Ἡ ἐκκλησία – λαός καί ἡ ἐκκλησία – ναός
Αναζήτησα τό ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου στήν ἄθρησκη Ἑλληνική Τηλεόραση 3 τοῦ Κωνσταντίνου Ζούλα καί τοῦ Φίλιου Στάγκου τήν ζωντανή μετάδοση ἑνός πολύ σημαντικοῦ γεγονότος γιά τήν πόλη τῆς Θεσσαλονίκης καί γιά τήν Μακεδονία ὁλόκληρη: τῆς ἐνθρόνισης τοῦ νέου Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Φιλοθέου. Ἀλλά ἡ Ἑλληνική Τηλεόραση 3 ἔπρεπε νά μεταδώσει ἕναν ἀγῶνα μπάσκετ ρουτίνας μεταξύ τοῦ Ἄρεως καί τοῦ Προμηθέα Πατρῶν, ὁ ὁποῖος διεξαγόταν λίγες ἑκατοντάδες μέτρα ἀπό τήν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Σοφίας, ὅπου πραγματοποιήθηκε ἡ ἐνθρόνιση, στό Ἀλεξάνδρειο Μέλαθρον.
Κατόπιν ὑποδείξεως τοῦ πατέρα Παλαιολόγου, τοῦ ἄξιου ἐφημερίου τῆς Ἁγίας Σοφίας, μπόρεσα νά ἐντοπίσω στόν τηλεοπτικό σταθμό 4Ε τῆς ἀδελφότητας τῆς «Λυδίας», ὁ ὁποῖος εἶναι πολύ δημοφιλής στήν βόρεια Ἑλλάδα, τήν μετάδοση τοῦ γεγονότος. Εἶναι εἰρωνεία τῆς ἱστορίας ἴσως, ὅτι τόν λόγο τῆς ἐκκλησίας τόν μεταδίδουν μέ ὑπακοή καί πιστότητα οἱ ἀδελφότητες καί τά ἡσυχαστήρια, τίς ὁποῖες πολεμάει ἡ ἐπίσημη ἐκκλησία. Φυσικά ἀποζημιώθηκα.
Διότι, ὅπως ἔχω σημειώσει κι ἄλλες φορές ἀπό αὐτήν ἐδῶ τήν στήλη, ἡ παρακολούθηση τῆς ἐνθρόνισης ἑνός ἀνώτατου θρησκευτικοῦ λειτουργοῦ, ὅπως εἶναι ὁ Μητροπολίτης, ὁ ὁποῖος ἔχει ἀφιερώσει τή ζωή του στόν Χριστό καί στό ποίμνιό του, εἶναι μία διαδικασία ἐκπαίδευσης γιά τόν κόσμο, σέ μία ἐποχή ἀποϊεροποίησης τῶν πάντων, κατά τόν εὔστοχο ὁρισμό τοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν. Τά μυστήρια ἔχουν νόημα, σοῦ δίνουν νά καταλάβεις κάτι.
Τά κοσμικά μέσα ἐνημέρωσης, πού ἀναλύουν τίς ἐξελίξεις στήν ἐκκλησία μέ ἐπιφανειακό τρόπο, «τσίμπησαν» τήν ἑπομένη τοῦ ἐπιβατηρίου λόγου τοῦ νέου Mητροπολίτη Θεσσαλονίκης καί ἐπικεντρώθηκαν στό γεγονός ὅτι ὁ Φιλόθεος χρησιμοποίησε ἀποσπάσματα ἀπό τήν κοσμική ποίηση, στιχουργία καί ἐργογραφία τῶν Γιώργου Σεφέρη, Νίκου Πορτοκάλογλου καί Γαβριήλ Πεντζίκη. Πρᾶγμα ἀκριβές καί ἐντυπωσιακό, γιατί μέ αὐτόν τόν τρόπο ὑπηρέτησε τό ἄνοιγμά του στούς νέους τῆς πόλεως. Ὅποιος, ὅμως, δέν παρακολούθησε ὅσα εἶπε προηγουμένως ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος (σέ μία ἀπό τίς ὄχι συχνές ἐξαιρετικές ὁμιλίες του), ἀλλά καί ὁ ἴδιος ὁ νέος Mητροπολίτης, προφανῶς καί δέν κατάλαβε πῶς ἐντάχθηκαν μέσα σέ μία διαδικασία βαθύτατα θρησκευτική οἱ φράσεις αὐτές καί οἱ στίχοι αὐτοί.
