Ἐλπίδες εἰρηνεύσεως στήν Οὐκρανία

Δύσκολη ὑπόθεσις ἡ ἄσκησις διεθνοῦς πολιτικῆς.

Δύσκολο τό ἔργο τοῦ ἡγέτου τῆς ἰσχυρότερης χώρας τοῦ κόσμου, ἀπό τήν στάση τῆς ὁποίας καθορίζονται οἱ παγκόσμιες ἰσορροπίες. Δέν ἦταν πρωτόπειρος ὁ Ντόναλντ Τράμπ. Εἶχε ἤδη μιά θητεία Προέδρου τοῦ ΗΠΑ καί ὅμως ὑπέπεσε στό σφάλμα νά διαβεβαιώσει ὅτι θά τελείωνε τόν πόλεμο τῆς Οὐκρανίας ἐντός ὀλίγων ἡμερῶν. Διανύει ἤδη τόν ὄγδοο μῆνα τῆς θητείας του καί μόλις τώρα διαφαίνονται ἐλπίδες εἰρηνεύσεως.

• Tοῦ Εὐθ. Π. Πέτρου

Ὁ πόλεμος τῆς Οὐκρανίας δέν ξέσπασε ἀπό κάποιον παρορμητισμό τοῦ Πούτιν οὔτε ἦταν ἀποτέλεσμα μιᾶς κακῆς ἐκτιμήσεως. Ἤ, γιά νά εἴμαστε ἀκριβεῖς, κακή ἐκτίμησις ὑπῆρχε μόνον ὡς πρός τίς δυνατότητες τοῦ ρωσσικοῦ στρατοῦ. Δέν ἦταν εἰς θέσιν νά ἐπιτύχει τούς τεθέντες ἀντικειμενικούς σκοπούς τῆς «εἰδικῆς στρατιωτικῆς ἐπιχειρήσεως» ἐντός ὀλίγων ἑβδομάδων ἤ ἔστω μηνῶν, ὅπως ἐκτιμοῦσε ἡ ἡγεσία στήν Μόσχα.

Ἀπό ἐκεῖ καί πέρα οἱ ἐξελίξεις προσέλαβαν τήν μορφή «ντόμινο» ἐσφαλμένων ὑποθέσεων, πού κατέστησαν τόν πόλεμο «γόρδιο δεσμό». Δέν θά λυνόταν σέ λίγα 24ωρα, ὅση καλή διάθεση καί ἄν εἶχε ὁ Ντόναλντ Τράμπ.

Ὑπέθεσαν ἐσφαλμένα οἱ στρατηγικοί (!) ἐγκέφαλοι τῆς Δύσεως ὅτι ἡ ἀποτυχία τοῦ ρωσσικοῦ στρατοῦ, νά ἐπιτύχει τήν εὔκολη νίκη πού περίμενε ἡ Μόσχα, θά προκαλοῦσε ἀναταράξεις καί δυσαρέσκεια στήν Ρωσσία καί τοῦτο σέ συνδυασμό μέ τίς ἐπιπτώσεις τῶν κυρώσεων πού ἐπεβάλλοντο θά ὁδηγοῦσε στήν ἀνατροπή τοῦ Πούτιν. Ὅποιοι τό σκέφθηκαν ἔτσι, προφανῶς ἀγνοοῦσαν τίς ἀντοχές τῆς Ρωσσίας ὡς χώρας, τήν σλαβική μοιρολατρία τοῦ ρωσσικοῦ ἔθνους, πού συνεπάγεται μακρόθυμη ἀποδοχή τῆς ἡγεσίας του, καί τό γεγονός ὅτι ἡ ἔνταξις τῆς Οὐκρανίας στό δυτικό στρατόπεδο δημιουργοῦσε γιά τήν Ρωσσία μιά κατάσταση πού (σωστά ἤ ἐσφαλμένα) ἐθεωρεῖτο ζήτημα ἐπιβιώσεως.

