Πρόβα συνεκμεταλλεύσεως Ἑλλάδος-Τουρκίας στήν Λιβύη

Ἰδού γιατί ἡ Κυβέρνησις γύρισε τήν πλάτη στόν στρατηγό Χάφταρ καί ἄνοιξε τόν δρόμο στήν Τουρκία νά νομιμοποιήσει τό παράνομο καί ἀνυπόστατο μνημόνιο μέσῳ τῆς ἐπικυρώσεώς του ἀπό τήν Βουλή τῆς Βεγγάζης

H Κυβέρνησις, ἀνατρέποντας τήν πολιτική πού ἡ ἴδια ἐφάρμοζε ἐπί πεντέμισι χρόνια, προχωρᾶ στήν υἱοθέτηση τῆς λεγόμενης «θετικῆς οἰκονομικῆς ἀτζέντας» μέ τήν Λιβύη, χωρίς τήν παραμικρή δέσμευση τῆς μεταβατικῆς Κυβερνήσεως Ἐθνικῆς Ἑνότητος τῆς Τριπόλεως γιά μελλοντική κατάργηση (ἤ, τοὐλάχιστον, ἔναρξη ἀναθεωρήσεως) τῶν μνημονίων της μέ τήν Τουρκία.

• Τοῦ Ἀλέξανδρου Τάρκα*

Ὥς τώρα, ἔχουν ὑπογράφει τρία –νομικά ἕωλα– τουρκολιβυκά μνημόνια. Δύο, τόν Νοέμβριο τοῦ 2019, γιά τήν στρατιωτική συνεργασία καί τήν ὁριοθέτηση ΑΟΖ μέ παράκαμψη τῶν ἑλληνικῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου καί τῆς ὑφαλοκρηπῖδας τους, συμπεριλαμβανομένης τῆς Κρήτης. Τό τρίτο, πού ὑπεγράφη τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2022, ἀφορᾶ στήν συνεκμετάλλευση τῶν λιβυκῶν ὑδρογονανθράκων. Ἀκολούθως, τόν Δεκέμβριο τοῦ 2023, ὁ –ἐλεγχόμενος ἀπό τήν Ἄγκυρα– Πρωθυπουργός τῆς Λιβύης, Ἀμπ. Ντμπέιμπα, κοινοποίησε στόν ΟΗΕ ἀπόφαση ἐπεκτάσεως τῶν χωρικῶν ὑδάτων στά 12 ναυτικά μίλια καί ἀνακηρύξεως συνορεύουσας ζώνης 24 ν.μ.

Φέτος τόν Μάρτιο, ἡ Ἀθήνα ἀναθάρρησε, ἐπειδή ὁ κ. Ντμπέιμπα καί ἡ Ἐθνική Ἑταιρεία Πετρελαίου (NOC) ἀνακοίνωσαν διεθνῆ διαγωνισμό ἐκμεταλλεύσεως θαλάσσιων οἰκοπέδων ὑδρογονανθράκων, κοντά στήν Κρήτη, ἀποφεύγοντας νά θίξουν τίς θαλάσσιες ζῶνες τῆς Ἑλλάδας ὑπό τό σημερινό νομικό πλαίσιο τῆς μή ὁριοθετημένης ΑΟΖ. Ἐπίσης, τά ὅρια δύο ἄλλων οἰκοπέδων τοῦ διαγωνισμοῦ ἐφάπτονται στήν ἑλληνική ὑφαλοκρηπῖδα, ὅπως ἔχει καθοριστεῖ μέ τόν νόμο 4001/2011 («νόμος Μανιάτη»). Ὡστόσο, δέν ὑπάρχει βάσιμος λόγος ἑλληνικοῦ ἐνθουσιασμοῦ, καθώς σέ ὅλη τήν Μεσόγειο (καί διεθνῶς) γιά τά ἐφαπτόμενα κοιτάσματα ὑδρογονανθράκων ἀσκεῖται πίεση συνεκμεταλλεύσεώς τους. Μεσοπρόθεσμα, ἡ –πιθανότατη– ἐξέλιξη θά εἶναι ἡ Ἑλλάδα νά πιέζεται γιά συμφωνία συνεκμεταλλεύσεως μέ τόν τουρκικό κρατικό ὅμιλο TPAO, ὁ ὁποῖος ἔχει προβάδισμα γιά τά θαλάσσια οἰκόπεδα τῆς Λιβύης μέ βάση τό μνημόνιο τοῦ 2022.