Στήν πραγματικότητα, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, μέ τόν τρόπο πού μίλησε, ἔστρωσε τό χαλί στόν μέχρι προχθές Ἐπίσκοπο Ὠρεῶν νά ἀναπτύξει ἕναν νέου τύπου θεολογικό λόγο. Ἐνῷ καί ὁ ἴδιος ὁ Φιλόθεος στήν πραγματικότητα ἔφερε στά μέτρα τῆς ἐκκλησίας καί τῆς θεολογίας τούς στίχους τοῦ Σεφέρη, τοῦ Πορτοκάλογλου καί τίς σκέψεις τοῦ Πεντζίκη, γιά νά περάσει εὐρύτερα μηνύματα στό ἀκροατήριό του. Ἀπό κοσμικούς τούς μετέτρεψε σέ θεολογικούς!
Χρησιμοποίησε τό σεφερικό «φορτώσαμε τό τραγούδι μέ τόσες μουσικές, πού σιγά-σιγά βουλιάζει», γιά νά ἐξηγήσει ὅτι ἀπαιτεῖται λιτότητα καί ὄχι φλυαρία στόν ἐκκλησιαστικό λόγο. Μίλησε γιά «νῖκες καί ἧττες μέ λάθη σωστά» τοῦ Πορτοκάλογλου καί πρόσθεσε ὅτι ὑπάρχει «Αὐτός ὁ κάποιος, πού σοῦ γνέφει ἀπό τό λιμάνι», γιά νά παραπέμψει στόν Ἰησοῦ Χριστό καί στήν ἀνάγκη τῆς μετανοίας. Ὑπενθύμισε τήν ρήση τοῦ Πεντζίκη ὅτι «πρέπει νά συνάψει ἡ ὅρασή σας ἕνα γάμο μέ τό χαρακτῆρα τῆς πόλης, γιά νά καταλάβετε τή Θεσσαλονίκη», γιά νά στείλει ἕνα μήνυμα καί πρός τούς παρόντες ὑπουργό Ἐπικρατείας Μάκη Βορίδη, πρόεδρο τοῦ ΠΑΣΟΚ Νῖκο Ἀνδρουλάκη, πρόεδρο τῆς Νίκης (ὡς γηγενής δέν τό χρειαζόταν) Δημήτρη Νατσιό καί κυρίως πρός τούς ἀπόντες Κυριάκο Μητσοτάκη, βουλευτή Θεσσαλονίκης, καί Στέφανο Κασσελάκη, ἀρχηγό ἀξιωματικῆς ἀντιπολίτευσης, ὅτι σ’ αὐτόν τόν τόπο πᾶνε μαζί οἱ εἰκόνες πού βλέπει κανείς μέ τήν ψυχολογία τοῦ λαοῦ.
Ἀλλά δέν βαριέστε, ψιλά γράμματα αὐτά. Ὅπως εἶπα καί πρίν ὅμως, ὁ επιβατήριος λόγος τοῦ Φιλόθεου «πάτησε» ἐντυπωσιακά πάνω σέ ἕναν ἐξαιρετικό λόγο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν, Ἱερώνυμου, ὁ ὁποῖος στήν πραγματικότητα ἦταν ἡ συνέχεια τοῦ λόγου του ἀπό τήν ἐνθρόνιση τοῦ Μητροπολίτη Παραμυθίας. Ἐκεῖ πού εἶχε θυμίσει ὅτι ὁ χριστιανικός λόγος δέν χρειάζεται κοσμικές δομές γιά νά ἐπικρατήσει.
Ὁ Ἱερώνυμος γιά πρώτη φορά ἦταν κεκαλυμμένα ὀξύς ἀπέναντι στήν πολιτεία καί αὐτό εἶναι προμήνυμα πρός αὐτήν γιά τόν γάμο τῶν ὁμοφύλων. Σημείωσε ὅτι «στίς μέρες μας παραγκωνίζεται ὁ χριστιανικός λόγος». Ὅτι «ὁ ἐκσυγχρονισμός τοῦ χριστιανικοῦ λόγου ὁδήγησε στήν ἐκκοσμίκευση». Τόνισε ὅτι «ἡ δυτική ἐκκλησία ἵδρυσε χριστιανοδημοκρατικά κόμματα, γιά νά διατηρήσει τήν πολιτική της ἐπιρροή». Κατήγγειλε ὅτι «ἡ πρόοδος τοῦ δυτικοῦ κόσμου ὀφείλεται στήν ἐντός εἰσαγωγικῶν ἠθική τοῦ καπιταλισμοῦ καί στήν ἄκριτη προώθηση τοῦ ἀτομικοῦ συμφέροντος».
