Κάποια μεσημέρια, πρίν πάω στό γραφεῖό μου, στήν «Καθημερινή» τῆς Ἑλένης Βλάχου, ἐπισκεπτόμουν τόν καθηγητή μου στήν Πάντειο, Ἰωάννη Γεωργάκη, στό γραφεῖό του, στό «Ἵδρυμα Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ».
Ἐκεῖνον τόν καιρό στεγαζόταν στό κτήριο τοῦ Ὑπουργείου τῶν Ἐξωτερικῶν (πρώην ξενοδοχεῖο) στό Σύνταγμα. Ὁ θεσμός ἦταν ἀκόμη καινούργιος καί, ὅπως μοῦ ἔλεγε ὁ καθηγητής, «ὁ Πρόεδρος ἐπιθυμεῖ διακαῶς τό Ἵδρυμα νά διαδραματίσει ρόλο σέ παγκόσμιο ἐπίπεδο.» Ὁ Πρόεδρος ἦταν ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς καί τό Ἵδρυμα ἦταν μιά δική του ἰδέα, καθώς ὁ ἴδιος πίστευε ἀκραδάντως ὅτι ἡ χώρα μας ὀφείλει νά «παίζει δυνατά» στό γερό της χαρτί, πού εἶναι ὁ Πολιτισμός.
Ὁ Καραμανλῆς εἶναι ἐκεῖνος πού ἐνίσχυσε τόν θεσμό τοῦ Φεστιβάλ Ἀθηνῶν καί Ἐπιδαύρου καί πού ἔδωσε ὀντότητα καί προσοχή στόν Ἑλληνικό Ὀργανισμό Τουρισμοῦ. «Ξέρετε, ὁ Πρόεδρος εἶχε πάντοτε στό μυαλό του τόν πολιτισμό. Ἀρκεῖ νά θυμᾶται κανείς τίς συναναστροφές του» μοῦ εἶχε πεῖ ὁ καθηγητής.
Καί, φυσικά, ἀναφερόταν στόν Μινωτῆ, τήν Παξινοῦ, τόν Χόρν, τόν Χατζιδάκι, τόν Τσαρούχη. Τότε, λοιπόν, ὁ Καραμανλῆς εἶχε ἐπιλέξει τόν Γεωργάκη, καί ὁ στόχος ἦταν ἕνα Ἵδρυμα, πού θά «ἔπαιζε ρόλο στά διεθνῆ πολιτισμικά δρώμενα»…
Καί, πράγματι, τό Ἵδρυμα ἀνέπτυξε δραστηριότητα ζηλευτή. Λονδῖνο, Νέα Ὑόρκη, Βερολῖνο, Βελιγράδι, παραρτήματα τοῦ Ἱδρύματος, πού ἄρχισαν νά κινοῦνται ὑπό τίς ὁδηγίες τοῦ Γεωργάκη.
Ἐκεῖ, κάπου, ἐνεφανίσθη καί τό θέμα «Ὀδησσός». Ὁ Γιάννης Πολυχρονόπουλος, ἕνας ἀνήσυχος καί πατριώτης ἐπιχειρηματίας, πού ἀνέπτυσσε πρωτοβουλίες γιά τήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος –ὅταν στήν Ἑλλάδα ἡ ἔννοια «περιβάλλον» ἦταν ἄγνωστη, ὀργάνωσε μιά ἀποστολή Πειραιωτῶν ἐμπόρων στήν Ὀδησσό.
Κι ἐκεῖ ἀποφάσισε (μέ τούς συνεργάτες του) νά ἱδρύσει τό «Μουσεῖο Φιλικῆς Ἑταιρείας». Δέν θά γράψω λεπτομέρειες, ἀλλά τά γνωρίζω ἀπό πρῶτο χέρι ὅλα, ἤμουν κοντά στόν Πολυχρονόπουλο καί τόν Ἀντώνη Βακαγιαννόπουλο ὅταν ἄρχισε ἡ προσπάθεια. Τά ἔζησα ὅλα, ἀπό τήν σύλληψη τῆς ἰδέας, τήν ἵδρυση τοῦ Μουσείου καί τήν παραχώρησή του, ἀπό τόν Πολυχρονόπουλο, στόν Ἰωάννη Γεωργάκη! Ἔζησα ἐπίσης τίς πολύ καλές ἐποχές τοῦ παραρτήματος Ἱδρύματος στό Βερολῖνο, ὑπό τήν διεύθυνση τοῦ ἄξιου Λευτέρη Οἰκονόμου.
Ἀλλά ὁ Γεωργάκης ἔφυγε ξαφνικά ἀπό τήν ζωή, καί ἔκτοτε τό Ἵδρυμα πέρασε σέ πορεία παρακμῆς, Οἱ «ἀκαδημαϊκές» διοικήσεις, χωρίς ἔμπνευση καί ὄρεξη, τό ὁδήγησαν σέ μαρασμό, τό Κράτος, πού ἔβλεπε ὅτι ἡ ἰδέα τοῦ Καραμανλῆ εἶχε πάει περίπατο, ἄρχισε νά «κόβει κονδύλια» καί τά παρατήματα ἔκλειναν ἕνα-ἕνα. Ἔμεινε μόνο τό παράρτημα στήν Ὀδησσό, μέ ἐπί κεφαλῆς τόν Διονύση Παραδεισόπουλο, μέχρι πού ὁ πόλεμος ὁδήγησε σέ ἀναγκαστική ἀναστολή τῶν δραστηριοτήτων του.
Τά τελευταῖα χρόνια, ἡ νέα διοίκηση τοῦ Ἱδρύματος προσπάθησε, μέ μηδαμινούς πόρους, νά θυμίσει στούς πολῖτες τήν ὕπαρξή του. Τό Κράτος, ὅμως, ἀντί νά ἐνισχύσει τό νέο συμβούλιο (γιά πρώτη φορά μετέχει καί ὁ ἱδρυτής τοῦ Μουσείου τῆς Ὀδησσοῦ) προσανατολίζεται (μαθαίνουμε) στήν μετατροπή του σέ «Κέντρο Βιβλίου» ἤ κάτι παρόμοιο.
Λατρεύω τά βιβλία. Ἀλλά ὁ Καραμανλῆς δέν εἶχε ὁραματισθεῖ ἕναν φορέα πού θά προωθεῖ τό βιβλίο. Ποιός ἔχει συλλάβει αὐτήν τήν μεγαλοφυῆ ἰδέα; Ποιός δηλώνει ὅτι τό ἑλληνικό Κράτος, πού ἐπιδοτεῖ τόσους καί τόσους ὀργανισμούς καί ὄχι μόνο, ἀρνεῖται νά στηρίξει οἰκονομικά ἕναν σπουδαῖο φορέα πολιτισμοῦ; Καλό θά ἦταν νά δοθεῖ μία καθαρή ἐξήγηση.
Κλείνει τό Ἑλληνικό Ἵδρυμα Πολιτισμοῦ; Καί γιά ποιόν λόγο; Ἄν ὁ λόγος εἶναι τό «βόλεμα» κάποιων, καλό θά ἦταν νά ἀλλάξει ρότα τό ὑπουργεῖο.
Ἄς τό ξανασκεφθοῦν ἐκεῖνοι πού ἔχουν τήν ἰδέα καί πού πιέζουν τήν ὑπουργό γιά νά τήν ἀποδεχθεῖ.