Ἄν καί, ἀσφαλῶς, στήν διπλωματία πρέπει νά διατηροῦνται ἀνοιχτοί δίαυλοι ἐπικοινωνίας, εἰδικά μέ τίς χῶρες μέ τίς ὁποῖες ὑπάρχουν σοβαρά διμερῆ προβλήματα, ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης καί οἱ διορισμένοι (μή ἐκλεγμένοι) ὑπουργός Ἐξωτερικῶν Γιῶργος Γεραπετρίτης καί ὑφυπουργός Ἀλεξάνδρα Παπαδοπούλου κινοῦνται σέ θολό τοπίο. Δέν ζητοῦν προηγούμενο ἤ ταυτόχρονο ἀντάλλαγμα ἀπό τήν Λιβύη οὔτε καί θέτουν στό διαπραγματευτικό τραπέζι κάποια βαρύνουσα ἀπαίτηση.

Θεωρητικά, ἐν ὄψει τῶν συνομιλιῶν γιά τήν «θετική ἀτζέντα», ἡ λιβυκή πλευρά ὑποσχέθηκε τήν ἐπανάληψη, ἀορίστως καί «ἐν εὐθέτῳ χρόνω», τῶν συνομιλιῶν ἐμπειρογνωμόνων γιά τήν ὁριοθέτηση ὑφαλοκρηπῖδας. Πρακτικά, ἡ ὑπόσχεση δέν ἔχει ἰδιαίτερη ἀξία. Γιατί καί τόν Ἀπρίλιο τοῦ 2021, ὅταν ὁ κ. Μητσοτάκης ἐπισκέφθηκε τήν Τρίπολη, τό Μέγαρο Μαξίμου ἤλπιζε καί ἔκανε –ἀνεπίσημες– διαρροές περί ἐπικείμενης ἀναβιώσεως ἀκριβῶς τῶν ἴδιων τεχνικῶν διαβουλεύσεων. Ἀντίθετα, ὁ κ. Ντμπέιμπα –ἐπίσημα, δημόσια καί προκλητικά– ζήτησε «διαπραγματεύσεις μεταξύ Ἑλλάδας-Τουρκίας καί Λιβύης-Τουρκίας γιά τόν ὁρισμό τῶν οἰκονομικῶν ζωνῶν, ὥστε νά συνεχιστεῖ ἡ συνεργασία στήν περιοχή τῆς Μεσογείου». Ὁ Πρωθυπουργός δέν ἀπάντησε καί ὁ Λίβυος ὁμόλογός του δέν ἔχει συμφέρον νά ἀλλάξει τακτική.

