλά, γιά νά εἶμαι εἰλικρινής, δέν πιστεύω ὅτι ἕνας δημοσιογράφος τοῦ διαμετρήματος τοῦ Ψυχάρη θά τήν κατέστρεφε καί δέν θά ἄφηνε ἕνα ἀντίτυπο γιά τήν ἱστορία. Μοῦ ἔκανε, πάντως, φοβερή ἐντύπωση πῶς ἕνας δημοσιογράφος αὐτῆς τῆς ἰσχύος, ὅταν ἐπρόκειτο γιά τόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ, ἔκανε ἐκείνη τήν ἐποχή ὅ,τι τοῦ ὑποδείκνυαν ἀκριβῶς ὁ Ἀχιλλέας Καραμανλῆς καί ὁ Πέτρος Μολυβιάτης, τούς ὁποίους σεβόταν ἀπεριόριστα. Ἦταν παρών στήν τελετή τῆς ἀποκάλυψης τοῦ ἀνδριάντα τοῦ Καραμανλῆ στήν παραλία τῆς Θεσσαλονίκης κατόπιν προσκλήσεως τοῦ Ἀχιλλέως. Τόν Μολυβιάτη τόν συναντοῦσε σταθερά κάθε Παρασκευή στήν παρέα τῆς Ἀθηναϊκῆς Λέσχης μαζί μέ τόν Γιάννη Βαρβιτσιώτη, τόν Προκόπη Παυλόπουλο, τόν Μιχάλη Σάλλα, τόν Γιῶργο Ἀλογοσκούφη, τόν Παῦλο Ἰωαννίδη, τόν Στέλιο Παπαδημητρίου καί μερικούς ἀκόμη.
Ἡ δεύτερη φορά πού τόν συνάντησα, ἦταν πάλι στό γραφεῖο του στό «Βῆμα» τό καλοκαίρι τοῦ 2009, ὅταν ἔκλεισε ὁ «Ἐλεύθερος Τύπος», ὅπου ἐργαζόμουν. Μέ προέτρεψε νά τόν συναντήσω ἕνας στενός του φίλος καί, παρά τό γεγονός ὅτι λόγῳ τῆς κεντροδεξιᾶς μου ταυτότητας θεωροῦσα ὅτι θά ἀρνεῖτο νά μέ δεῖ, τελικῶς μέ δέχτηκε. Συζητήσαμε τό ἐνδεχόμενο νά μοῦ ἀνατεθεῖ νά γράφω μεγάλα ἱστορικά θέματα παρασκηνίου γιά τήν κεντροδεξιά παράταξη, μέ τήν προϋπόθεση νά μήν μπῶ στά «χωράφια» τοῦ τρέχοντος ρεπορτάζ συναδέλφων, καί δώσαμε ραντεβού γιά τόν Σεπτέμβριο τοῦ 2009. Ἀλλά τόν Σεπτέμβριο προκηρύχθηκαν πρόωρες ἐκλογές, ἄλλαξε ἡ κυβέρνηση καί κάθε σκέψη ἐγκαταλείφθηκε.
Ἄν θέλει κανείς νά ἀξιολογήσει σωστά τήν μακρά πορεία τοῦ Σταύρου Ψυχάρη στόν χῶρο τοῦ Τύπου, θά πρέπει νά κάνει μία διάκριση: νά ξεχωρίσει τόν ρεπόρτερ δημοσιογράφο ἀπό τόν ἐκδότη καί μετέπειτα ἐπιχειρηματία Ψυχάρη, εἰδικῶς ἀπό τήν περίοδο Σημίτη ἕως τόν Τσίπρα. Μιλᾶμε γιά δύο διαφορετικές περιόδους.
