TA ΕΦΕΡΕ ἔτσι ἡ ζωή, ὥστε νά εἶμαι μπροστά σέ μιά στιγμή πού ἔμελλε νά εἶναι καθοριστική γιά τήν ἱστορία τῆς Ἀριστερᾶς στήν πατρίδα μας.
Θά ἔπρεπε νά ἦταν Σεπτέμβριος τοῦ 2005, ὅταν στούς διαδρόμους τοῦ πρώτου ὀρόφου τῆς ΕΡΤ, ὅπου ἐργαζόμουν τότε, μεταξύ τοῦ μακιγιάζ καί τοῦ κυλικείου, «ἔπεσα» ἕνα πρωί πάνω στόν τότε Πρόεδρο τοῦ Συνασπισμοῦ Ἀλέκο Ἀλαβᾶνο. Ἔκανε ἀκόμη ζέστη, γαϊδουροκαλόκαιρο ὅπως τό ἀποκαλοῦσε ὁ πατέρας μου, καί ὁ Ἀλαβᾶνος μέ τό πουκάμισο «χυμένο» ἔξω ἀπό τό παντελόνι, καί τό κουμπί ἀνοικτό στό δασύτριχο στέρνο του, μιλοῦσε συνωμοτικά σέ εὔχαρι διάθεση στό κινητό καί ἔλεγε σέ κάποιον ἄγνωστο συνομιλητή του τό ἑξῆς:
«Τούς τήν ἔσκασα! Περιμένουν ὅτι θά ἀνακοινώσω ὑποψήφιο Δήμαρχο τόν Μιχάλη Παπαγιαννάκη, ἀλλά ἐγώ θά ἀνακοινώσω τήν ὑποψηφιότητα ἑνός ἄγνωστου νεαροῦ ἀπό τήν νεολαία, τοῦ Ἀλέξη Τσίπρα!». Πρέπει νά εἶχε βγεῖ μόλις ἀπό τήν ἐκπομπή πού εἶχε τότε στήν ΕΡΤ ὁ ἀείμνηστος Βασίλης Λυριτζῆς μαζί μέ ἕναν ἄλλο κύριο. Τά μάτια τοῦ Ἀλαβάνου πίσω ἀπό τά στρογγυλά γυαλιά πετοῦσαν φωτιές. Ὡς Πρόεδρος τοῦ Συνασπισμοῦ ἀνεκοίνωσε τότε τήν ὑποψηφιότητα Τσίπρα γιά τόν Δῆμο Ἀθηναίων, ἕναν ὁλόκληρο χρόνο πρίν ἀπό τίς δημοτικές ἐκλογές τοῦ 2006, προκειμένου νά αἰφνιδιάσει τήν ἀνανεωτική πτέρυγα τοῦ τέως ΚΚΕ ἐσωτερικοῦ πού μιά ζωή ἐθεωρεῖτο «συστημική», κατά περιόδους, καί «δεκανίκι» γνωστῶν δυνάμεων. Προκειμένου ἐπίσης νά ἔχει ὁ ἄγνωστος νεαρός ἄπειρο χρόνο νά γίνει γνωστός στό ἀστικό ἐκλογικό σῶμα τῆς ἀπαιτητικῆς συντηρητικῆς πρωτεύουσας. Καί ἔγινε.
Στήν πρώτη του ἐμφάνιση σέ ἐκλογική διαδικασία ὡς ἐπί κεφαλῆς τῆς «Ἀνοικτῆς Πόλης» ὁ Τσίπρας ἔλαβε διψήφιο ποσοστό ὡς ὑποψήφιος Δήμαρχος Ἀθηναίων, ἄφησε πίσω του τό ἱστορικό στέλεχος τοῦ ΚΚΕ Σπῦρο Χαλβατζῆ καί ἄνοιξε τήν ὄρεξη στόν Ἀλαβᾶνο, ἀσχέτως ἄν θά τό μετάνοιωνε ἀργότερα, νά τόν προαγάγει στήν θέση τοῦ Προέδρου τοῦ ΣΥΝ. Αὐτό συνέβη τόν Δεκέμβριο τοῦ 2007 μετά τήν ἐπιτυχῆ γιά τά μέτρα τῆς τότε Ἀριστερᾶς πρώτη ἐμφάνιση τοῦ ἑνιαίου ΣΥΡΙΖΑ στίς ἐκλογές τοῦ 2007 (5%). Συναντοῦσα τόν Ἀλαβᾶνο ἀρκετά συχνά ἐκείνη τήν ἐποχή εἴτε στά γραφεῖα του στήν Πλατεῖα Συντάγματος ὅπου διάβαζε τούς “New York Times” εἴτε στόν ραδιοφωνικό σταθμό «Κόκκινο» στοῦ Ψυρρῆ, ὅπου μέ καλοῦσε γιά δημόσιες ἀνοικτές συζητήσεις, καί γνώριζα ὅτι τό ὅραμά του ἦταν ἕνας ἰσχυρός ΣΥΡΙΖΑ πού θά πίεζε –ἄν δέν ἐκτόπιζε, τό ΠΑΣΟΚ. Δέν εἶμαι ὅμως σίγουρος ἄν τόν γοήτευε ἡ προοπτική τῆς ἐξουσίας.
