Μέ ναυτικό ἀποκλεισμό στό Αἰγαῖο σχεδιάζουν οἱ Τοῦρκοι κλιμάκωση γιά Λωζάννη-ἀποστρατιωτικοποίηση
ΣΕ μιάν ἐνδιαφέρουσα ἀνάλυσή του σχετικῶς πρός τίς προκλήσεις ἐθνικῆς ἀσφαλείας πού μπορεῖ νά κληθεῖ νά ἀντιμετωπίσει ἡ Ἑλλάς τό 2023, ὁ διατελέσας Σύμβουλος Ἐθνικῆς Ἀσφαλείας καί νῦν σύμβουλος τοῦ ΥΠΕΞ, ναύαρχος Ἀλέξανδρος Διακόπουλος, ἑρμηνεύει τήν νέα ρητορική τοῦ Ἐρντογάν γιά νά καταλήξει στό συμπέρασμα ὅτι: «Εἶναι πιθανό νά δοῦμε τουρκικά πολεμικά πλοῖα νά παρεμποδίζουν ἐνδεχόμενη μεταφορά στρατευμάτων ἤ ὑλικοῦ στά νησιά τοῦ Ἀνατολικοῦ Αἰγαίου»! Πρόκειται γιά ἕνα σενάριο κρίσεως, τό ὁποῖο εἶναι ἄν μή τί ἄλλο ρεαλιστικό καί θά μποροῦσε νά εἶναι ἡ ἐπί τοῦ πεδίου συνέχεια τῶν φραστικῶν προκλήσεων τοῦ Τούρκου Προέδρου.
Σέ ἕνα «κείμενο πολιτικῆς» πού ἐπιγράφεται «Οἱ προβλέψεις τοῦ ΕΛΙΑΜΕΠ γιά τό 2023», ὁ ναύαρχος Διακόπουλος ἀναφέρεται στίς «Προκλήσεις Ἐθνικῆς Ἀσφαλείας» γιά τό τρέχον ἔτος, καί ἀφοῦ διαπιστώνει ὅτι «ἡ Ἄγκυρα δημιουργεῖ καί διατηρεῖ ἕνα πλέγμα πολλαπλῶν ἑστιῶν ἔντασης», συμπεραίνει ὅτι στόχος της εἶναι «νά ἀναθεωρήσει στή πράξη τή Συνθήκη τῆς Λωζάνης. Θέλει τόν ἔλεγχο τοῦ μισοῦ Αἰγαίου καί τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου, καί δέν πρόκειται νά παραιτηθεῖ ἀπό τίς ἐπιδιώξεις της.»
Σημειώνει ὅτι αὐτό πού «προστέθηκε μέσα στό 2022, ἦταν ἡ εὐθεῖα καί ἀπροκάλυπτη ἀπειλή τοῦ Προέδρου Ἐρντογάν, πώς “θά ἔρθουν ξαφνικά ἕνα βράδυ”» καί προχωρεῖ στήν ἐκτίμηση τῶν κινήσεων πού θά ἀκολουθήσουν καταλήγοντας στό προαναφερθέν συμπέρασμα, ὅτι μπορεῖ νά ἀναλάβει ἡ Τουρκία ἐνέργειες ναυτικοῦ ἀποκλεισμοῦ τῶν νησιῶν τοῦ ἀνατολικοῦ Αἰγαίου, παρεμποδίζοντας τήν ἐνίσχυση τῶν νησιῶν μας. Περιττόν νά ἀναφέρουμε ὅτι κάτι τέτοιο θά τά καθιστοῦσε εὐκολώτερο στόχο γιά τήν τουρκική «Στρατιά τοῦ Αἰγαίου».
Ἀξίζει ὅμως νά παραθέσουμε τό πλῆρες κείμενο τῆς ἀναλύσεως τοῦ κ. Ἀλ. Διακόπουλου: «Στήν περίοδο ρευστότητας καί γεωπολιτικῆς ἀβεβαιότητας πού ζοῦμε, μποροῦμε νά ποῦμε γιά τίς προκλήσεις ἀσφάλειας, παραφράζοντας τόν Donald Rumsfeld, ὅτι ὑπάρχουν αὐτές πού γνωρίζουμε ὅτι τίς γνωρίζουμε (known knowns), αὐτές πού γνωρίζουμε ὅτι δέν τίς γνωρίζουμε (known unknowns) καί ἐπίσης αὐτές πού δέν γνωρίζουμε ὅτι δέν τίς γνωρίζουμε (unknown unknowns). Τό βέβαιο εἶναι ὅτι στό ἐγγύς μέλλον οἱ παράμετροι ἀστάθειας καί οἱ παράγοντες κινδύνου θά εἶναι αὐξημένοι.
