Ὁ λάκκος καί ἡ φάβα

ΒΡΗΚΑ ἐξαιρετικῶς ἐνδιαφέρον ἀπό νομικῆς ἀπόψεως τό…

… τελευταῖο σημείωμα τοῦ ὁμότιμου καθηγητῆ τῆς Νομικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Νίκου Ἀλιβιζάτου γιά τό ἀδίκημα τῆς ἐγκληματικῆς ὀργάνωσης. Ἀδίκημα γιά τό ὁποῖο καταδικάστηκε συλλήβδην ἡ ἡγετική ὁμάδα τῆς «Χρυσῆς Αὐγῆς». Καί τοῦτο διότι ὁ ὁμότιμος καθηγητής κατέγραψε σέ αὐτό μέ τήν ἄνεση τῆς ὁλοκλήρωσης τῆς ποινικῆς διαδικασίας τά σύν καί τά πλήν τοῦ νά ὑπάγεται πολιτικό κόμμα στίς διατάξεις τοῦ νέου ἄρθρου 187 τοῦ Ποινικοῦ Κώδικα τό ὁποῖο συνετάχθη τό 2001 ἀπό τόν καθηγητή Μιχάλη Σταθόπουλο προκειμένου νά καταστεῖ δυνατή μέ τά ὅπλα τοῦ νομικοῦ μας συστήματος ἡ ἐξάρθρωση τῆς ἀόρατης ἕως τότε 17ης Νοέμβρη. Μιᾶς κλειστῆς ὁμάδας ἐξτρεμιστῶν σέ ἀντίθεση μέ τήν ἀνοιχτή δομή ἑνός πολιτικοῦ κόμματος ἀκόμη καί αὐτῆς τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς. Ὁ δημόσιος διάλογος πού διεξήχθη πρίν ἀπό τήν ἔκδοση τῆς πρόσφατης δικαστικῆς ἀπόφασης καί μετά τήν ἄσκηση τῶν ποινικῶν διώξεων κατά στελεχῶν τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς γιά τό ἄν ἦταν σωστή νομικῶς ἡ ὑπαγωγή της στό ἀδίκημα τῆς ἐγκληματικῆς ὀργάνωσης δέν κατέληξε ἄλλωστε στήν πρώτη του φάση σέ ὁμόφωνα συμπεράσματα. Ὑπῆρξαν διχογνωμίες πού ἀπέκτησαν καί θεσμικό ἀποτύπωμα. Τό ἁρμόδιο δικαστικό συμβούλιο παρέπεμψε στό ἀκροατήριο τήν ὑπόθεση μέ αὐτό τό κατηγορητήριο μέ ψήφους 2-1.

Ὁ δικαστής κύριος Σαλάτας, ὑπεράνω πάσης ὑποψίας, μειοψήφισε μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι γιά νά ἀποδειχθεῖ ἡ δράση ἐγκληματικῆς ὀργάνωσης πρέπει νά ὑπάρχει καί οἰκονομικό ὄφελος σύμφωνα μέ τήν Σύμβαση τοῦ Παλέρμο. Ἡ εἰσαγγελέας Ἀδαμαντία Οἰκονόμου ἐπίσης διαφώνησε ἀνοικτά. Δέν ἦταν λοιπόν ἁπλή ὑπόθεση οὔτε τό «δέσιμο» τῆς ἀπόφασης οὔτε ἡ ἔκδοσή της μέ ὁμοφωνία. Ἀπαιτήθηκε βάσανος. Θά ἔχει δέ ἐξαιρετικό νομικό ἐνδιαφέρον ἡ μελέτη τοῦ κειμένου τῆς ἀπόφασης ὅταν αὐτή καθαρογραφεῖ. Ἄκουσα προσεκτικά καί τά ἐπιχειρήματα τῶν συνηγόρων τῆς Πολιτικῆς Ἀγωγῆς καί διαπίστωσα ὅτι ναί ὑπῆρχαν στοιχεῖα δομημένης δράσης, ἀλλά δέν τεκμηριώνοντο μέ τήν κλασσική ἀποδεικτική διαδικασία. Δηλαδή νά προκύπτει ἀπό τό ἀρχεῖο τηλεφωνικῶν κλήσεων ἤ ἀπό συγκεκριμένη μαρτυρία ὅτι οἱ δολοφονίες ἔγιναν κατόπιν συγκεκριμένης ἐντολῆς μέ βάση τό σχῆμα «ἠθικός αὐτουργός-φυσικός αὐτουργός» καί «κίνητρο». Ἡ ὑπεράσπιση κινήθηκε ἔτσι σέ νέες ἀτραπούς: ἡ ἀπόδειξη τῆς σύστασης καί διεύθυνσης ἐγκληματικῆς ὀργάνωσης ἡ ὁποία ἔχει γενικῶς στόχο μετανάστες, μικροπωλητές, ἀριστερούς, μειονότητες κ.λπ. γενικῶς καί ἀορίστως ἀρκοῦσε γιά τήν τεκμηρίωση ἐνοχῆς ὑπό τήν προϋπόθεση τῆς διαρκοῦς χρήσεως βίας. Τό σημείωμα πού ἔγραψε ὁ κύριος Ἀλιβιζᾶτος στήν «Καθημερινή» τῆς προηγούμενης Κυριακῆς περιέχει λοιπόν τά ἑξῆς νέα ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα:

