Στό περιθώριο τῆς ἱστορίας ἡ Εὐρώπη

Ἀπ’ εὐθείας συνεννόησις ΗΠΑ-Ρωσσίας – Πῶς διαμορφώνονται οἱ παγκόσμιες ἰσορροπίες μετά τήν σύνοδο κορυφῆς στήν Ἀλάσκα – Οἱ προσδοκίες Τράμπ καί Πούτιν καί οἱ εὐσεβεῖς πόθοι τῶν ἡγετῶν τῆς ΕΕ

ΤΗΝ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ἐγράφοντο αὐτές οἱ γραμμές, ἡ συνάντησις τῶν Προέδρων τῶν δύο ἰσχυροτέρων κρατῶν τοῦ κόσμου, τῶν ΗΠΑ καί τῆς Ρωσσίας, δέν εἶχε ἀκόμη ὁλοκληρωθεῖ.

Αὐτό πού διεφαίνετο ὅμως ἤδη ἀπό ἐνωρίς ἦταν ὅτι οἱ προσδοκίες ἦσαν διαφορετικές στίς δύο πλευρές τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Στήν Εὐρώπη ὁμιλοῦσαν γιά τά «ἀγκάθια» τῆς συναντήσεως κορυφῆς, παρουσιάζοντας δημοσκοπήσεις πού ἔδειχναν χαμηλές προσδοκίες ἀπό αὐτήν καί ὑπῆρχαν καί κάποιες ἀκραῖες φωνές πού χρησιμοποιοῦσαν ἀκόμη καί τήν λέξη «προδοσία» γιά τό ἐνδεχόμενο νά ἐπιβάλλουν οἱ ΗΠΑ μιάν εἰρήνη πού θά σήμαινε ἀπόδοση οὐκρανικῶν ἐδαφῶν στήν Ρωσσία.

Στήν ἄλλη πλευρά ἐπικρατοῦσε αἰσιοδοξία. Ἐπισήμως ὁ Πρόεδρος Τράμπ προέβαινε σέ δηλώσεις πού ἀνεδείκνυαν αἰσιοδοξία μέ ἀρκετή δόση φιλαρέσκειας. «Ὁ Πούτιν δέν θά τά βάλει μαζί μου» ἀνέφερε μάλιστα κάποια στιγμή. Ὅμως διατηροῦσε ἀνοικτό καί τό ἐνδεχόμενο νά μήν διευθετηθοῦν ὅλα διά μιᾶς, μιλῶντας καί γιά δεύτερη συνάντηση πού θά μποροῦσε νά ἀκολουθήσει. Ἐκεῖ ἡ περιρρέουσα φιλολογία ἔθετε τό ἐνδεχόμενο νά ὑπάρξει συνάντησις καί μέ τόν Ζελένσκυ, ἐνῷ μόνο σέ κάποιες δυτικές πρωτεύουσες κυβερνητικοί ἀξιωματοῦχοι ψέλλιζαν ὅτι σέ αὐτήν τήν δεύτερη συνάντηση θά μποροῦσαν νά μετέχουν καί Εὐρωπαῖοι ἡγέτες.

Σημασία ὅμως ἔχουν σέ τέτοιες περιπτώσεις οἱ ἀνεπίσημες δηλώσεις. Καί ὑπῆρξαν πολλές τέτοιες στήν Ἀμερική. Οἱ περισσότερες ἀνέδειξαν ἕνα κλῖμα ἀποστασιοποιήσεως ἀπό τήν Εὐρώπη. Πολλοί ἔδιδαν ἰδιαίτερη σημασία στόν τόπο πού ἐπελέγη γιά τήν συνάντηση. Ἐτόνιζαν ὅτι οἱ ΗΠΑ καί ἡ Ρωσσία εἶναι γειτονικές χῶρες καί τά μεταξύ τους σύνορα εἶναι στήν Ἀλάσκα. Ἄλλοι, οἱ περισσότεροι μάλιστα, ὑπεγράμμιζαν τίς προοπτικές ἐπιχειρηματικῶν συνεργασιῶν μέ τήν Ρωσσία τονίζοντας τήν τεράστια δυναμική πού ὑπάρχει σέ αὐτές σέ ἀντίθεση μέ τίς περιορισμένες δυνατότητες τῶν συμπαραγωγῶν μέ τήν Εὐρώπη. «Ἀρκετά ἔχουμε συρθεῖ ἀπό τούς Εὐρωπαίους σέ ἀποφάσεις πού ἀπέβησαν εἰς βάρος τῶν συμφερόντων μας» ἐπεσήμαιναν σχεδόν ὁμοφώνως οἱ ἐπιχειρηματικοί κύκλοι τῶν ΗΠΑ πού προσέθεσαν ὅτι εἶναι καιρός οἱ ΗΠΑ νά «ἀπογαλακτισθοῦν».