Κατήγγειλε τήν ἀποικιοκρατία μέ ἐμπροσθοφυλακή τούς ἱεραποστόλους, μέ τό σχῆμα «πρῶτα εἰσβάλλει ὁ στρατιώτης, μετά ὁ ἱεραπόστολος καί τελευταῖος ὁ ἔμπορος». Ἦταν δηκτικός, ὅταν εἶπε ὅτι «ἡ εἰρήνη δέν εἶναι τοῦ Θεοῦ ἀλλά τῶν ὅπλων» καί πώς «ὁ ἀναπτυγμένος κόσμος εἶναι μία ἀφαιρετική γενίκευση».
Μετά τίς διαπιστώσεις αὐτές, ὁ Ἱερώνυμος (θά τό χαρακτήριζα αὐτοκριτική τῆς ὡριμότητας γιά ὅσα παρέλειψε στήν νεότητα τῆς ἡγεσίας του) παρατήρησε ὅτι χρειάζεται «περισσότερη θεολογία καί λιγότερη πολιτική». Ἀλλά ποιά θεολογία; Ἡ θεολογία πού λέει ὅτι «τό ὅραμα μόνο ὁ Χριστός μπορεῖ νά τό δώσει καί ἔχει ὁ ἄνθρωπος». Μέ μακρά ἀναφορά στήν ἀνάγκη τῆς ἐσχατολογίας. Ὁ λόγος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἐπηρέασε καί τόν ὑπουργό Ἐπικρατείας, Μάκη Βορίδη, ὁ ὁποῖος ἐγκατέλειψε μέσα στήν Ἁγία Σοφία τό συνηθισμένο του θυμωμένο καί ἀλαζονικό στύλ ρητορείας, συνοδευόμενο μέ παφλασμό λέξεων, καί μέ μία ἀσυνήθιστη ἠρεμία, ἴσως καί γλυκύτητα στό πρόσωπό του, συμφώνησε ὅτι «ἡ καπιταλιστική οἰκονομία χωρίς χριστιανικές ἀξίες εἶναι ἀγριότητα» καί ὅτι «ἡ πολιτεία εἶναι φτωχότερη χωρίς συμπόρευση μέ τήν ἐκκλησία». Λησμόνησε, βεβαίως, στήν κατακλεῖδα του νά ἀναφωνήσει «Ἄξιος», ἀλλά τό ἔπραξαν μέ ἐπιτυχία στίς ἐξαιρετικές ὁμιλίες τους ὁ περιφερειάρχης Ἀπόστολος Τζιτζικώστας καί ὁ δήμαρχος Κωνσταντῖνος Ζέρβας.
Ὅποιος ἄκουσε τόν Ἀρχιεπίσκοπο λοιπόν, κατάλαβε καί τί εἶπε ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ἀκολούθως. Γιατί ὁ λόγος του εἶχε θεολογία καί ὄχι κοσμική παρέμβαση.
Τό κορυφαῖο σημεῖο του ἦταν ἡ φράση πώς «μᾶς ἐνδιαφέρει ἡ ἐκκλησία – λαός καί ὄχι ἡ ἐκκλησία – ναός». Πολύ τολμηρή. Ἀλλά ἐναρμονισμένη καί μέ τίς διαπιστώσεις τοῦ γέροντά του, Ἱερώνυμου, ἀλλά καί μέ τήν πορεία τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος δέν εἶχε ποτέ δικό του ναό γιά νά κηρύξει τόν λόγο του. Ὁ Φιλόθεος ἑστίασε στίς ἔννοιες τῆς «κοινότητας, μέσα στήν ὁποία μποροῦμε νά ἀγαπᾶμε δυσκολεμένοι καί ἀναγκεμένοι» μέ τήν διευκρίνιση ὅτι «ἡ χριστιανική κοινότητα εἶναι μιά κοινότητα σέ ἀναμονή γιά ζωή ἀπό τό μέλλον. Ὄχι μιά κοινότητα βολεμένων… Εἶναι κοινότητα, πού νικᾶμε τήν φθορά τοῦ παρόντος κόσμου μέ τήν μετάνοια. Μέ ἧττες καί νῖκες, μέ λάθη σωστά»… Ἐδῶ «κόλλησε» τόν Πορτοκάλογλου. Ὁ Φιλόθεος ἑστίασε, ἐπίσης, στήν ἔννοια τῆς «συμπληρωματικότητας», πού πρέπει νά χαρακτηρίζει τήν «κοινότητα», ὅπου «τό περίσσευμα τοῦ ἑνός πρέπει νά καλύπτει τό ὑστέρημα τοῦ ἄλλου».
