OΙ ΠΑΛΑΙΟΙ πεπειραμένοι πολιτικοί λένε ὅτι ὁ καλύτερος ἀνασχηματισμός μιᾶς κυβέρνησης εἶναι ὁ πρῶτος
Ἡ συγκρότησή της μετά ἀπό νωπή λαϊκή ἐντολή. Αὐτή εἶναι ἡ καλύτερη στιγμή κάθε πρωθυπουργοῦ. Μέ ὅπλο τήν λαϊκή ἐτυμηγορία καταρτίζει τόν κατάλογο τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου τῶν ὀνείρων του. Ὅλοι οἱ ἑπόμενοι ἀνασχηματισμοί ἔχουν ἀναγκαστικῶς μέσα τους τό στοιχεῖο τῶν ἰσορροπιῶν, τῶν συμβιβασμῶν καί τῶν ὑπολογισμῶν. Εἰδικῶς ὅταν πραγματοποιοῦνται ἕνα ἔτος πρό τῶν ἐκλογῶν. Καλή ὥρα. Ἀκόμη καί αὐτοί πού ἱκανοποιοῦν τό αἴσθημα τῆς κοινῆς γνώμης δέν ἀντέχουν γιά πολύ στήν φθορά τοῦ ἀδυσώπητου πολιτικοῦ χρόνου. Ὁ ὁποῖος στίς μέρες μας τρέχει μέ τίς ταχύτητες τοῦ διαδικτύου. Ὄχι μέ τίς παλαιές. Ὑπό αὐτήν τήν ἔννοια ὁ σχεδιαζόμενος ἀπό τόν Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη προσεχής ἀνασχηματισμός θά ἐξαντλήσει, ἀνεξαρτήτως τῶν προθέσεων τοῦ κυρίου Μητσοτάκη, τήν δυναμική του τό ἀργότερο τρεῖς μῆνες μετά τήν Διεθνῆ Ἔκθεση. Τά Χριστούγεννα. Δημοσκοπικά μέχρι ἐκεῖ φθάνουν στήν καλύτερη περίπτωση τά καύσιμα τῶν ἀνασχηματισμῶν. Προφανῶς καί ἡ κοινή γνώμη ζητᾶ θυσίες γιά λάθη καί παραλείψεις τῶν πρόσφατων καταστροφικῶν πυρκαϊῶν, ἀλλά αὐτό πού τελικῶς κρίνει τίς ἐκλογές δέν εἶναι οἱ ἀνασχηματισμοί ἀλλά τά ἀποτελέσματα τῆς πολιτικῆς κάθε κυβέρνησης. Οἱ ἀνασχηματισμοί μάλιστα στό μέτρο πού ἡ ἔκτασή τους πλήττει σέ εὐρεῖα κλίμακα τά πρόσωπα πού ἔχουν ἐπιλέξει οἱ ἴδιοι οἱ πρωθυπουργοί, συνιστοῦν κατ’ οὐσίαν ἔμμεση ὁμολογία ἀποτυχίας. Ἄρα οἱ ἀλλαγές πρέπει νά γίνονται μέ φειδώ, ὄχι σέ εὖρος τέτοιο πού νά ὑποδηλοῦν ὅτι ἡ Κυβέρνηση ἀπέτυχε. Διότι τότε ἐνσπείρεται ἡ ἀμφιβολία γιά τό πολιτικό προσδόκιμο τοῦ νέου σχήματος καί «σιτίζεται» ἐπικοινωνιακά ἡ ἀντιπολίτευση. Ὑπ’ αὐτήν τήν ἔννοια δέν εἶναι εὔκολη ἡ ἀποστολή τοῦ Πρωθυπουργοῦ στό ἐγχείρημα πού σχεδιάζει νά πραγματοποιήσει προσεχῶς. Εἶναι ἴσως ἡ πρώτη φορά κατά τήν διάρκεια τῆς διακυβέρνησής του πού καλεῖται νά σπάσει ἀβγά καί ταυτοχρόνως νά κρατήσει τήν παράταξη ἑνωμένη στόν δρόμο πρός τίς ἐκλογές. Μερικές ἐπισημάνσεις:
‒ Τό ἐπιτελικό κράτος ὡς σύλληψη δέν εἶναι λάθος. Ἀντιθέτως. Κάθε δυτική κυβέρνηση πού σέβεται τόν ἑαυτό της διαθέτει ἕνα σῶμα ὑψηλόβαθμων ἀξιωματούχων πού ἐκτός τῆς μίζερης καθημερινότητας ἔχει μία καί μόνο ἀποστολή: νά σκέφτεται καί νά σχεδιάζει. Χωρίς νά συμμετέχει στίς τριβές. Τά δέ Ὑπουργεῖα, τά ὁποῖα πρέπει νά πρωταγωνιστοῦν στήν λήψη κάθε νέου μέτρου -γιατί δέν εἶναι κομπάρσοι- ὀφείλουν νά ὑλοποιοῦν. Σύμφωνα μέ τήν ἀποστολή πού τούς τάσσει τό Σύνταγμα.