Τό 2022 σημαδεύτηκε ἀπό τήν εἰσβολή τῆς Ρωσίας στήν Οὐκρανία. Ὁ πόλεμος στήν Οὐκρανία ἄλλαξε ριζικά τό εὐρωπαϊκό τοπίο ἀσφάλειας καθώς μιά σύγκρουση μέ συμβατικά καί ὑβριδικά μέσα διεξάγεται στήν καρδιά τῆς εὐρωπαϊκῆς ἠπείρου χωρίς νά διαφαίνεται τέλος. Τό σημαντικότερο εἶναι πώς διακυβεύεται ὄχι μόνο ἡ δυνατότητα τῆς Δύσης νά ὑποστηρίξει καί νά ἐπιβάλλει μιά παγκόσμια τάξη πού θά βασίζεται σέ κανόνες, ἀλλά καί αὐτή ἡ ἴδια ἡ ἀρχή τῆς μή ἐπέμβασης, τοῦ Χάρτη τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν. Αὐτός ὁ πόλεμος λειτουργεῖ ὡς καταλύτης στήν διαμόρφωση ἑνός νέου καί πιό ἐπικίνδυνου, πολυπολικοῦ Κόσμου.
Ἄν σέ ὅλα αὐτά συνυπολογίσουμε καί τόν γεωπολιτικό ἀνταγωνισμό τῆς Ἀμερικῆς μέ τήν Κίνα, καταλαβαίνουμε ὅτι τό ἐγγύς μέλλον προοιωνίζεται γεωπολιτική ἀστάθεια καί ρευστότητα, σέ παγκόσμια κλίμακα. Οἱ εὐρωπαϊκοί καί εὐρωατλαντικοί θεσμοί, λοιπόν, ἀντιμετωπίζουν ἄνευ προηγουμένου προκλήσεις, ὅπως καί ἡ Ἑλλάδα πού ἀποτελεῖ μέρος τους καί ἡ ὁποία ἐκτός τοῦ ὅτι περιβάλλεται ἀπό ἑστίες ἀστάθειας, ἔχει νά ἀντιμετωπίσει καί τόν ἐπιθετικό ἀναθεωρητισμό τῆς Τουρκίας.
Γιά τήν Ἑλλάδα, ἡ μεγαλύτερη πρόκληση ἀσφάλειας παραμένει ἡ Τουρκία, στόχος τῆς ὁποίας εἶναι νά ἀναθεωρήσει στή πράξη τή Συνθήκη τῆς Λωζάνης. Θέλει τόν ἔλεγχο τοῦ μισοῦ Αἰγαίου καί τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου, καί δέν πρόκειται νά παραιτηθεῖ ἀπό τίς ἐπιδιώξεις της. Κάθε νέα διεκδίκηση (γκρίζες ζῶνες, ἀμφισβήτηση κυριαρχίας καί κυριαρχικῶν δικαιωμάτων κ.λπ.) ἔρχεται γιά νά μείνει, καί ἁπλῶς προστίθεται στίς προηγούμενες. Αὐτό πού λοιπόν προστέθηκε μέσα στό 2022, ἦταν ἡ εὐθεῖα καί ἀπροκάλυπτη ἀπειλή τοῦ Προέδρου Ἐρντογάν, πώς “θά ἔρθουν ξαφνικά ἕνα βράδυ”. Ἡ ἀπειλή αὐτή, ἡ ὁποία ἐπαναλαμβάνεται σέ τακτική βάση, σηματοδοτεῖ καί μιά νέα φάση στή δυναμική τῶν σχέσεων τῶν δύο Κρατῶν. Φαίνεται καθαρά πλέον ὅτι ἡ Τουρκία συμπεριλαμβάνει ἐπίσημα καί ἀνοιχτά τήν “στρατιωτική ἐπιλογή” στίς πιθανές μεθόδους “ἐπίλυσης” τῶν διαφορῶν της μέ τήν Ἑλλάδα. Ἡ Ἄγκυρα ἐπιχειρεῖ νά στριμώξει τήν Ἀθήνα, θέτοντάς την ἐνώπιον τοῦ διλήμματος νά προσέλθει, εἴτε στό τραπέζι (τῶν διαπραγματεύσεων γιά ὅλα τά θέματα πού ἔχει κατά καιρούς ἐγείρει) εἴτε στό πεδίο (τῆς σύγκρουσης). Σέ κάθε περίπτωση τό “θά ἔρθουμε ξαφνικά ἕνα βράδυ”, δέν εἶναι ἕνα λεκτικό πυροτέχνημα, ἀλλά ἦρθε γιά νά μείνει.
