Χθές ἦταν ἡ Παγκόσμια Ἡμέρα τῆς Γυναίκας. Ἦταν ἐπίσης Πανελλαδική Ἀπεργία, τήν ὁποία εἶχαν προκηρύξει οἱ δημόσιοι ὑπάλληλοι, σέ ἔνδειξη διαμαρτυρίας καί καταδίκης τῆς μεγάλης σιδηροδρομικῆς τραγωδίας στά Τέμπη.
Ἦταν φυσικό ἡ Ἡμέρα τῆς Γυναίκας νά περάσει σχεδόν ἀπαρατήρητη. Χωρίς νά μᾶς παρεξηγήσετε, ὑπάρχουμε καί ἐμεῖς, πού ὁρισμένες φορές προκαλοῦμε, μέ τίς ἐμμονές μας. Χθές, λοιπόν, ἦταν καί ἡ ἡμέρα γεννήσεως τοῦ Νίκου Σκαλκώτα, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε στίς 8 Μαρτίου τοῦ 1904.
Μέ τόν Σκαλκώτα γνωρίστηκα μέσα ἀπό μιά κασσετίνα μέ δίσκους πού ἔφερε στό σπίτι ὁ πατέρας μας, λάτρης τῆς κλασσικῆς καί γενικώτερα τῆς σοβαρῆς μουσικῆς. Στήν κασσετίνα ἀνακάλυψα τούς Ἑλληνικούς Χορούς τοῦ Σκαλκώτα. Στό μεγάλο μας ραδιο-πικάπ, ἕνα περίεργο ἔπιπλο, ὀγκῶδες μέν, ἠχητικά πτωχό δέ, ἄκουσα γιά πρώτη φορά μιά μουσική ἡ ὁποία ἔμελλε νά μέ ἀκολουθεῖ σέ ὅλη μου τήν ζωή. Ἀκόμη καί ὅταν ἔπαιζα μπάλλα καί ἐπιχειροῦσα ἐπέλαση κατά τῆς ἀντιπάλου ἑστίας, ἐνῷ μέχρι τότε ἄκουγα μέσα μου τήν Ἐλαφρά Ταξιαρχία τοῦ Σουπέ, ἄρχισα νά ἀκούω τόν Ἠπειρώτικο τοῦ Σκαλκώτα! Ταίριαζε περισσότερο στόν ρυθμό καί τήν ψυχοσύνθεσή μου! Ἔσπευσα νά μελετήσω ποιός ἦταν ὁ μουσικός, μέσῳ τοῦ ὁποίου ἔμαθα ὅτι ὑπῆρχαν καί Ἕλληνες συνθέτες τῆς λεγόμενης, γενικῶς, κλασσικῆς μουσικῆς. Μελετῶντάς τον ἀργότερα, διεπίστωσα τήν ἐπιρροή πού τοῦ ἄσκησε ὁ καθηγητής του στήν σύνθεση (1923-25), ὁ σπουδαῖος Κούρτ Βάιλ.
Πράγματι, τό ἠχόχρωμα καί οἱ ἐλλειπτικές κλίμακες τοῦ Βάιλ ἔχουν βρεῖ περάσματα στά ἔργα τοῦ Σκαλκώτα. Ὁ Βάιλ, μάλιστα, τόν συνέστησε στόν Φιλίπ Ζάρναχ, τονίζοντας ὅτι πρόκειται γιά ἐξαιρετική περίπτωση, πρᾶγμα πού διεπίστωσε καί ὁ ἔμπειρος δάσκαλος.
Ἀκολούθησαν τά περίφημα σεμινάρια τοῦ Ἄρνολντ Σένμπεργκ, ἑνός ἐπίμονου νεωτεριστῆ, πού πίστευε στήν ἀτονάλ μουσική, ἀλλά παράλληλα θεωροῦσε τήν παράδοση ὡς τόν σπουδαιότερο πυλῶνα.
Πρᾶγμα πού φαίνεται, ἀσφαλῶς, στούς Ἑλληνικούς Χορούς. Παράλληλα, ἔρχεται καί μιά γενναιόδωρη ὑποτροφία ἀπό τόν Ἀντώνιο Μπενάκη, καί ὁ Σκαλκώτας συνεχίζει νά ἐξελίσσεται καί νά ἀνοίγει νέους ὁρίζοντες… Ὅλα, ὅμως, σταματοῦν τό 1931. Ξαφνικά, βρίσκεται χωρίς χρήματα, ἡ ὑποτροφία διακόπτεται, καί ὁ ἴδιος ἀγνοεῖ τήν ἔννοια βιοπορισμός.
Κατάρρευση, ἀπομόνωση καί σιωπή. Γιά τέσσερα ὁλόκληρα χρόνια χάνεται ἀπό προσώπου γῆς. Καί τό 1933 ἐπιστρέφει στήν Ἑλλάδα. Ἀφήνει στήν Γερμανία τά πάντα! Ἐπιστρέφει στήν Ἑλλάδα μέ μιά τσάντα καί λίγα ροῦχα! Τά ἐντυπωσιακά προσόντα του ἔκαναν τούς παλιούς φίλους νά αἰσθανθοῦν ὅτι ἀπειλοῦνται καί νά ὀργανώσουν τήν λεγόμενη «μεγάλη συμπαιγνία» ἐναντίον του, «ἐξορίζοντάς» τον τελικά στά τελευταῖα ἀναλόγια τῶν Ὀρχηστρῶν (Κρατική Ὀρχήστρα Ἀθηνῶν, Ὀρχήστρα Λυρικῆς, Ὀρχήστρα Ραδιοφωνίας) γιά νά κερδίζει τά πρός τό ζῆν.
Ὁ πατέρας του, Ἀλέκος, πού διέβλεπε τήν πορεία, τοῦ προτείνει νά συνθέσει μερικούς ἑλληνικούς χορούς γιά Ὀρχήστρα. Γιά καλή μας τύχη, θά τόν ἀκούσει, καί τό 1934/35 θά ἀρχίσει νά συνθέτει τούς περίφημους «36 Ἑλληνικούς Χορούς». Τό 1946 παντρεύεται τήν πιανίστρια Μαρία Παγκαλῆ, κι ἕναν χρόνο ἀργότερα ἔρχεται στήν ζωή ὁ γυιός τους Ἀλέκος, πού διακρίθηκε ὡς ζωγράφος.
Δύο ἡμέρες πρίν ἀπό τήν γέννηση τοῦ δεύτερου γυιοῦ του, ὁ ὁποῖος φέρει τό ὄνομά του καί ὑπῆρξε πρωταθλητής Ἑλλάδος στό σκάκι, ὁ σπουδαῖος δημιουργός ἀφήνει τήν τελευταία του πνοή ἀπό μιά «περιεσφιγμένη κήλη», τήν ὁποία εἶχε ἀμελήσει, ἀπορροφημένος ἀπό τήν δημιουργική διαδικασία…