Ὁ Τσίπρας κατάφερε νά ἡγηθεῖ τοῦ ΣΥΡΙΖΑ ἀντί τοῦ Ἀλαβάνου στίς εὐρωεκλογές τοῦ 2009 μετά ἀπό ἐσωκομματικό πραξικόπημα τοῦ προστατευτικοῦ Ἀλέκου Φλαμπουράρη, καί ἔκτοτε ἡγήθηκε τοῦ κόμματος σέ 12 συνολικά ἀναμετρήσεις. Τρεῖς ἐκ τῶν ὁποίων ἦταν νικηφόρες: εὐρωκλογές 2014, ἐθνικές ἐκλογές 2015 Ἰανουαρίου καί Σεπτεμβρίου. Ὑπῆρξε μετά τόν Ἀνδρέα Παπανδρέου ὁ μακροβιότερος ἡγέτης κόμματος στήν μεταπολιτευτική Ἑλλάδα. Ἄν καί μεγάλωσε μέσα στά γραφεῖα τοῦ Συνασπισμοῦ στήν Κουμουνδούρου, δέν ἦταν ὁ κλασσικός ἀριστερός τῶν κομματικῶν γραφείων. Ὅταν μιλοῦσε στό κοινό, παρατήρησα ὅτι ἀπευθυνόταν πάντοτε σέ δύο ἀκροατήρια. Στό δικό του καί σέ αὐτούς πού διαφωνοῦν μαζί του. Τό ἀντίθετο ἀπό τούς συντρόφους του, πού τούς ἄρεσε νά ἀκοῦνε τόν ἑαυτό τους καί νά ἐπαναλαμβάνουν τό συνήθως ξένο πρός τά ἤθη τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας δόγμα τους. Θυμᾶμαι πώς, ὅταν στό πλαίσιο τηλεοπτικῆς συνέντευξης πού τοῦ πῆρα στό λιμάνι τῆς Αἴγινας μπροστά στό ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Νικολάου, τοῦ ζήτησα νά ἀνάψουμε ἕνα κερί, μοῦ ἀπάντησε εὐθαρσῶς ὅτι εἶναι ἄθεος, ἀλλά καί νά θρησκευόταν, «δέν θά τό ἔκανε ποτέ μπροστά στήν κάμερα.» Ἡ μητέρα του, ἡ κυρία Ἀρίστη, μέλος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὀργάνωσης «Ζωή», συνηθίζει νά λέει ὅτι «τόν ἔστειλα στό κατηχητικό, πῆγε δύο τρεῖς φορές, ἀλλά μετά τό παράτησε καί πήγαινε στούς κομμουνιστές!».
Καί χθές τό ἔκανε, μίλησε ταυτόχρονα σέ δύο κοινά, «σέ αὐτούς πού θά χαροῦν γιά τήν ἀπόφαση πού πῆρα καί σέ αὐτούς πού θά λυπηθοῦν.» Ἄν στά χρόνια πού ἀκολούθησαν ὁ Τσίπρας γιά τόν ἑαυτό του πέρασε τό ποτάμι τῆς ἱστορίας καί ἔγινε ὁ πρῶτος Πρωθυπουργός τῆς Ἀριστερᾶς στήν χώρα, γιά τούς ἄλλους ὁ ἀπολογισμός αὐτοῦ τοῦ κύκλου δέν εἶναι καλός. Ὁ ΣΥΡΙΖΑ χρειάστηκε νά «ἀνέβει» καί νά «κατέβει» τήν καμπύλη τῆς ἐξουσίας δέκα ὁλόκληρα χρόνια. Ὅσο καί μικρά κόμματα-ἀμορτισέρ τοῦ συστήματος πού ἀφοῦ ἐξάντλησαν τήν χρησιμότητά τους, ἐφθάρησαν καί διαλύθηκαν. Ποιές εἶναι οἱ αἰτίες; Ὁ Τσίπρας σταμάτησε νά ἐξελίσσεται μετά τήν ἧττα του τό 2019 σέ ἀντίθεση μέ τόν Μητσοτάκη, ὁ ὁποῖος δέν σταματᾶ νά διαβάζει, νά παρακολουθεῖ τίς τάσεις διεθνεῖς-ἐσωτερικές καί νά μελετᾶ. Αὐτό εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νά χάσει τήν ἐπαφή μέ τήν ἐποχή καί νά μήν πιστεύει οὔτε τά εὑρήματα τῶν δικῶν του δημοσκόπων. «Ἀποκλείεται νά εἶναι ἔτσι!» τούς ἔλεγε μέχρι προσφάτως.