Στήν πραγματικότητα, ἦταν μία ὁμιλία πού εἶχε… «δίψα γιά καθαρό οὐρανό», νά προσθέσω ἐγώ. Ὁ οὐρανός εἶναι ἡ λεωφόρος πού μᾶς ἑνώνει μέ Ἐκεῖνον. «Βασιλεῦ, οὐράνιε…» δέν ἔλεγε ἡ προσευχή μας στό σχολεῖο; Αὐτές τίς δύο ὧρες πού παρακολουθοῦσα στό διαδίκτυο ἀπό τόν σταθμό 4Ε τῆς ἀδελφότητας «Λυδίας τῆς Φιλιππησίας» τήν ἐνθρόνιση τοῦ νέου Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, ἀναλογιζόμουν ὅτι τελικά ὁ Θεός ἀκόμα καί μέ ὅρους κοσμικούς ἀναδεικνύει νικητές. Ἔστω καί ἄν αὐτοί μοιάζουν μέ «ἡττημένους». Ὁ παριστάμενος πρόεδρος τῆς Νίκης, Δημήτρης Νατσιός, εἶχε ὡς ἐφαλτήριο γιά τήν παρουσία του στά κοινά αὐτόν τόν συγκλονιστικό ραδιοφωνικό καί τηλεοπτικό σταθμό, οἱ νεαροί στυλοβάτες τοῦ ὁποίου δημιουργοῦν μόνο θετικά συναισθήματα στούς ἀκροατές καί τούς τηλεθεατές τους. Ἀκούγοντας τόν Βορίδη νά εἶναι τόσο νηφάλιος καί σεβαστικός καί νά ζητεῖ μέ ἔμφαση «νά ἐνσωματωθοῦν οἱ χριστιανικές ἀξίες στήν οἰκονομική πραγματικότητα», μέ παράδειγμα τήν ἀνάγκη νά καταπολεμηθεῖ ἡ ὑπογεννητικότητα, ὁ Νατσιός σίγουρα θά σκέφτηκε μέσα του πῶς μπορεῖς νά νικᾶς μέσα ἀπό τά χείλη τοῦ «ἀντιπάλου», ὁ ὁποῖος μέχρι χθές σέ ἀποκαλοῦσε «ντεμέκ χριστιανό, πού ἐργαλειοποιεῖ τήν πίστη του». Ἡ ὁμολογία Βορίδη ὑπέρ τοῦ Χριστιανισμοῦ μέσα στήν Ἁγία Σοφία εἶναι ἡ νίκη τῆς Νίκης ἀπέναντι σέ κάποιον ὁ ὁποῖος τοποθετήθηκε στήν Βουλή ἀπό τόν Πρωθυπουργό γιά νά τήν μειώσει. Καί τελικῶς «μειώθηκε» ἀνυψούμενος ὁ ἴδιος.
Τό γεγονός, ἐπίσης, ὅτι κάθισε δίπλα στόν Νατσιό ὁ εὐσεβής πρόεδρος τοῦ ΠΑΣΟΚ Νῖκος Ἀνδρουλάκης, ὁ ὁποῖος εὐτυχῶς γνωρίζει τήν σημασία τοῦ γεγονότος (σέ ἀντίθεση μέ τήν πολιτική ἡγεσία τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καί Θρησκευμάτων, πού δέν ἔστειλε οὔτε ἕναν ἐκπρόσωπο στήν τελετή), δείχνει ὅτι ὑπάρχει ἐλπίδα γιά ἀλλαγή. Καί ναί, μέ περισσότερη θεολογία καί λιγότερη πολιτική.
Ἀναζητοῦν οἱ ψυχές μας τόν διαφορετικό λόγο. Καί ὅταν δέν τόν βρίσκουν στή γῆ, τόν ἀναζητοῦν στόν οὐρανό.
Τώρα γιατί τά τρίποντα τῶν παικτῶν τοῦ Ἄρεως ἦταν σημαντικότερα ἀπό αὐτήν τήν μεταρρυθμιστική γιά τίς ψυχές μας τελετή, αὐτό ἄς μᾶς τό ἐξηγήσει ὁ διευθύνων σύμβουλος τῆς Ἑλληνικῆς Τηλεόρασης 3, Φίλιος Στάγκος, καί ὁ προϊστάμενός του, Κωνσταντῖνος Ζούλας. Νομίσαμε ὅτι διορθώθηκαν ἀλλά οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἀδιόρθωτοι. Πῶς μπορεῖς νά εἶσαι Θεσσαλονικεύς καί νά μήν μεταδίδει ἡ τηλεόρασή σου τήν ἐνθρόνιση τοῦ Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Φίλιε Στάγκε; Ἔτσι, εἶσαι τόσο Θεσσαλονικιός ὅσο καί οἱ Συριζαῖοι Θεσσαλονικεῖς, πού ἀπαγόρευσαν τό 2018 τήν μετάδοση τοῦ μεγαλειώδους συλλαλητηρίου γιά τήν Μακεδονία….