– Στήν ἑλληνική του ἐκδοχή τό ἐπιτελικό κράτος δέν σκέφτεται ἁπλῶς. Δέν σχεδιάζει ἁπλῶς. Δέν μελετᾶ ἁπλῶς. Μπλέκεται στά πόδια τῶν Ὑπουργείων ἀκόμη καί σέ θέμα καθημερινῶν χειρισμῶν. Συντάσσει τά νομοσχέδια καί ἐμπλέκεται στήν ἐφαρμογή τους. Ἀπό ἐπιτελικό γίνεται κράτος διαχειριστικό. Θέλει νά ὑποκαθιστᾶ τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν, ἄν γίνεται. Θέλει νά ὑποκαθιστᾶ τό Ὑπουργεῖο Ὑγείας, ἄν γίνεται. Θέλει νά ὑποκαθιστᾶ τό Ὑπουργεῖο Δημοσίας Τάξεως, ἄν γίνεται. Θέλει νά ὑποκαθιστᾶ τό Ὑπουργεῖο Οἰκονομικῶν, ἄν γίνεται. Θέλει νά ὑποκαθιστᾶ τό Ὑπουργεῖο Ὑποδομῶν, ἄν γίνεται. Ὑποθετικά τά παραδείγματα. Καί παρά τό γεγονός ὅτι ὑποκαθιστᾶ καί παρεμβαίνει στήν πολιτική τῶν Ὑπουργείων καί τῶν Ὑπουργῶν, θέλει ἀπό πάνω νά τούς βαθμολογεῖ κιόλας! Μά πῶς νά βαθμολογήσεις κάποιον τόν ὁποῖον ἔχεις καταργήσει καί ὑποκαθιστᾶς ὁ ἴδιος;
– Στήν πραγματικότητα δέν ἔχουμε ἐπιτελικότητα καί ἀποκέντρωση παρά τούς ἑκατό ψηφισμένους νόμους σέ χρόνο ρεκόρ, ἀλλά συγκέντρωση. Συγκέντρωση ἐξουσίας. Ἡ πεῖρα μου στό ρεπορτάζ αὐτῆς τῆς κυβέρνησης λέει ὅτι σέ μιά σειρά ζητήματα πού ἐξελίχθηκαν σέ κρίσεις μικρές ἤ μεγάλες ἀπό τήν φρουρά τοῦ τηλεπαρουσιαστοῦ, τό ταξίδι Δένδια στήν Ἄγκυρα, τήν διαμόρφωση τῶν τιμῶν στά ράπιντ τέστ, τίς σχέσεις μέ τήν Ἐκκλησία, τούς πρόσφατους χειρισμούς στίς πυρκαϊές καί ἄλλα, πολλά πολλά, θέματα, τό ἐπιτελικό κράτος διεπλάκη, ἄν δέν συγκρούστηκε, μέ τά καθ’ ὕλην ἁρμόδια Ὑπουργεῖα. Τούς ὑφήρπασε τήν ἐξουσία. Καί τοῦτο, διότι θεώρησε ὅτι ὁ Πρωθυπουργός δέν ἐμπιστευόταν ἐπαρκῶς τούς Ὑπουργούς του καί ἔπρεπε τό ἴδιο νά φέρει σέ πέρας τήν ἐκτέλεση τῶν ἐντολῶν του.