Ἡ Ἄγκυρα δημιουργεῖ καί διατηρεῖ ἕνα πλέγμα πολλαπλῶν ἑστιῶν ἔντασης, ὅπως σεισμικές ἔρευνες, τουρκολιβυκό μνημόνιο, ἀποστρατικοποίηση νησιῶν, ἐργαλειοποίηση μεταναστευτικοῦ, ὑπερπτήσεις καί παραβιάσεις ἑλληνικῆς κυριαρχίας, μουσουλμανική μειονότητα κ.λπ., μέσῳ τῶν ὁποίων ἀσκεῖ καταναγκαστική διπλωματία (coercive diplomacy) εἰς βάρος τῆς Ἑλλάδας. Ἡ Τουρκία κτίζει μεθοδικά, μέσῳ αὐτῶν τῶν ἑστιῶν ἔντασης, ἕνα ἀφήγημα πού τήν ἐμφανίζει ὡς “ἀμυνόμενη” ἀπέναντι στίς ἑλληνικές προκλήσεις καί παραβιάσεις τῶν συνθηκῶν ἐνῶ ἔχει ἤδη προσχεδιάσει τίς ἐνέργειές της. Ὑπό τό φῶς τῶν παραπάνω εἶναι πιθανό νά δοῦμε τουρκικά πολεμικά πλοῖα νά παρεμποδίζουν ἐνδεχόμενη μεταφορά στρατευμάτων ἤ ὑλικοῦ στά νησιά τοῦ Ἀνατολικοῦ Αἰγαίου.
Καθώς τό 2023 θά εἶναι ἐκλογική χρονιά καί γιά τίς δύο χῶρες, ὅπου καμία Κυβέρνηση δέν θέλει νά φανεῖ ἀδύναμη ἤ ὑποχωρητική, ἕνα τυχαῖο ἤ καί προσχεδιασμένο γεγονός μπορεῖ νά πάρει δυσανάλογες διαστάσεις.
Μέ δεδομένο ὅτι τό 2023 θά εἶναι ἐκλογική χρονιά καί γιά τίς δύο χῶρες, ὅπου καμία Κυβέρνηση δέν θέλει νά φανεῖ ἀδύναμη ἤ ὑποχωρητική, ἕνα τυχαῖο ἤ καί προσχεδιασμένο γεγονός μπορεῖ νά πάρει δυσανάλογες διαστάσεις. Ὁ κίνδυνος μιᾶς ἀνάφλεξης εἶναι μικρός ἀλλά ὑπαρκτός.
Τέλος, σέ σημαντική πρόκληση ἀσφάλειας γιά τή χώρα μας ἐξελίσσεται ἡ κατάσταση στή Λιβύη. Ἡ Κυβέρνηση τῆς Τρίπολης εἶναι ὁλοκληρωτικά ὑποχείριο τῆς Τουρκίας. Ἡ ἐξάρτησή της ἀπό τήν Ἄγκυρα δέν εἶναι ἐξάρτηση συμφέροντος ἀλλά ἐπιβίωσης. Μέσῳ τῶν συμφωνιῶν της μέ τήν Τρίπολη ἡ Τουρκία μπορεῖ νά δημιουργήσει μιά ἑστία ἔντασης νότια τῆς Κρήτης, ὅποτε τό κρίνει σκόπιμο, περισφίγγοντας ἔτσι περισσότερο τόν κλοιό τῆς καταναγκαστικῆς της διπλωματίας.
Στό Κυπριακό ἡ Τουρκία, ἔχοντας ἐγκαταλείψει κάθε ἰδέα καί κάθε προσπάθεια ἐπίλυσης, κινεῖται πλέον σέ μιά λογική διχοτόμησης, χρησιμοποιῶντας ὅλα τά μέσα καί τήν ἐπιρροή της πρός αὐτή τή κατεύθυνση. Αὐτή ἡ σκλήρυνση τῆς στάσης τῆς Ἄγκυρας αὐξάνει τίς τριβές καί τήν ἔνταση. Ἐνδεχόμενη προσάρτηση τῆς Ἀμμοχώστου θά παροξύνει τήν ἔνταση, θά ἐπιφέρει μεγαλύτερη ἀστάθεια καί θά δημιουργήσει ἕνα νέο πεδίο ἀντιπαράθεσης.