Ξέχασαν οἱ νεόκοποι πολιτευόμενοι τῶν πρωτευουσῶν τῆς δυτικῆς Εὐρώπης τά συμπεράσματα τῶν ἀναλύσεων τῆς περιόδου τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου, πού σήμερα «σκονίζονται» σέ κάποια ράφια τοῦ Διεθνοῦς Ἰνστιτούτου Στρατηγικῶν Μελετῶν ἤ τοῦ Somerset House. Οἱ Εὐρωπαῖοι τῆς ἐποχῆς, πολύ σοφώτεροι τῶν σημερινῶν, φοβοῦνταν πολύ περισσότερο ὅτι ἐνδεχομένη ἀπερισκεψία τῶν Ἀμερικανῶν καί ὄχι τῶν Ρώσσων θά μποροῦσε νά ὁδηγήσει στόν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ἡ ἐπισήμανσις ἦταν ὅτι, εἴτε ὡς Ρωσσία εἴτε ὡς Σοβιετική Ἕνωσις, ἡ χώρα αὐτή εἶχε ὑποστεῖ τρεῖς πολύνεκρες εἰσβολές ἐντός δύο αἰώνων.

Ὁ Ναπολέων, εἶχε καταλάβει καί τήν ἴδια τήν Μόσχα. Κατά τόν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οἱ Γερμανοί ἔφθασαν μέχρι τό Μπρέστ Λιτόφσκ (σημερινή Λευκορωσσία) καί κατά τόν Β΄ στά περίχωρα τῆς Μόσχας. Κατά τήν διαδρομή ἀπό τό ἀεροδρόμιο πρός τήν ρωσσική πρωτεύουσα βλέπει κανείς τό ὁδόφραγμα πού ἔχει διατηρηθεῖ στό σημεῖο ὅπου ἡ ἀντεπίθεσις τῶν σιβηρικῶν μεραρχιῶν ἀνέκοψε τήν προέλαση τῶν στρατευμάτων τοῦ Γ΄ Ράιχ.

Ὀδυνηρές μνῆμες ἑκατομμυρίων νεκρῶν καί ἀνυπολογίστων καταστροφῶν ἔχουν δημιουργήσει καί τόν ἀντίστοιχο τρόπο σκέψεως καί στρατηγικῆς προσεγγίσεως. Ἡ Ρωσσία θεωροῦσε ἀπαραίτητο νά ἔχει ζῶνες ἀσφαλείας νά τήν χωρίζουν ἀπό τόν δυνητικό ἐχθρό (οἱ σοβιετολόγοι τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου χαριτολογοῦσαν ὅτι γιά τούς Ρώσσους ὁ διάβολος εἶναι γερμανικῆς ἐθνικότητος!). Τέτοια ζώνη ἦταν οἱ χῶρες τοῦ Συμφώνου τῆς Βαρσοβίας. Ἡ ροπή τῆς Ἱστορίας τά ἔφερε ἔτσι, ὥστε μετά τό 1989 ἡ ζώνη αὐτή δέν μποροῦσε νά διατηρηθεῖ. Αὐτό γιά τήν Ρωσσία ἐσήμαινε ἀνασφάλεια. Καί ἡ ἀνασφάλεια γεννᾶ φόβο καί ὁδηγεῖ σέ προετοιμασία ἀμύνης.

Τά πράγματα ἔγιναν χειρότερα μέ τίς «πορτοκαλί» ἐπαναστάσεις καί τήν προσπάθεια δυτικῆς διεισδύσεως στόν Καύκασο μέ ἐκμετάλλευση τοῦ μουσουλμανικοῦ στοιχείου. Δεδομένου ὅτι, μέχρι καί τήν ἀνάληψη τῆς ἐξουσίας ἀπό τόν Βλαντιμήρ Πούτιν, ὁ ρωσσικός στρατός εἶχε ἐγκαταλειφθεῖ, ἡ Μόσχα ἦταν ὑποχρεωμένη νά ἀνεχθεῖ σειρά ἐνεργειῶν τίς ὁποῖες θεωροῦσε ἄμεση ἀπειλή γιά τήν ὑπόστασή της. «Κόκκινη γραμμή» ὅμως ἦταν ἡ Οὐκρανία καί αὐτό δηλωνόταν μέ ἔμφαση σέ κάθε περίσταση. «Ἡ Ρωσσία μέ τήν Οὐκρανία μαζί εἶναι αὐτοκρατορία. Χωρίς τήν Οὐκρανία, καί ὅλες τίς ἄλλες χῶρες τῆς πρώην ΕΣΣΔ νά διατηρήσει εἶναι μιά χώρα χωρίς μεγάλο γεωπολιτικό ἀποτύπωμα». Αὐτό ἔλεγαν στίς ἰδιαίτερες συζητήσεις τους πρός δυτικούς διπλωμάτες καί ἄλλους παράγοντες οἱ Ρῶσσοι ἐπίσημοι. Ὅμως ἡ ἀπερισκεψία πού δέν ἐπεδείχθη κατά τήν διάρκεια τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου ἀπό τούς Ἀμερικανούς ἔμελλε νά ὁδηγήσει, μέ συνέργεια καί τῶν κάποτε ἀνησυχούντων Εὐρωπαίων, στόν οὐκρανικό πόλεμο.