Ἐκτός σημαντικοῦ ἀπροόπτου, ὁ κ. Γεραπετρίτης θά ἐπισκεφθεῖ σύντομα τήν Λιβύη μέ τήν πρόθεση νά ἱκανοποιήσει, ἄμεσα ἤ ἐντός λίγων μηνῶν, τό αἴτημα ἐπαναλήψεως τῆς ἀπ’ εὐθείας ἀεροπορικῆς συνδέσεως Ἀθήνας-Τρίπολης. Ἐπί πλέον, ἡ Ἑλλάδα σκοπεύει νά προτείνει στήν Κομμισσιόν καί τούς 26 ἑταίρους στήν ΕΕ τήν ἄρση τῶν αὐστηρότατων ἀπαγορεύσεων πού ἔχουν ἐπιβληθεῖ στήν λιβυκή πολιτική ἀεροπορία γιά πτήσεις στόν εὐρωπαϊκό ἐναέριο χῶρο. Παραμένει ἄγνωστος ὁ λόγος πού ἡ Ἀθήνα προτίθεται νά κάνει ἕνα τόσο μεγάλο δῶρο στήν Τρίπολη, πρίν ἀποσπάσει ἀντάλλαγμα ἤ ὑπόσχεση ἀνταλλάγματος. Ἰδιαίτερα ἄν ληφθοῦν ὑπ’ ὄψιν δύο σημαντικά στοιχεῖα: πρῶτον, ὅτι, στίς ἀρχές τοῦ 2022, εἶχε ἀπορριφθεῖ κατηγορηματικά τό ἴδιο λιβυκό αἴτημα μετά ἀπό δύο συσκέψεις τοῦ τότε ὑφυπουργοῦ Ἐξωτερικῶν Κώστα Φραγκογιάννη μέ ἐκπροσώπους τῶν συναρμόδιων ὑπουργείων καί ὑπηρεσιῶν ἀσφαλείας τῆς χώρας. Καί, δεύτερον, ὅτι πρό ἑβδομάδων, σέ συνεδρίαση ἁρμόδιας ἐπιτροπῆς τῆς ΕΕ, ἀξιολογήθηκε ὅτι ἡ κατάσταση στήν Λιβύη ἐπιδεινώνεται λόγῳ τῶν παρεμβάσεων τῆς Μόσχας καί τῆς Ἄγκυρας.

Στό ἄνοιγμα πρός τήν Λιβύη ἐμπλέκεται καί ὁ ὑφυπουργός Τάσος Χατζηβασιλείου (ἀντικαταστάτης τοῦ κ. Φραγκογιάννη) γιά τήν συζήτηση ἐπενδυτικῶν θεμάτων. Ἡ ἰδέα δέν θά ἦταν κακή, ἄν τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν ἀξίωνε τήν προηγούμενη –ἔστω μερική– συμμόρφωση τῆς Τρίπολης πρός στοιχειώδεις ὑποχρεώσεις της. Τά ἀρχικά χρέη τῆς Λιβύης πρός ἑλληνικές ἑταιρεῖες χρονολογοῦνται ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’70. Τό 1999, οἱ τότε ὑπουργοί Ἐξωτερικῶν καί Ἐθνικῆς Οἰκονομίας, Γ. Παπανδρέου καί Γ. Παπαντωνίου, ὑπέγραψαν μνημόνιο κατανοήσεως μέ τό ὁποῖο ἡ Λιβύη ἀναγνώριζε χρέη (ἄνευ τόκων) ἄνω τῶν 12.500.000 δολλαρίων σέ 13 ἑλληνικές τεχνικές ἑταιρεῖες. Δεσμευόταν ἐπίσης γιά τήν ἐπανεξέταση ὀφειλῶν πρός ἄλλες 22 ἑταιρεῖες (κατασκευαστικές, ἐμπορικές, φαρμακευτικές, τσιμεντοβιομηχανίες κ.λπ.) ὕψους 12.860.000 δολλαρίων. Τίποτα δέν πληρώθηκε μέχρι τήν πτώση τοῦ καθεστῶτος Καντάφι τό 2011.

Οἱ ἔκτοτε λιβυκές κυβερνήσεις ἀποφεύγουν ἐπιμελῶς ὁποιαδήποτε συζήτηση γιά τίς ὀφειλές ἐπί Καντάφι. Τό πρόσθετο πρόβλημα εἶναι ὅτι πράττουν τό ἴδιο καί γιά τίς ὀφειλές, κυρίως πρός ἑλληνικούς ἰατρικούς καί τουριστικούς ὁμίλους, πού –ἀντίστοιχα– περιέθαλψαν καί φιλοξένησαν τραυματίες κατά τήν διάρκεια καί μετά τήν ἐξέγερση τοῦ 2011. Μόνον τό κεφάλαιο αὐτῶν τῶν χρεῶν (πάλι ἄνευ τόκων) ἀνέρχεται σέ 92.600.000 εὐρώ.

* Ἐκδότης τοῦ περιοδικοῦ «Ἄμυνα & Διπλωματία» καί σύμβουλος ξένων ἑταιρειῶν μελέτης ἐπιχειρηματικοῦ ρίσκου γιά τήν ΝΑ Εὐρώπη.