1. Γιά τήν τεκμηρίωση τῆς δράσης ἐγκληματικῆς ὀργάνωσης (ἀκόμη καί ἄν αὐτή εἶναι ἀνοικτό πολιτικό κόμμα πού οὕτως ἤ ἄλλως ἔχει δομή καί ἱεραρχία καί δέν εἶναι κλειστή ἐπαναστατική ὀργάνωση) δέν χρειάζονται ἀποδείξεις. Καταργοῦνται οἱ ἀποδείξεις τῆς ποινικῆς διαδικασίας πού συνιστοῦν τήν ἀντικειμενική καί ὑποκειμενική ὑπόσταση τοῦ ἀδικήματος τῆς ἀνθρωποκτονίας ἤ τῆς βαριᾶς σωματικῆς βλάβης. Φθάνει νά δεχθεῖ τό δικαστήριο τήν δομημένη δράση της καί τήν διαρκῆ χρήση βίας ἐκ μέρους της, ἀνεξαρτήτως τῆς ποινικῆς ἀξιολόγησης τῆς βίας (πλημμεληματικοῦ ἤ κακουργηματικοῦ χαρακτῆρα.) Τό ἐπισημαίνω γιατί διαρκῆ χρήση βίας πλημμεληματικοῦ κατά βάση χαρακτῆρα κάνουν περιοδικῶς σύνδεσμοι ποδοσφαιρικῶν ὁμάδων, ἐλευθεριακές ὁμάδες, μέλη συνδικαλιστικῶν ὀργανώσεων ἀκόμη καί θρησκευτικῶν μειονοτήτων.
2. Εἰσάγεται πράγματι στό νομικό μας σύστημα ἡ ἔννοια τῆς «συλλογικῆς ποινικῆς εὐθύνης». Καί ἀναγνωρίζει ὅτι ἔνσταση γι’ αὐτό θά εἶχε καί «ἕνας φιλελεύθερος νομικός, ὄχι μόνο ἕνας ἀριστερός».
3. Ἀποκαλύπτει ὅτι ὑπάρχουν παρασκηνιακῶς ἐνστάσεις γιά τήν ἔννοια τῆς ἐγκληματικῆς ὀργάνωσης καί στήν Ἀριστερά, γιατί μέ τόν ὁρισμό πού δίδεται ἴσως στό μέλλον ἀποτελέσει καί ἡ ἴδια γιά τίς ἰδέες της καί τά φρονήματά της θῦμα τῆς νομολογίας πού δημιουργεῖται. Ἕως σήμερα δέν γνωρίζαμε νά ὑπάρχουν ἐνστάσεις ἀπό τήν πλευρά τῆς Ἀριστερᾶς. Γνωρίζαμε ὅτι πανηγύριζε ἐπειδή ἡ δημοκρατία ἐνίκησε. Τώρα μαθαίνουμε καί αὐτό. Ἐκτός ἀπό φάβα ὑπάρχει καί λάκκος δηλαδή! Ὁ κύριος καθηγητής τά ὑπερβαίνει ὅλα αὐτά μέ τό ἐπιχείρημα τῆς «ἐνεργοῦ ἔνταξης» σέ ἐγκληματική ὀργάνωση. Μέ τήν εὐχή μας νά μήν χρειαστεῖ ποτέ στό μέλλον νά βρεθεῖ σχῆμα ἀριστερό ἤ ἐλευθεριακό ἤ ἄλλο στήν ἀνάγκη νά ἀποδείξει ὅτι δέν εἶναι ἐγκληματική ὀργάνωση –γιατί τότε φοβᾶμαι θά ἀλλάξει ἡ ἀνάγνωση τῆς παρούσης νομολογίας καθώς καί οἱ ὅροι τοῦ δημοσίου διαλόγου– παραθέτω τά κυριώτερα κατ’ ἐμέ ἀποσπάσματα τοῦ ἐξομολογητικοῦ σημειώματος τοῦ κυρίου Ἀλιβιζάτου –ὁ ὁποῖος ἦταν καί μάρτυς στήν δίκη– στήν «Καθημερινή» τῆς περασμένης Κυριακῆς. «Ποιό εἶναι τό στοιχεῖο ἐκεῖνο τοῦ νέου ἀδικήματος πού προκαλεῖ τίς ἰσχυρότερες ἀντιδράσεις.

