Οἱ πρόωρες κάλπες, ἡ συνταγματική κρίσις, ἡ ἀδυναμία ἐθνικῆς συνεννοήσεως, οἱ ἐμμονές τοῦ Πρωθυπουργοῦ καί ἡ πολιτική ἀνωμαλία – Τά προηγούμενα μέ Σαρτζετάκη-Παπούλια – Αἰφνιδίως, περιοδεῖες Μητσοτάκη
Εκ πρώτης ὄψεως ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας Κωνσταντῖνος Τασούλας διέπραξε συνταγματικό ἀτόπημα περιωπῆς ὅταν ἐξεφράσθη, κατά τήν διάρκεια τῆς συνομιλίας του μέ τόν Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη μπροστά στίς κάμερες, ὑπέρ τῶν αὐτοδύναμων κυβερνήσεων.
- Τοῦ Μανώλη Κοττάκη
Μέ ἀναδρομή στήν ἀκυβερνησία τοῦ 1951. Δέν εἶναι ἁρμοδιότης τοῦ Προέδρου νά τάσσεται ὑπέρ τῶν μονοκομματικῶν κυβερνήσεων ἤ τῶν κυβερνήσεων συνεργασίας. Αὐτή εἶναι ἁρμοδιότης τῆς λαϊκῆς κυριαρχίας.
Στήν πραγματικότητα ὅμως, αὐτό πού κατά βάθος πρέπει νά ἀπασχολεῖ τόν κύριο Τασούλα εἶναι πῶς θά χειριστεῖ σέ συνθῆκες ἐθνικῆς κρίσης τήν ἀκυβερνησία πού θά προκύψει μετά ἀπό ἀλλεπάλληλες ἐκλογές, εἰδικά ἐάν ὁ ἀρχηγός τοῦ πρώτου κόμματος ἀρνεῖται νά παραχωρήσει τήν πρωθυπουργία σέ πρόσωπο κοινῆς ἀποδοχῆς, ὅπως ἔπραξε ὁ Γιῶργος Παπανδρέου κατά τήν διάρκεια τῶν διερευνητικῶν ἐντολῶν τοῦ 2011 (μέ συνέπεια τήν ἀνάθεσή της στόν Λουκᾶ Παπαδῆμο), ἀλλά καί παλαιότερα, τό 1989, ὁ Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης.
Πρίν ἐξηγήσουμε ἀναλυτικώτερα τί ἐνδεχομένως συμβαίνει στά προεδρικά παρασκήνια, παραθέτουμε τό ἀπόσπασμα τῆς τοποθέτησης τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας ἐνώπιον τοῦ Πρωθυπουργοῦ, ὁ ὁποῖος, μία μέρα πρίν, στήν ΔΕΘ, εἶχε ἀρνηθεῖ διαρρήδην νά ἀντικατασταθεῖ ἐν κινήσει, καί ἀκολούθως θυμίζουμε τό οἰκεῖο ἄρθρο 41 τοῦ Συντάγματος. Ὁ κύριος Μητσοτάκης μάλιστα συνέδεσε, ὄχι τυχαῖα, τά σενάρια ἀντικατάστασής του μέ κινήσεις ἀπό συμφέροντα, μέ τό ἐπιχείρημα τῆς «πρόκλησης ἐσωτερικῆς ἀναταραχῆς». Ἐνῶ, ἐπίσης ὄχι τυχαῖα, ἐξέπεμψε ἕναν ἐκνευρισμό γιά τήν ἀρνητική στάση τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας στήν ὑπόθεση τοῦ καλωδίου, καθώς ὁ σχεδιασμός του, ὅπως φαίνεται, ἦταν καί παραμένει ἡ πρόκληση ἔντασης στίς ἑλληνοτουρκικές σχέσεις, πού θά τόν διευκολύνει νά προκηρύξει ἐκτάκτως πρόωρες ἐκλογές γιά ἀντιμετώπιση κρίσιμης σημασίας ἐθνικοῦ θέματος.
Δήλωσε ὁ κύριος Τασούλας: «Καί στό σημεῖο αὐτό θά ἤθελα νά πῶ πώς δέν εἶναι μόνο ἕνα εἶδος πολιτικοῦ ἀναγνώσματος ἤ πολιτικῆς ἐπιδίωξης ἡ πολιτική σταθερότητα, εἶναι καί μιά ἀξίωση συνταγματικῆς περιωπῆς. Στό ἄρθρο 41 τοῦ Συντάγματος καί στίς ἁρμοδιότητες τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας περιλαμβάνεται καί ἡ δυνατότητα νά διαλύσει τή Βουλή ἄν καταψηφιστοῦν δύο Κυβερνήσεις καί δέν ἐξασφαλίζεται πολιτική σταθερότητα».
