ΣΤΙΣ 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ τοῦ 1989 δύο φοιτητές τοῦ Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ὁ ὑπογράφων καί ὁ βουλευτής τῆς ΝΔ Εὐριπίδης Στυλιανίδης, δημοσιεύσαμε στόν θρυλικό «Οἰκονομικό Ταχυδρόμο» τοῦ Γιάννη Μαρίνου μιά μελέτη πού εἴχαμε ἤδη ὑποβάλει στίς ἀρχές τῆς ἴδιας χρονιᾶς (ὡς μέλη τῆς ΔΑΠ-ΝΔΦΚ) στήν Ἐπιτροπή Προγράμματος τῆς ΝΔ.
Ὁ τίτλος της ἦταν «Γιατί λέμε “ναί” στά ἰδιωτικά πανεπιστήμια», καί ἡ ἀνταπόκριση πού εἶχε βρεῖ ἕως ἐκείνη τήν στιγμή στό ἐσωτερικό τοῦ κόμματος ἦταν ἀπό χλιαρή ἕως ἐχθρική. Κρατισμός δέν ὑπῆρχε μόνον στήν Ἀριστερά, κρατισμός ὑπῆρχε καί στήν ΝΔ. Κορυφαῖα στελέχη τοῦ κόμματος, δικηγόροι, καθηγητές Νομικῆς, πού ἀξιοποιοῦσαν τήν πανεπιστημιακή ἕδρα ὡς πρόσθετο κῦρος γιά τήν ἐπαγγελματική τους πορεία, ἀντιδροῦσαν μέ τό ἄνοιγμα τῆς ἐπετηρίδας. Καί ἐπιχειροῦσαν νά ὑποβαθμίσουν τήν πρόταση τῶν ἄγνωστων νεαρῶν. Ἡ δημοσιότητα πού ἔλαβε ὅμως ἦταν ἀρκετή γιά νά μᾶς ἀπαντήσει ὁ ἴδιος ὁ πρόεδρος τοῦ κόμματος Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης –κάπου στό ἀρχεῖό μας ἔχουμε τήν ἰδιόχειρη ἐπιστολή του ὡς πολιτικό κειμήλιο– καί νά περιληφθεῖ γιά πρώτη φορά στό προγραμματικό πλαίσιο τῆς ΝΔ ἀναφορά γιά τήν ἵδρυση μή κρατικῶν, μή κερδοσκοπικῶν ΑΕΙ.
Ἄν καί δύο φορές ἀπό τότε ἡ ΝΔ ἀπέτυχε (τό 2007 ἐξ αἰτίας τοῦ βέτο Βενιζέλου στόν Γιῶργο Παπανδρέου, τό 2019 ἐξ αἰτίας τοῦ καθυστερημένου ΣΥΡΙΖΑ) νά ἀναθεωρήσει τό ἄρθρο 16, ἡ πρωτοβουλία μας ἐκείνη εἶναι μερικά ἀπό τά πράγματα γιά τά ὁποῖα τολμῶ νά πῶ ὅτι καμαρώνουμε στήν ζωή μας. Πολλῷ δέ μᾶλλον ὅταν τήν πρότασή μας αὐτή τήν θέσαμε στήν βάσανο τῆς ψηφοφορίας τῆς Γενικῆς Συνέλευσης τῶν Φοιτητῶν Νομικῆς Θράκης καί κερδίσαμε μέ ψήφους 83-75. Ὅπως κερδίσαμε τότε καί τήν ψηφοφορία γιά τό Erasmus, ἀπό τό ὁποῖο ἐπωφελήθηκαν διανύοντας μέρος τῶν σπουδῶν τους σέ εὐρωπαϊκά ΑΕΙ 10.000.000 Ἑλληνόπουλα –ὅπως μέ ἐνημέρωσε πρό τριετίας ὁ ἀντιπρόεδρος τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς καί παλαιός φίλος Μαργαρίτης Σχοινᾶς.
Θυμήθηκα μέ συγκίνηση αὐτή μας τήν πρωτοβουλία –ἔχει λάβει καί μορφή βιβλίου ὑπό τόν τίτλο «Ἡ Δικτατορία τῶν Μετριοτήτων» (ἐκδόσεις «Σιδέρης» 2007)– ἀκούγοντας χθές, 34 ὁλόκληρα χρόνια μετά, ἀπό τό βῆμα τοῦ Κοινοβουλίου, τόν Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη νά ἐξαγγέλλει μετά τήν συνεργασία του μέ τόν ἁρμόδιο Ὑπουργό Παιδείας Κυριάκο Πιερρακάκη τήν ἄμεση ἵδρυση τῶν μή κρατικῶν ἰδιωτικῶν πανεπιστημίων, παραπέμποντας στό ἄρθρο 28 τοῦ Συντάγματος. Υἱοθετῶντας κατά βάση μιά παλαιά πρόταση τοῦ Προκόπη Παυλόπουλου. Μέ βάση τήν ὁποία δέν ἀπαιτεῖται ἀναθεώρηση τοῦ ἄρθρου 16 ἀλλά αὐστηρή ἀξιολόγηση καί πιστοποίηση ὅλων τῶν ΑΕΙ, δημόσιων καί ἰδιωτικῶν, ἀπό την Ἀνεξάρτητη Ἀρχή Διασφάλισης Ποιότητας. Τό πῶς χάθηκε ἡ εὐκαιρία τῆς ἀναθεώρησης τό 2019 τό ξέρουμε. Ὁ ΣΥΡΙΖΑ! Ἄν καί σήμερα ὁ Τσίπρας λέει ὅτι ἄν πρόκειται γιά τό Χάρβαρντ καί τήν Ὀξφόρδη, γιατί ὄχι, ὁ ΣΥΡΙΖΑ φταίει. Ἔχει ἀξία ὅμως νά θυμηθοῦμε πῶς χάθηκε καί ἡ εὐκαιρία τοῦ 2007.