Ἡ κατάσταση στά Δυτικά Βαλκάνια ἀποτελεῖ μιά ἀκόμα ἐν δυνάμει πρόκληση ἀσφάλειας γιά τήν Ἑλλάδα. Οἱ κίνδυνοι τῆς ἀποσταθεροποίησης εἶναι μεγάλοι καί συνεχεῖς. Ἡ περιοχή κινδυνεύει νά διολισθήσει ξανά σέ ἐκτεταμένη ἀστάθεια καί ἴσως ἀνοιχτή σύγκρουση. Ἡ κατάσταση στό Κόσσοβο εἶναι ἔκρυθμη καί στήν Βοσνία-Ἐρζεγοβίνη σοβεῖ ἡ κρίση, ἡ ὁποία μπορεῖ νά ξεσπάσει ἀνά πᾶσα στιγμή καί μέ ὁποιαδήποτε ἀφορμή. Ὁ ἀνταγωνισμός τοῦ σερβικοῦ μέ τό ἀλβανικό στοιχεῖο καί τά προσκόμματα πού θέτει ἡ Βουλγαρία στήν ἐνταξιακή πορεία τῆς Βόρειας Μακεδονίας, τροφοδοτοῦν περαιτέρω μιά κατάσταση ἀβεβαιότητας καί ἀστάθειας. Ἡ ἀπουσία μίας συνεκτικῆς καί ρεαλιστικῆς στρατηγικῆς τῆς Ε.Ε. γιά τήν περιοχή, ἐπέτρεψε τήν συντήρηση ἑνός γεωπολιτικοῦ κενοῦ, τό ὁποῖο σπεύδουν νά καλύψουν ἡ Ρωσία καί ἡ Τουρκία, πού ἔχουν ἰσχυρά ἐρείσματα στήν περιοχή, ἀλλά καί ἡ Κίνα. Ὅσο καθυστερεῖ ἡ ἐνεργοποίηση τῆς διαδικασίας ἔνταξης τῶν Δυτικῶν Βαλκανίων τόσο αὐξάνουν οἱ δυνατότητες παρέμβασης τῶν τρίτων.
Στά παραπάνω θά πρέπει νά προσθέσουμε καί τίς πολλαπλές δευτερογενεῖς κρίσεις ἀσφάλειας, πού εἴτε προκλήθηκαν ἄμεσα ἀπό τόν πόλεμο στήν Οὐκρανία εἴτε ἐπιδεινώθηκαν ἀπό αὐτόν, ὅπως ἡ ἐνεργειακή, ἡ ἐπισιτιστική καί ἡ μεταναστευτική. Οἱ κρίσεις αὐτές ἀλληλεπιδροῦν μεταξύ τους μέ ἀποτέλεσμα ἡ συνολική τους ἐπίδραση νά εἶναι μεγαλύτερη ἀπό τό ἄθροισμα τῶν ἐπί μέρους ἐπιδράσεων. Εἶναι ἡ κατάσταση αὐτή πού ὁ ἱστορικός Adam Tooze ἀποκάλεσε “πολυκρίση”.
Ἡ Ἑλλάδα λοιπόν μέσα στό 2023 ἐνδέχεται νά ἀντιμετωπίσει ἕνα εὐρύτατο φάσμα προκλήσεων πού περιλαμβάνει ἀπό τήν ἄμεση πρόκληση τῆς τουρκικῆς ἀπειλῆς, τίς ἐπιπτώσεις τοῦ πολέμου στήν Οὐκρανία, τήν περιφερειακή ἀστάθεια καί τούς κλυδωνισμούς τοῦ διεθνοῦς συστήματος καί φτάνει μέχρι τήν “πολυκρίση”. Ὑπό τό πρῖσμα τῶν παραπάνω, εἶναι καλό τό ὅτι βρίσκεται στό τελευταῖο στάδιο ἐπεξεργασίας ἡ ἐκπόνηση μιᾶς “Στρατηγικῆς Ἐθνικῆς Ἀσφάλειας”, ἡ ὁποία φαίνεται σήμερα περισσότερο ἀπό ποτέ ἀπαραίτητη».