Τό οἰκεῖο ἄρθρο τοῦ Συντάγματος στό ὁποῖο παρέπεμψε συγκεκριμένα ἀναφέρει:
Ἄρθρο 41 (Διάλυση τῆς Βουλῆς)
1. Ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας μπορεῖ νά διαλύσει τή Bουλή, ἄν ἔχουν παραιτηθεῖ ἤ καί καταψηφιστεῖ ἀπό αὐτήν δύο Kυβερνήσεις καί ἡ σύνθεσή της δέν ἐξασφαλίζει κυβερνητική σταθερότητα. Oι ἐκλογές ἐνεργοῦνται ἀπό τήν Kυβέρνηση πού ἔχει τήν ἐμπιστοσύνη τῆς διαλυόμενης Bουλής. Σέ κάθε ἄλλη περίπτωση ἐφαρμόζεται ἀναλόγως τό τρίτο ἐδάφιο τῆς παραγράφου 3 τοῦ ἄρθρου 37.
2. Ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας διαλύει τή Bουλή μέ πρόταση τῆς Kυβέρνησης πού ἔχει λάβει ψῆφο ἐμπιστοσύνης, γιά ἀνανέωση τῆς λαϊκῆς ἐντολῆς προκειμένου νά ἀντιμετωπιστεῖ ἐθνικό θέμα ἐξαιρετικῆς σημασίας. Ἀποκλείεται ἡ διάλυση τῆς νέας Bουλῆς γιά τό ἴδιο θέμα.
Τί ὑποκρύπτεται λοιπόν πίσω ἀπό αὐτήν τήν δήλωση καί ἀπό τήν παραπομπή Τασούλα στό συγκεκριμένο ἄρθρο τοῦ Συντάγματος; Εἶναι προφανές ὅτι ὁ Πρόεδρος βλέπει τίς ἐκλογές νά ἔρχονται καί μάλιστα σύντομα. Βλέπει ὅμως καί κάτι ἄλλο. Λόγῳ τῆς ἔλλειψης αὐτοδυναμίας, τόν ἑαυτό του στό ἐπίκεντρο μίας πρωτοφανοῦς συνταγματικῆς ἐθνικῆς κρίσης, πού ὅμοιά της δέν θά ἔχει χειριστεῖ ποτέ ἀρχηγός τοῦ κράτους, ἐάν ὁ Πρωθυπουργός δέν ὑποχωρήσει καί μείνει σταθερός στίς ἐμμονές του.
Ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας δέν τάχθηκε λοιπόν ὑπέρ τῆς αὐτοδυναμίας γιά νά εὐνοήσει τήν στρατηγική ἑνός συγκεκριμένου κόμματος, στήν προκειμένη περίπτωση τῆς Νέας Δημοκρατίας, ἀλλά γιά νά ἀποφύγει ὁ ἴδιος τήν βάσανο τοῦ νά βρεθεῖ στό ἐπίκεντρο μιᾶς πρωτοφανοῦς συνταγματικῆς κρίσης.
Ἦταν ἔκφραση τοῦ ἰδιότυπου χιοῦμορ του, φοβᾶμαι, ὄχι ἐπιτυχής. Ἀλλά αὐτό πρέπει νά εἶναι τό βαθύτερο κίνητρό του, ἐκτιμῶ. Τόν γνωρίζω πολλά χρόνια γιά νά μπορῶ νά τόν «διαβάζω»… Δύο Πρόεδροι τῆς Δημοκρατίας βρέθηκαν στό παρελθόν στήν θέση τοῦ Κωσταντίνου Τασούλα, ἀλλά εἶχαν τήν τύχη νά τούς διευκολύνουν οἱ ἀρχηγοί τοῦ πρώτου πλειοψηφήσαντος κόμματος στίς ἐκλογές. Ὁ πρῶτος ἦταν ὁ Χρῆστος Σαρτζετάκης. Τόν Νοέμβριο τοῦ 1989 ἡ ΝΔ εἶχε λάβει σέ δεύτερες ἐκλογές ποσοστό 46 %, ἀλλά λόγῳ τοῦ νόμου Κουτσόγιωργα δέν εἶχε αὐτοδυναμία. Ὁ ἔμπειρος Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης κατάλαβε ὅτι ἄν δέν συγκροτηθεῖ γρήγορα κυβέρνηση συνεργασίας, ὁ τόπος θά ὁδηγηθεῖ στήν περιπέτεια. Γνώριζε ἐπίσης ὅτι ἡ προτίμηση τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Ἀξιωματικῆς ἀντιπολίτευσης Ἀνδρέα Παπανδρέου ἦταν ὁ τραπεζίτης Ξενοφῶν Ζολώτας. Στήν περίφημη σύσκεψη τῶν τεσσάρων λοιπόν (λίγο μετά τήν παραπομπή τοῦ Ἀνδρέα στό Εἰδικό Δικαστήριο), στήν ὁποία μετεῖχαν ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας, ὁ ἀρχηγός τῆς Νέας Δημοκρατίας, ὁ ἀρχηγός τοῦ ΠΑΣΟΚ καί ὁ ἀρχηγός τοῦ τότε ἑνιαίου Συνασπισμοῦ Χαρίλαος Φλωράκης, ὁ Μητσοτάκης γιά τό καλό τοῦ τόπου παραχώρησε τήν θέση τοῦ Πρωθυπουργοῦ στόν Ξενοφῶντα Ζολώτα.