Νά σημειωθεῖ ὅτι ὑπάρχει μιά ταυτότης ἀντιλήψεων ὅσον ἀφορᾶ τήν ἐνεργειακή πολιτική. Γιά τήν Ρωσσία εἶναι ζήτημα ἐπιβιώσεως ἡ ἐμπορία πετρελαίου, φυσικοῦ ἀερίου καί ἐν γένει ὀρυκτῶν καυσίμων. Ὁ Τράμπ ἔχει καταστήσει σαφῆ τήν πρόθεσή του γιά ὅλο καί περισσότερες γεωτρήσεις («drill baby drill», ὅπως ἔλεγε μέ ἔμφαση σέ ὅλες τίς προεκλογικές ἐμφανίσεις του.) Ἡ Εὐρώπη ὅμως, χαμένη στόν κυκεῶνα τῶν κανονιστικῶν διατάξεων πού ἔχει εἰσαγάγει καί πού ἔχουν σκοτώσει τήν ἐπιχειρηματικότητα, ἀναζητεῖ λύσεις στήν ἀποανθρακοποίηση καί στήν λεγομένη «καθαρή» ἐνέργεια. Ἀποστασιοποιεῖται ὅλο καί περισσότερο ἀπό τήν πολιτική τῶν ΗΠΑ, οἱ ὁποῖες δέν βλέπουν νά ὑπάρχει πλέον κοινό ἔδαφος. Ἀπ’ ἐναντίας οἱ ἀπόψεις τους ταυτίζονται σέ μεγάλο βαθμό μέ τίς ρωσσικές, ὁπότε εἶναι μᾶλλον εἰ βέβαιον ὅτι ἡ ἀπ’ εὐθείας συνεννόησις θά ἀποδώσει καρπούς.

Ὁ Πρόεδρος Πούτιν, ὅπως θά περίμενε κανείς ἀπό ἕναν ἡγέτη μέ τήν δική του προϊστορία, παρέμενε σιωπηλός. Σφίγγα. Ὅπως ἀκριβῶς καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τοῦ περιβάλλοντός του, μέ πρῶτον τόν ὑπουργό Ἐξωτερικῶν Σεργκέι Λαβρώφ, ὁ ὁποῖος ἔφθασε στήν Ἀλάσκα μέ σπόρ ἔνδυση καί μέ ἕνα μπλουζάκι μέ τήν ἐπιγραφή CCCP, τά ἀρχικά δηλαδή τῆς Σοβιετικῆς Ἑνώσεως. Πρόκειται γιά ἕνα μήνυμα μέ σημασία, καθώς ὁ Ρῶσσος ὑπουργός Ἐξωτερικῶν δηλώνει μέ αὐτόν τόν τρόπο ὅτι ἡ χώρα του γίνεται καί πάλι μεγάλη δύναμις.

Οἱ δύο Πρόεδροι ἔχουν μπροστά τους κείμενα ἐργασίας τά ὁποῖα ἔχουν διαμορφώσει οἱ συνεργάτες τους μετά μακρές διαβουλεύσεις, οἱ ὁποῖες ὁδήγησαν σέ κοινούς τόπους κατά τήν πρόσφατη ἐπίσκεψη τοῦ εἰδικοῦ ἀπεσταλμένου Στήβ Γουίτκοφ στήν Μόσχα. Οὔτε τά κείμενα αὐτά οὔτε τά συμπεράσματα τοῦ εἰδικοῦ ἀπεσταλμένου ἐτέθησαν ὑπ’ ὄψιν τῶν Εὐρωπαίων ἡγετῶν, οἱ ὁποῖοι ἀγωνιοῦν γιά τό πῶς θά εἶναι τό αὔριο μετά μιάν ἀπ’ εὐθείας συνεννόηση ΗΠΑ – Ρωσσίας.

Βεβαίως κατά τήν τελευταία σύνοδο τοῦ ΝΑΤΟ ἐπανεβεβαιώθησαν οἱ δεσμεύσεις τῆς Οὐάσιγκτων γιά τήν ἀσφάλεια τῶν Εὐρωπαίων συμμάχων τους. Ἀλλά ἤδη ἦταν σαφές ὅτι αὐτές δίδονται μέ τούς ὅρους τῶν ΗΠΑ, ὄχι μέ βάση τούς εὐσεβεῖς πόθους τῶν Εὐρωπαίων. Αὐτοί συνοψίζονται στήν παράθεση ζητημάτων πού ἀφοροῦν στήν Οὐκρανία καί πού στήν πραγματικότητα ἀποβλέπουν στήν ὑπονόμευση τῆς εἰρηνευτικῆς συμφωνίας. Ὁμιλοῦν γιά τίς ἐδαφικές ἀξιώσεις, τίς ἐγγυήσεις ἀσφαλείας, τίς διεθνεῖς κυρώσεις καί τήν οἰκονομία, τά ἐγκλήματα πολέμου καί τίς ἀποζημιώσεις. Στίς ΗΠΑ ὅλα αὐτά ἀντιμετωπίζονται ὡς προφάσεις τῶν Εὐρωπαίων γιά νά διατηρήσουν κάποιο ρόλο στήν διαμόρφωση τῶν ἐξελίξεων.

Ἡ στάσις ὅμως αὐτή ἐπιτείνει τά ἀρνητικά αἰσθήματα πού ἔχουν ἀναπτυχθεῖ στίς ΗΠΑ γιά τήν ΕΕ. Ἔτσι ἡ αὐριανή ἡμέρα προδιαγράφεται νά ἀνοίγει τόν δρόμο ἀμέσου συνεννοήσεως Τράμπ-Πούτιν μέ τούς ἡγέτες τῆς ΕΕ νά μένουν στό περιθώριο.