Ὡς δημοσιογράφος ρεπόρτερ ὁ Σταῦρος Ψυχάρης διέπρεψε. Ἄν καί δέν ἦταν ἡ δημοσιογραφία τό πρῶτο του ἐπάγγελμα. Ὁ πατέρας μου τόν θυμόταν νά ἀσχολεῖται μέ θέματα κτηματαγορᾶς στήν Αἴγινα σέ πολύ νεαρή ἡλικία, πρᾶγμα πού ἐπιβεβαίωσα σέ συνομιλία πού εἶχα σέ ἀνύποπτο χρόνο μέ πρόσωπο τοῦ οἰκογενειακοῦ του περιβάλλοντος. Τό ἔνστικτό του, οἱ γνωριμίες καί ἡ ἐπιμονή του γιά τό ρεπορτάζ ἀναπλήρωσαν τό ἔλλειμμά του σέ ἐγκύκλιες γνώσεις. Τήν προηγουμένη ἑβδομάδα προσέφυγα, μάλιστα, στό βιβλίο του Οἱ 70 κρίσιμες μέρες, στό ὁποῖο περιγράφει ἀναλυτικά μέ πρωτογενεῖς πληροφορίες τί ἀκριβῶς συνέβη στήν πατρίδα μας ἀπό τίς 24 Ἰουλίου 1974 καί μετά. (Ἄς τό διαβάσει ἡ κυρία Σακελλαροπούλου γιά νά διαπιστώσει τί χρωστᾶ τό πολίτευμα στόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ καί γιατί εἶναι ἀσύλληπτο ὀλίσθημά της νά μήν ἀναφέρεται σέ αὐτόν στήν ἐτήσια δεξίωση τῆς προεδρίας γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς Δημοκρατίας!)
Ἡ προσωπική σχέση πού διατηροῦσε ὁ Ψυχάρης μέ τόν Εὐάγγελο Ἀβέρωφ, τόν «Βλάχο» ὅπως τόν ἀποκαλοῦσε, τόν βοήθησε καταλυτικά στό νά ἀναπαραστήσει καί νά καταγράψει στίς σελίδες τοῦ βιβλίου ἐκείνου τίς δραματικές ὧρες τῆς ἀποκατάστασης τῆς Δημοκρατίας καί τῆς τραγωδίας τῆς Κύπρου. Ὡς διευθυντής τοῦ «Βήματος» καί ὡς ὁ ἄνθρωπος πού καθιέρωσε τίς πολυσέλιδες κυριακάτικες ἐκδόσεις, ὁ Ψυχάρης, ἐπίσης, παρέδωσε οὐκ ὀλίγες φορές μαθήματα δημοσιογραφίας. Ἄν θέλει νά διαπιστώσει κανείς τό κενό του, δέν ἔχει, ὅπως μοῦ εἶπε οἰκεῖο του πρόσωπο, παρά νά κάνει μία σύγκριση: τό τριακοσίων τό πολύ λέξεων πρωτοσέλιδο ἄρθρο του, πού δημοσιευόταν κάθε Κυριακή στό «Βῆμα», ἔκανε τόν γῦρο τῶν πολιτικῶν γραφείων ἀπό τό Σάββατο τό βράδυ, γινόταν ἀντικείμενο σχολίων καί προκαλοῦσε σχεδόν πάντοτε ἰσχυρές πολιτικές ἀναταράξεις. Ἦταν ὁ ὁρισμός τῆς δημοσιογραφικῆς παρέμβασης. Τό χιλίων λέξεων ἄρθρο τῆς ἴδιας ἐφημερίδας σήμερα δέν παράγει κυματισμό. Καί δέν ἀναπαράγεται.