Ἡ Ρωσσία ἀνέχθηκε πολλά, ἐκμεταλλευομένη τόν χρόνο γιά νά ἀνασυστήσει τίς Ἔνοπλες Δυνάμεις της. Τό ἀρχικό σχέδιο ἔθετε χρονοδιάγραμμα πλήρους ἐκσυγχρονισμοῦ μέχρι τό ἔτος 2014. Ἡ πραγματικότης ὅμως ἔδειξε ὅτι ἔπρεπε νά προηγηθεῖ ὁ ἐκσυγχρονισμός τῆς ἀμυντικῆς βιομηχανίας. Ἔτσι τό χρονοδιάγραμμα ἐπεξετάθη στό 2022. Καί πάλι, βεβαίως, οἱ ρωσσικές δυνάμεις δέν ἦσαν ἕτοιμες, ὅπως ἡ ἡγεσία τους διαβεβαίωνε τόν Πρόεδρο Πούτιν, ἀλλά ἡ «σφήνα» τῶν Ἀμερικανῶν στήν Οὐκρανία δημιουργοῦσε διεύρυνση τοῦ ρήγματος καί σοβαρό αἴσθημα ἀπειλῆς στήν Μόσχα.

Κατά τίς ἑπόμενες ἡμέρες ἀναμένεται νά πραγματοποιηθεῖ ἡ πολυαναμενομένη συνάντησις Τράμπ-Πούτιν. Μποροῦμε βασίμως νά ὑποθέσουμε ὅτι ἔχει γίνει ἡ προεργασία, ὥστε νά ὑπάρξει συμφωνία τερματισμοῦ τῶν ἐχθροπραξιῶν. Τό ἄν αὐτή ἡ ἐκεχειρία θά μετεξελιχθεῖ σέ μόνιμη (στόν βαθμό πού κάτι μπορεῖ νά εἶναι μόνιμο στήν διεθνῆ πολιτική σκηνή) εἰρήνη θά ἐξαρτηθεῖ ἀπό τό ἐάν θά ὑπάρξει ἀμοιβαία κατανόησις κυρίως τῶν φόβων τῆς κάθε πλευρᾶς. Καί τῶν φόβων πού ἐξακολουθοῦν νά διακατέχουν τήν Ρωσσία, ἀλλά καί τῆς φοβίας τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν πού ἀκόμη δέν ἔχουν «χωνέψει» ὅτι ἔχουν παύσει νά ἀποτελοῦν τό κέντρο τοῦ κόσμου. Καί, βεβαίως, πρέπει νά ἀναγνωρισθεῖ ἡ κατάστασις πού ἔχει διαμορφωθεῖ ἐπί τοῦ πεδίου. Ὄχι μόνον διότι εἶναι ἀνόητο νά ἀγνοεῖ κανείς τήν πραγματικότητα, ἀλλά καί διότι ὁ κόσμος θά εἶναι ἀσφαλέστερος ἄν ἡ Ρωσσία αἰσθανθεῖ ὅτι δέν ἀπειλεῖται. Καί τοῦτο σημαίνει ὅτι πρέπει νά ἐπιδειχθεῖ κατανόησις πρός τίς «κόκκινες γραμμές» της.