Ὁ Τσίπρας, ἐκ φύσεως εὐγενής ἄνθρωπος, δέν θέλησε νά γίνει ποτέ κακός γιά νά γίνει ἀρχηγός. Τόν διέκρινε μιά ἀτολμία σέ αὐτό. Καλοκαίρι τοῦ 2020 μιλήσαμε μέ τόν Ἀλέξη γιά τό ἐνδεχόμενο διεξαγωγῆς πρόωρων ἐκλογῶν, καθώς στενοί συνεργάτες μέ ἀφορμή μετρήσεις πού ἔδειχναν τήν διαφορά στίς… 20 μονάδες, πίεζαν τόν πρωθυπουργό νά τίς προκηρύξει ἐκτάκτως. (Ἀπεδείχθη ὅτι ὁ Κυριάκος ἤξερε καλύτερα.) Στό τέλος τῆς συνομιλίας τόν ρώτησα γιατί δέν διέγραφε κάποιον Συριζαῖο βουλευτή πού ἐκεῖνες τίς μέρες τοῦ δημιουργοῦσε μεγάλο πολιτικό πρόβλημα μέ τίς διαφοροποιήσεις του. Ἡ ἀπάντησή του μέ ἄφησε ἔκπληκτο: «Ἐμᾶς λέτε σταλινικούς, ἀλλά ἐσεῖς, οἱ δεξιοί, εἶστε!».
Ἄν καί ἔξυπνος, θεωρῶ ὅτι ὑποτίμησε τό γεγονός ὅτι ἡγεῖτο ἑνός διαβρωμένου ἀπό ποικιλώνυμα κέντρα κόμματος. Καί τό βρῆκε μπροστά του σέ αὐτές τίς ἐκλογές. Οἱ sleepers πού ποτέ δέν τόν ἀποδέχθηκαν ὡς ἀρχηγό, τόν ὑπονόμευσαν ἀνελέητα. Ὅλα αὐτά, σέ συνδυασμό μέ τό γεγονός ὅτι ἡγήθηκε κόμματος χωρίς ὀργανωμένη πυραμίδα, χωρίς νέα πρόσωπα, χωρίς τήν στοιχειώδη ἀνάγνωση τῆς νέας κοινωνίας.
Ὁ προσωρινός ἱστορικός ἀπολογισμός του μπορεῖ νά εἶναι ὁ ἑξῆς: ὅσον ἀφορᾶ τήν κοινωνία, ὁ βαθμός τῆς ἀποδοκιμασίας της στό πρόσωπό του στίς τελευταῖες ἐκλογές ἔχει ὡς πηγή ἐκτός ἀπό ἔσωθεν ἔξωθεν τρικλοποδιές τήν ἀπογοήτευσή της γιά τήν ἄνευ ἀντικρίσματος σαρωτική ἐμπιστοσύνη πού αὐτή τοῦ ἐπέδειξε τό 2015. Οἱ Ἕλληνες τοῦ ἔδωσαν 62% στό δημοψήφισμα, δείχνοντας ὅτι ἦταν ἕτοιμοι νά πέσουν καί στόν γκρεμό μαζί του. Καί ἄν διέσωσε τό ὅποιο πολιτικό κεφάλαιο, αὐτό ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι μέχρι στιγμῆς δέν ἔχει ὑπάρξει καμμία ὑπόνοια διαφθορᾶς γιά τό πρόσωπό του.