Ἄλλο, ὅμως, ὁ Ψυχάρης ὡς δημοσιογράφος –ποτέ δέν θά διεννοεῖτο νά ζητήσει τήν ἀπαγόρευση τῆς μετάδοσης τῶν πρωτοσέλιδων ἄλλων ἐφημερίδων ἀπό τήν ἐπισκόπηση τοῦ τύπου στό Mega Channel οὔτε θά δημιουργοῦσε προσκόμματα στήν διανομή τους ὡς μέτοχος τοῦ πρακτορείου «Ἄργος»– καί ἄλλο ὁ Ψυχάρης ὡς ἐκδότης, διευθυντής, ἐπιχειρηματίας. Ὡς ἀφεντικό. Ὁ πρῶτος ὡς δημοσιογράφος ἦταν κορυφαῖος. Ὁ δεύτερος ὡς ἐκδότης ἔκανε πολλές φορές κατάχρηση τῆς δυνάμεώς του. Εἰδικά στήν περίοδο Σημίτη. Δέν εἶναι ἡ ὥρα γιά νά περιγράψουμε πῶς ἀκριβῶς καί μέ ποιούς τρόπους ἔκανε κατάχρηση αὐτῆς τῆς δυνάμεως. Ὁ νεκρός δεδικαίωται, κατά τά ἔργα του, ὅπως λέει ἡ ἐκκλησία μας. Μόνο πού αὐτό τό «κατά τά ἔργα του» καμμία φορά τό ξεχνᾶμε. Τό κεντροαριστερό «Βῆμα» ἐπιτέθηκε ἀνοίκεια τό 1997 στόν τότε ἀρχηγό τῆς ἀξιωματικῆς ἀντιπολίτευσης, Κώστα Καραμανλῆ, καί τόν παρομοίασε μέ τόν κλῶνο «Ντόλλυ», καθώς τότε ἡ ἐπιστήμη εἶχε ἐπικεντρώσει τήν προσοχή της στήν κλωνοποίηση τῶν προβάτων. Ἦταν μία ἀήθης ἐπίθεση, πού συνέπεσε μέ τήν κριτική Καραμανλῆ στίς ψηφιακές ἀναθέσεις τοῦ ΟΤΕ σέ γνωστό ἐπιχειρηματία. Ἡ περίοδος ἐκείνη, ἐπίσης, σφραγίστηκε ἀπό τήν ἄκριτη υἱοθέτηση τοῦ συνθήματος τοῦ Γιάννου Παπαντωνίου «καί βούτυρο καί κανόνια», πού συνδεόταν μέ τήν προώθηση τῆς ἀγορᾶς ἑνός γιγαντιαίου σκανδαλώδους προγράμματος ἐξοπλισμῶν ἀπό τό Ὑπουργεῖο Ἀμύνης, τό ὁποῖο ἀκόμη ἀπασχολεῖ τήν ἑλληνική Δικαιοσύνη.
Ὁ Σταῦρος Ψυχάρης, ἀπό τόν Σημίτη καί μετά, δέν τά πῆγε καλά (πλήν τοῦ Ἀντώνη Σαμαρᾶ, μέ τόν ὁποῖο εἶχε διαχρονικές σχέσεις λόγω Ἀβέρωφ) μέ κανέναν πρωθυπουργό. Μέ τόν Καραμανλῆ συγκρούστηκε χωρίς ἀποτέλεσμα, μόνο πρός τό τέλος τῆς θητείας του βελτιώθηκαν οἱ σχέσεις τοῦ ΔΟΛ μέ τό τότε Μαξίμου. Τό «καρεδάκι» στήν πρώτη σελίδα τοῦ «Βήματος» ἀμέσως μετά τήν ὑπογραφή τῆς συμφωνίας Καραμανλῆ – Πούτιν στήν Κωνσταντινούπολη γιά τόν ρωσσικό ἀγωγό τόν Ἰούνιο τοῦ 2007, τήν ἡμέρα πού ξεσποῦσε ἡ πρώτη μεγάλη φωτιά στήν Ἀττική, θά εἶναι ἐκεῖ γιά νά θυμίζει πάντοτε πώς κάποιοι προειδοποιοῦν πρωθυπουργούς νά μήν ἀκολουθοῦν ἀνεξάρτητες πολιτικές. «Τό παιχνίδι εἶναι μεγάλο καί ἡ χώρα εἶναι μικρή» προειδοποιοῦσε τότε ὁ Ψυχάρης τόν Καραμανλῆ. Τόν Αὔγουστο, δύο μῆνες μετά, ἄγνωστοι κατέκαψαν ὁλόκληρη τήν Ἑλλάδα! «Μικρή»!..