Καί ἀποφεύχθηκαν οἱ περιπλοκές καί οἱ περιπέτειες. Τό ΔΝΤ καιροφυλακτοῦσε.
Ὁ δεύτερος Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας πού βρέθηκε σέ ἀντίστοιχη θέση ἦταν ὁ Κάρολος Παπούλιας τό 2011. Ὁ Πρωθυπουργός Γιῶργος Παπανδρέου ἐμφανίστηκε διατεθειμένος νά παραχωρήσει τήν θέση του σέ τρίτο πρόσωπο καί ξεκίνησε διαπραγματεύσεις μέ τήν Ἀξιωματική ἀντιπολίτευση, στοχεύοντας ὅμως κατά βάθος στό ἀδιέξοδο τῶν συζητήσεων οὕτως ὥστε νά καταφέρει στό τέλος νά μήν παραιτηθεῖ ἀπό τήν πρωθυπουργία. Ἦταν ἡ σύσκεψη ἐκείνη, τά πρακτικά τῆς ὁποίας ἔχω ἀποκαλύψει στήν ἐφημερίδα «δημοκρατία», στήν ὁποία ἔπεσαν προσχηματικῶς τά ὀνόματα τῶν ἀείμνηστων Βασίλη Μαρκεζίνη, Φιλίππου Πετσάλνικου καί Ἔλσας Παπαδημητρίου, τοῦ Ἀπόστολου Κακλαμάνη, τοῦ Τάκη Ρουμελιώτη καί ἄλλων. Τελικά, ἡ ὑπόδειξη τοῦ προσώπου τοῦ Λουκᾶ Παπαδήμου ἀπό τόν Γιῶργο Καρατζαφέρη, μετά παρασκηνιακή ὑπόδειξη τοῦ ἐκδοτικοῦ παράγοντα τῆς ἐποχῆς Γεωργίου Μπόμπολα, στήν ὁποία συμφώνησε στό τέλος ὁ Ἀντώνης Σαμαρᾶς γιά νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τόν ἐμμονικό Γιῶργο Παπανδρέου, ἀπέτρεψε τήν συνταγματική κρίση.
Ἄν προκηρυχθοῦν προσεχῶς πρόωρες ἐκλογές, ὅπως φαίνεται νά σχεδιάζει ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, καί δέν συγκροτεῖται αὐτοδύναμη Κυβέρνηση, τότε ὁ ρόλος τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας στίς διερευνητικές ἐντολές θά εἶναι καθοριστικός γιά τό μέλλον τοῦ τόπου. Ἀλλά καθοριστικός θά εἶναι καί ὁ ρόλος τῆς πλειοψηφίας τῶν βουλευτῶν τοῦ πρώτου κόμματος, καθώς καί ἡ περιρρέουσα πολιτική ἀτμόσφαιρα γιά τό πρόσωπο τοῦ ἑπόμενου Πρωθυπουργοῦ, ἀναλόγως τῆς ἐκλογικῆς ἐπίδοσης τῆς ΝΔ. Ἄν ἡ ΝΔ λάβει ὑψηλά ποσοστά, δέν γεννᾶται θέμα. Ὁ κύριος Μητσοτάκης ἔχει τό προβάδισμα. Ἄν ὅμως –καί παρά τήν ἀδυναμία συγκρότησης Κυβερνήσεως– ἕνας ἐμμονικός ἀρχηγός κόμματος μέ μέτρια ἐκλογική ἐπίδοση ἐμμένει νά σύρει τήν χώρα σέ ἀλλεπάλληλες ἐκλογικές ἀναμετρήσεις γιά νά ἐπιτύχει αὐτό πού νομίζει ὅτι μπορεῖ, τήν κατάκτηση τῆς αὐτοδυναμίας, τότε ἡ χώρα θά κινδυνέψει νά τιναχθεῖ στόν ἀέρα.
Αὐτό ἐκτιμοῦμε, δέν διαθέτουμε εἰδική πληροφόρηση, ὅτι φοβᾶται ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας καί ἄρχισε νωρίς, μέ τήν ἔναρξη τοῦ νέου πολιτικοῦ ἔτους, νά παραπέμπει στό ἄρθρο 41 τοῦ Συντάγματος γιά τήν κυβερνητική σταθερότητα. Προϋπόθεση γιά τήν κυβερνητική σταθερότητα εἶναι ἡ αὐτοδυναμία, ἀλλά ἐλλείψει αὐτῆς εἶναι ἡ συνεννόηση μεταξύ τῶν ἀρχηγῶν τῶν πολιτικῶν δυνάμεων, μέ τήν παρότρυνση τοῦ ἀρχηγοῦ τοῦ κράτους.
Κάπου ἐδῶ εἴμαστε καί ἄς προετοιμαζόμαστε, γιατί τό 2026 θά εἶναι μιά θυελλώδης πολιτική χρονιά. Γιά νά λυθεῖ τό πολιτικό πρόβλημα τῆς χώρας, ἐκτός ἀπό τούς συνταγματολόγους θά μᾶς χρειαστοῦν καί οἱ…. ψυχολόγοι. Πιθανόν καί ψυχίατροι.
Μ.Η.Τ. 232122