Τό στοιχεῖο αὐτό, λένε οἱ ποινικολόγοι, εἶναι ὁ “πραγματοπαγής” χαρακτήρας αὐτῆς τῆς ὀργάνωσης, πού τή διακρίνει ἀπό ἐκεῖνες πού εἶναι δομημένες γύρω ἀπό τήν προσωπικότητα ἑνός ἡγέτη, ὅπως οἱ ἁπλές συμμορίες. Ἐπιπλέον, ἡ ἐγκληματική ὀργάνωση πρέπει νά εἶναι “ἐπιχειρησιακά” δομημένη καί ἡ δράση της νά εἶναι “διαρκής”. Ὅλα αὐτά σημαίνουν προπάντων ὅτι, ἄν τό δικαστήριο πεισθεῖ ὅτι στή συγκεκριμένη περίπτωση ἔχει συσταθεῖ ἐγκληματική ὀργάνωση, δέν χρειάζεται γιά τή θεμελίωση τῆς ἐνοχῆς νά ἀποδειχθεῖ ὅτι ὁ Χ/Μιχαλολιάκος εἶχε δώσει ρητή ἐντολή στόν Ψ/Ρουπακιᾶ νά ἐκτελέσει τό Φ/θῦμα· ἀρκεῖ νά προκύψει πέρα ἀπό κάθε ἀμφιβολία ὅτι ὁ πρῶτος εἶναι ἀρχηγός καί ὁ δεύτερος ἁπλό ἔστω μέλος τῆς ὀργάνωσης. Ὅπως ἔχει ὑποστηριχθεῖ, κάθε ξεχωριστό μέλος δέν χρειάζεται νά γνωρίζει τά καθήκοντα τῶν ἄλλων μελῶν· ἀρκεῖ, δρώντας ἀτομικά ἤ συλλογικά, ὅλοι μαζί, νά ἀποβλέπουν στό νά ἐνισχύσουν τήν ἀποτελεσματικότητά τους. Εἶναι προφανές ὅτι, μέ αὐτά τά χαρακτηριστικά, ἡ ἀπόδοση εὐθυνῶν σέ συγκεκριμένα ἄτομα γιά τήν ἐγκληματική δράση μιᾶς ὀργάνωσης διευκολύνεται σημαντικά. Διότι, γιά τή δίωξη τοῦ Χ/ἀρχηγοῦ ὡς ἠθικοῦ αὐτουργοῦ δέν χρειάζεται νά ἀποδειχθεῖ τό κρίσιμο τηλεφώνημά του πρός τόν Ψ/ἐκτελεστή καί αὐτουργό. (…)

Δύο εἰδῶν εἶναι οἱ ἐνστάσεις πού ἐγέρθηκαν κατά τῶν ἀνωτέρω: ἀπό τή μία ὑποστηρίχθηκε ὅτι, μέ τήν ἔννοια τῆς ἐγκληματικῆς ὀργάνωσης, καθιερώνεται μιά μορφή συλλογικῆς εὐθύνης. Γιατί ὁ φρουρός τῶν κεντρικῶν γραφείων τῆς ὀργάνωσης, ὁ ὁποῖος διώκεται ὡς ἁπλό μέλος, δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά γνωρίζει ὅτι ὁ «συναγωνιστής» του, στήν ἄλλη ἄκρη τῆς Ἑλλάδας, ξυλοκοπᾶ μέχρι θανάτου μετανάστες. Τήν ἔνσταση αὐτή νομίζω ὅτι θά μποροῦσε νά προβάλλει καί ἕνας φιλελεύθερος νομικός, χωρίς νά εἶναι ἀπαραιτήτως ἀριστερός. Ἀπό τήν ἄλλη, ἡ Ἀριστερά ἐναντιώνεται στό νέο ἀδίκημα γιά πολιτικούς λόγους. Διότι φοβᾶται ὅτι, ἀργά ἤ γρήγορα, οἱ ἀντίπαλοί της θά τό χρησιμοποιήσουν ἐναντίον της. Ἡ ἐποχή –ὑποστηρίζουν– πού οἱ πολῖτες διώκονταν στή χώρα μας γιά τά φρονήματα καί ὄχι γιά τίς πράξεις τους δέν ἀπέχει πολύ. Καί μᾶς θυμίζουν ὅτι, στή δεκαετία τοῦ 1950 ἄν ὄχι καί τοῦ 1960, θύματα τοῦ ἐγκλήματος γνώμης δέν ἦταν μόνον οἱ κομμουνιστές ἀλλά καί οἱ συγγενεῖς, οἱ φίλοι τους, καθώς καί οἱ λεγόμενοι “συνοδοιπόροι”.

Σέ νομικό ἐπίπεδο, νομίζω ὅτι καί οἱ δύο αὐτές ἐνστάσεις μποροῦν εὔκολα νά ἀντικρουστοῦν. Διότι εἶναι προφανές ὅτι ἀναγκαία προϋπόθεση γιά νά ἐφαρμοσθεῖ ἐναντίον συγκεκριμένων προσώπων τό ἄρθρο 187 Π.Κ. εἶναι “ἐνεργός” ἔνταξη, δηλαδή ἀποδεδειγμένη δράση. Κάτι πού μόνος ἁρμόδιος νά τό ἐξακριβώσει εἶναι, σέ τελευταία ἀνάλυση, ὁ ἀνεξάρτητος καί ἀμερόληπτος δικαστής.»