Τότε πού πρῶτος ὁ Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλῆς ἐκκίνησε τίς διαδικασίες ἀναθεώρησης τοῦ Συντάγματος, μέ αἰχμή τήν ἀναθεώρηση τῶν ἄρθρων 16 περί Ἀνώτατης Ἐκπαίδευσης καί 24 περί περιβάλλοντος (τό πέμπτο τμῆμα τοῦ Συμβουλίου Ἐπικρατείας, στό ὁποῖο μετεῖχαν τό δίδυμο Δεκλερῆ – Σακελλαροπούλου καί ἄλλοι, μπλόκαρε τίς μεγάλες ἰδιωτικές ἐπενδύσεις.) Στήν ἀρχή, ἔκπληξη. Μεταξύ Καραμανλῆ καί Γιώργου Παπανδρέου ἐπῆλθε συμφωνία γιά τό ἄρθρο 16. Σύντομα, ὅμως, ἡ ἀντιπαράθεση μεταφέρθηκε στόν δρόμο. Ὁ νέος ἡγέτης τοῦ ΣΥΡΙΖΑ Ἀλέκος Ἀλαβᾶνος δυναμίτιζε τήν ἀναθεώρηση καί ἀνήγαγε ὡς σύμβολο ἀντίστασης στήν κυβέρνηση τό μπλόκο στό ἄρθρο 16.
Ἀκόμη θυμᾶμαι τήν ἐκδήλωση παρουσίασης τοῦ βιβλίου «Κόντρα στή Δικτατορία τῶν Μετριοτήτων» («Σιδέρης»), πού γράψαμε μαζί μέ τόν συμφοιτητή μου καί μετέπειτα ὑπουργό Εὐριπίδη Στυλιανίδη γιά τά μή κρατικά ΑΕΙ. Περιεῖχε τήν μελέτη πού στείλαμε στόν Κωνσταντῖνο Μητσοτάκη ὡς ἡγετικά στελέχη τῆς ΔΑΠ-ΝΔΦΚ τοῦ Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης γιά τήν ἀναγκαιότητα ἵδρυσης τῶν μή κρατικῶν ΑΕΙ.
Ἡ ἐκδήλωση διεξήχθη στήν Παλαιά Βουλή, σέ κλοιό ἀστυνομικῶν δυνάμεων καί ἀριστερῶν διαδηλωτῶν πού ἐξέφραζαν τήν ἀντίθεσή τους στό ἄρθρο 16 λίγα μέτρα πιό κάτω, παραδίδοντας στήν πυρά ἀκόμη καί τό ἱερό φυλάκιο τοῦ Εὐζώνου στό μνημεῖο τοῦ Ἀγνώστου Στρατιώτου! Ὁ συντονιστής τῆς παρουσίασης τοῦ βιβλίου Νῖκος Χατζηνικολάου ἔφθασε μέ μεγάλη δυσκολία στόν χῶρο τῆς ἐκδήλωσης. Ἡ ἀτμόσφαιρα μύριζε δακρυγόνα.
Τελικῶς, ὁ Παπανδρέου ἄλλαξε γνώμη καί δέν ψήφισε τό «16». Πίσω του στοιχήθηκαν ἀριστερά καί δεξιά λόμπυ τοῦ δημόσιου πανεπιστημίου (καθηγητικά καί φοιτητοπατερικά), πού ἀνησυχοῦσαν σφόδρα ἀπό τήν ἵδρυση μή κρατικῶν ΑΕΙ καί –τό κυριώτερο– ἀπό τό ἄνοιγμα τῆς ἐπιστημονικῆς ἐπετηρίδας. Τό μονοπώλιο τῶν «σοφῶν» καθηγητῶν στόν δημόσιο λόγο καί στά ἀνώτατα δικαστήρια (ΣτΕ) ἐπαπειλεῖτο.