Ἐρχόμαστε νομίζω τώρα στήν καρδιά τοῦ ἀνασχηματισμοῦ! Τό ζητούμενο γιά τόν ἑκάστοτε Πρωθυπουργό εἶναι νά τοποθετεῖ στά Ὑπουργεῖα ἐπί κεφαλῆς πρόσωπα τά ὁποῖα ἐμπιστεύεται. Ἐάν δέν τούς ἔχει ἐμπιστοσύνη, τά ὁρίζει Ὑπουργούς γιά λόγους ἐσωκομματικούς καί ἔπειτα παρατηρεῖ τό ἐπιτελικό του κράτος νά ἀνακατεύεται διαρκῶς στά πόδια τους, αὐτό δέν λέγεται κανονική κυβέρνηση. Τό μέγα ζητούμενο λοιπόν γιά τόν κύριο Μητσοτάκη εἶναι νά συγκροτήσει σέ αὐτό τόν ἀνασχηματισμό κυβέρνηση Ὑπουργῶν. Ὄχι κυβέρνηση ὑφυπουργῶν καί μάλιστα συνδεδεμένων μέ τό ἐπιτελικό κράτος κατά παράκαμψη τῶν Ὑπουργῶν τους. Τό σχῆμα αὐτό λειτούργησε ἀποτελεσματικά ἕως τώρα καί δέν εἴχαμε ἐκρήξεις χάρη στήν ὑπομονή τῶν Ὑπουργῶν καί χάρη στό γεγονός ὅτι ἡ πολιτική ἀτμόσφαιρα πού ἐπικρατοῦσε δέν ἐπέτρεπε νά ἀναδεικνύονται οἱ ἀρρυθμίες. Ἡ ἀτμόσφαιρα ὅμως ἄλλαξε. Ἐφεξῆς ἡ πολιτική πίεση θά αὐξηθεῖ καί οἱ Ὑπουργοί πρέπει νά βρίσκονται στήν πρώτη γραμμή. Δεδομένου τοῦ σταυροῦ προτιμήσεως τῶν ἐπερχομένων ἐκλογῶν μάλιστα οὐδείς Ὑπουργός θά εἶναι διατεθειμένος νά σιωπᾶ καί νά χρεώνεται εὐθύνες γιά πράξεις ἄλλων. Ἄρα τό πραγματικό πολιτικό ζητούμενο τοῦ ἀνασχηματισμοῦ πέραν τῶν κλασσικῶν ἐπιλογῶν -αὔξηση τῆς ἐκπροσώπησης τῆς κοινοβουλευτικῆς ὁμάδος- εἶναι ἡ ἀποκέντρωση ἐξουσίας ἀπό τό ἐπιτελικό κράτος πρός τά Ὑπουργεῖα καί τούς Ὑπουργούς. Ἡ ἀνάθεση εὐθύνης. Ἡ ἐμμονή στήν συγκέντρωση ἔχει τά καλά της, ἔχει ὅμως καί τόν κίνδυνο νά χρεώνεται τήν φθορά γιά κάθε ζήτημα πού κακοφορμίζει τό Μέγαρο Μαξίμου. Καί βεβαίως νά μήν λειτουργεῖ σωστά παρά τήν τακτική σύγκληση τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου ἡ Κυβέρνηση. Ἰδού ἡ Ρόδος λοιπόν, ἰδού καί τό ἐπιτελικό κράτος. Ἐμπιστοσύνη καί ἀποκέντρωση ἐξουσιῶν ἀπό τό Μαξίμου εἶναι ἡ λύση. Τό «ἀποτύπωμα» τοῦ ἀνασχηματισμοῦ, πού εἶπε χθές καί ὁ Γιάννης Οἰκονόμου.