Τόν Γιῶργο Παπανδρέου τόν ἀνέχθηκε, ἀλλά στό τέλος ὁ πρώην πρόεδρος τοῦ ΠΑΣΟΚ τόν κατήγγειλε ὅτι μετεῖχε μαζί μέ τραπεζῖτες καί πολιτικούς στό σχέδιο πτώσης του ἀπό τήν πρωθυπουργία μετά τίς Κάννες, ἐπειδή δέν ρύθμιζε τά δάνεια τοῦ ΔΟΛ. Μέ τόν Ἀλέξη Τσίπρα καί τήν περίφημη ἱστορία τῆς «γάτας Ἰμαλαΐων», πού παρέστη στή μυστική συνάντησή τους, μπῆκε ἡ ταφόπλακα. Ἡ σύγκρουση Ψυχάρη – ΣΥΡΙΖΑ ἦταν ἀσύλληπτη. Ἐπική.
Τοῦ ἔγιναν ἔλεγχοι στό πόθεν ἔσχες. Τοῦ δημεύθηκε ἡ περιουσία. Βγῆκε στό σφυρί πολυτελές ἀκίνητό του στό Πόρτο Χέλι. Λέγεται ὅτι οἱ ἔλεγχοι πού ἔγιναν στήν περιουσιακή του κατάσταση ἐπί ΣΥΡΙΖΑ, ἐμείωσαν πάνω ἀπό 10 ἑκατομμύρια € τήν περιουσία πού ἀπέκτησε ὅλα αὐτά τά χρόνια ἀπό τήν ἐνασχόλησή του μέ τά ἐκδοτικά πράγματα. Τόσα κατέβαλε στήν ἐφορία. Ὁ θρῦλος λέει, μάλιστα, ὅτι ὁ ἡγέτης/ἡγέτιδα μεγάλης εὐρωπαϊκῆς χώρας ζήτησε τότε ἀπό τόν Ἀλέξη Τσίπρα ὡς προαπαιτούμενο γιά τίς δόσεις τῶν μνημονίων νά ἐξοντώσει τρεῖς φιλοδυτικούς «ὀλιγάρχες», μεταξύ αὐτῶν καί τόν Σταῦρο Ψυχάρη. Πρᾶγμα τό ὁποῖο τελικῶς συνέβη –εἶμαι σίγουρος πώς, ἄν ὁ Ἀλέξης ἐρωτηθεῖ, θά πεῖ «δέν θυμάμαι»– ἀλλά δέν ὀφείλεται ἀποκλειστικά στόν Σύριζα. Ὁ τραπεζικός δανεισμός τοῦ δημοσιογραφικοῦ ὀργανισμοῦ Λαμπράκη –μέ ἐγγύηση τόν… «ἀέρα», ὅπως ἀπεκάλυψε οἰκεῖος του στήν ἐξεταστική ἐπιτροπή τῆς Βουλῆς γιά τά ΜΜΕ– εἶχε ξεπεράσει κάθε ὅριο καί ἔδειχνε τήν σταδιακή μείωση τῆς ἐπιρροῆς του στήν ἑλληνική κοινωνία καί στό κεντρικό πολιτικό σύστημα.
Ἡ ἀποτίμηση, λοιπόν, εἶναι ξεκάθαρη. Ὡς δημοσιογράφος ὁ Ψυχάρης ὑπῆρξε μεγάλος ρεπόρτερ. Τά κοφτά κείμενά του δημιούργησαν σχολή γραφῆς. Ὡς ἐκδότης ἐπιχειρηματίας δέν κατάφερε νά ξεπεράσει τόν Χρῆστο Λαμπράκη καί ἐπί τῶν ἡμερῶν του ὁ ΔΟΛ ἄλλαξε χέρια. Ὡς ἀφανής πολιτικός παράγων, καλύτερα ἄς μήν τό συζητήσουμε τώρα.
Τά συλλυπητήριά μου στόν υἱό του, Ἀνδρέα.