Ἡ δικτατορία τῶν μετριοτήτων «ἠγέρθη» καί ματαίωσε τότε τήν μεταρρύθμιση. Ἡ μεταρρύθμιση ἐκείνη προέβλεπε λουκέτο στά πάσης φύσεως κολλέγια πού ἐμπορεύοντο πανεπιστημιακούς τίτλους, μετεξέλιξη τῶν καλυτέρων ἀπό αὐτά σέ ἰδιωτικά πανεπιστήμια καί δυνατότητα ἵδρυσης νέων, μή κρατικῶν ΑΕΙ. Ἁπάντων ἐποπτευομένων ἀπό μιά ἀνεξάρτητη δημόσια Ἀρχή –ἰδού ἡ ἰδέα Παυλόπουλου– ἡ ὁποία θά ξεκαθάριζε συντομότατα τήν ἦρα ἀπό τό στάρι. Καί, βεβαίως, θά ἔκλεινε τά παράνομα κολλέγια. Ἀριστερά καί ΠΑΣΟΚ εἶπαν τότε «ὄχι», λαϊκίζοντας ἀσύστολα. Ὁ μόνος καθηγητής δημοσίου ΑΕΙ πού εἶχε ταχθεῖ δημοσίως ὑπέρ τῆς ἀναθεώρησης Καραμανλῆ γιά τό 16, ἦταν ὁ συνταγματολόγος Νῖκος Ἀλιβιζᾶτος. Πρός τιμήν του.
Γιά πολλά χρόνια παρέμεινε μυστήριο γιατί ἄλλαξε γνώμη γιά τήν ἀναθεώρηση τοῦ ἄρθρου 16 ὁ Γιῶργος Παπανδρέου. Δώδεκα ἔτη μετά τό 2007, μιά παρέα Ἑλλήνων βουλευτῶν πού μετέχουν στήν Ὁλομέλεια τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης στό Στρασβοῦργο, συζητοῦσε μιά κρύα βραδιά περί ἀνέμων καί ὑδάτων. Μεταξύ τους, ὁ πρώην Πρωθυπουργός Γιῶργος Παπανδρέου καί ὁ πρώην ὑπουργός Παιδείας Εὐριπίδης Στυλιανίδης, ὁ ὁποῖος μέ διδακτορικό στό Ἁμβοῦργο (στόν καθηγητή Κάρπεν), εἶχε ἐκλεγεῖ, ἐν τῷ μεταξύ, Ἐπίκουρος Καθηγητής Νομικῆς στό Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
«Πρέπει νά κάνουμε κάτι γιά τό ἄρθρο 16!» σχολίασε στήν ἐμβρόντητη παρέα ὁ Παπανδρέου. Εἷς ἐκ τῶν βουλευτῶν δέν ἄντεξε καί ρώτησε τόν Γιῶργο τί προέκυψε καί ἄλλαξε στάση τό 2007. Ἐκεῖνος –σύμφωνα μέ τίς μαρτυρίες– ἀπάντησε ὅτι τόν πίεσαν πολύ στό παρασκήνιο ὁ πρώην Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης καί ὁ Εὐάγγελος Βενιζέλος. Μιά ἰδιόρρυθμη συμμαχία Σημίτη – Βενιζέλου – Ἀλαβάνου καταδίκασε, σέ συνθῆκες καπιταλισμοῦ, τήν Ἑλλάδα νά παραμείνει στόν τομέα τῆς Ἀνώτατης Ἐκπαίδευσης ἡ τελευταία κομμουνιστική χώρα τοῦ κόσμου. Ὅλες οἱ γύρω χῶρες τῶν Βαλκανίων ἔχουν μετεξελιχθεῖ σέ προπύργια τῆς ἐλεύθερης ἀγορᾶς. Σερβία, Κύπρος, Βουλγαρία, Τουρκία, Ρουμανία ἔχουν ἀναδειχθεῖ σέ διεθνῆ ἐκπαιδευτικά κέντρα προσέλκυσης φοιτητῶν, συνεργαζόμενες μέ κορυφαῖα ἀμερικανικά ΑΕΙ, ἀλλά ἡ Ἑλλάς παραμένει –μετά καί τήν τελευταία ἀναθεώρηση τοῦ 2019– κομμουνιστική χώρα στήν ἐκπαίδευση.
Τό ὡραιότερο σᾶς τό κρατοῦσα γιά τό τέλος: Ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ καθηγητές δημόσιων ΑΕΙ πού πρωταγωνίστησαν στήν μάχη γιά νά μήν περάσει τό «16», εἶναι σήμερα πρυτάνεις ἐπ’ ἀμοιβῇ στήν Κύπρο! Τινές ἐξ αὐτῶν, μάλιστα, εἶναι ἀριστεροί μέ φωτοστέφανο, πρώην ὑπουργοί, γνωμηγήτορες τῆς κακιᾶς ὥρας. Ὅπως καί νά ἔχει, μετά τήν χθεσινή ἐξαγγελία Μητσοτάκη, ὁ ἀγῶνας τώρα δικαιώνεται. Τίποτε δέν πάει χαμένο. Τί εἶναι 34 χρόνια, πού χάσαμε, ἐμπρός στήν ἱστορία.