Ὅσον ἀφορᾶ τόν ξένο παράγοντα, ὁ ἀπολογισμός του εἶναι καλύτερος. Ὀμπάμα καί Μπλίνκεν τόν συνάντησαν προσφάτως. Ἔκλεισε γιά χάρη τους τήν ἐπιβλαβῆ γιά τό Ἔθνος, ὅπως ἄρχισε νά ἀποδεικνύεται τώρα μέ τήν ἀναγνώριση τῆς μακεδονικῆς γλώσσας, Συμφωνία τῶν Πρεσπῶν. «Καθάρισε» δύο ἀπό τούς τρεῖς ὀλιγάρχες πού τοῦ ζήτησαν οἱ δανειστές, ἕναν ἐκδότη καί ἕναν τραπεζίτη. Προετοίμασε προθύμως τήν συμφωνία γιά τίς βάσεις. Ὅσον ἀφορᾶ, τέλος, τό πολιτικό μας σύστημα καί τήν πατρίδα, ἡ προσφορά τοῦ Τσίπρα παρά τίς αὐταπάτες του καί τίς λαχτάρες πού δοκιμάσαμε ἐξ αἰτίας του τό θέρος τοῦ 2015, ὑπῆρξε εὐεργετική. Ὅσο δέν κυβερνοῦσε ἡ Ἀριστερά, ὁ μῦθος της, ὅτι ἡ χώρα μπορεῖ νά κυβερνηθεῖ ἐκτός τῶν συμμαχιῶν της «καί ἀλλιῶς», θριάμβευε. Ἡ διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ πού προσγείωσε ἀνώμαλα πολλά στελέχη του, στήν πραγματικότητα ἀπέδειξε ὅτι «δέν γίνεται ἀλλιῶς.»
Ὅτι δέν εἶναι ἐφικτή «μιά ἄλλη πολιτική» πού ἔλεγε κάποτε καί ἡ Μαρία Δαμανάκη. Ὅλο τό μεταπολιτευτικό ἀφήγημα τῆς Ἀριστερᾶς, ὅτι ἡ χώρα μπορεῖ νά ζήσει ἐκτός ΕΕ, ἐκτός ΝΑΤΟ, ἐκτός εὐρώ, στήν δραχμή, κατέρρευσε μέσα σέ ἕνα ὀκτάμηνο. Καί γι’ αὐτό εἴμαστε εὐγνώμονες γιά τήν πορεία τοῦ Τσίπρα ἀπό τόν μαξιμαλισμό τῆς οὐτοπίας πρός τόν ρεαλισμό.
Ἡ παραίτησή του ὡστόσο κλυδωνίζει περαιτέρω τήν εὔθραυστη ἰσορροπία στό ἐσωτερικό τῶν θεσμῶν καί τοῦ Κοινοβουλίου. Ἡ ΝΔ ἀντί νά ἐπιδιώξει τήν ἐπικράτησή της ἔναντι τοῦ ΣΥΡΙΖΑ στό πλαίσιο τοῦ δικομματισμοῦ καί τήν ἐνσωμάτωσή του στήν ἀρχιτεκτονική τοῦ συστήματος, ἐπέλεξε νά τόν κατανικήσει, νά τόν μισήσει, νά τόν ἀπαξιώσει, νά τόν σπρώξει στό περιθώριο καί νά τόν διαλύσει. Δαίμονας, ξε-δαίμονας, ἐχθρός, ξε-εχθρός, ὁ Τσίπρας κρατοῦσε τήν ἀντιπαράθεση σέ προβλέψιμα ἐπίπεδα, μακριά ἀπό τό πεζοδρόμιο. Τώρα μέ τήν παραίτησή του καί τήν ἀνάρρηση στήν ἡγεσία τοῦ κόμματος ἀρχηγοῦ πού θά τόν ὁδηγήσει κατά πᾶσα πιθανότητα σέ περαιτέρω συρρίκνωση, τό μέν σύστημα χάνει μία προβλέψιμη σταθερά, τό δέ πολιτικό σκηνικό καθίσταται περισσότερο ἀπρόβλεπτο καί ἐπισφαλές.
Στίς ἐκλογές τοῦ Ἰουνίου ἀπελευθερώθηκαν δυνάμεις ἀπό τήν Δεξιά ἴσες μέ τό 15% τοῦ ἐκλογικοῦ σώματος. Τώρα θά ἀπελευθερωθοῦν ἀσύμμετρες δυνάμεις ἀπό τήν Ἀριστερά πρός ἄγνωστο προορισμό. Τό ΠΑΣΟΚ δέν εἶναι ἕτοιμο, εἶναι ἀπαράσκευο νά τίς ἀποδεχθεῖ. Γιά ὅσους πάντως δέν τό πρόσεξαν, ὁ Τσίπρας δέν εἶπε χθές «παραιτοῦμαι», ἀλλά «παραμερίζω». Γιά νά ἀπολαύσει τό θέαμα, «ΣΥΡΙΖΑ χωρίς Τσίπρα, σκορδαλιά χωρίς σκόρδο.»
Μ.Η.Τ. 232122