Τό νόημα τῶν καλάντων τῆς Πρωτοχρονιᾶς

Ἔχουμε κι ἄλλες φορές ἀναφερθεῖ στά «ἀκαταλαβίστικα» τῶν παραδόσεών μας. Σᾶς ἔχω γράψει γιά τήν παιδική μου ἀπορία ὅταν ἄκουγα τό «Ὁ Κύριος μεθ’ ἡμῶν» στήν ἐκκλησιά καί ἀναρωτιόμουν «γιατί μέ θυμόν ὁ Κύριος;»!

Νά σᾶς ἐξομολογηθῶ ὅτι μέχρι προσφάτως δέν εἶχα ἀσχοληθεῖ μέ τούς στίχους τῶν καλάντων τῆς Πρωτοχρονιᾶς.

Τά ἔχω ψάλει ἐπί δεκαετίες, τά «λέω» καί τά τελευταῖα χρόνια μετά τῆς ἐγγονῆς μου (δέν ἀφήνεις πλέον τά παιδιά νά πᾶνε μόνα τους γιά τά κάλαντα), ἀλλά ἀκούγοντάς την νά «τά λέει» σκέφτηκα ὅτι «δέν εἶναι δυνατόν νά μήν μᾶς καταδέχεται ὁ Ἅγιος Βασίλειος»… Ἦταν κάτι πού καί παλαιότερα μοῦ εἶχε προξενήσει ἐντύπωση, ἀλλά δέν τό «ἔψαξα». Ἔλεγα τά κάλαντα «ὅπως μᾶς τά ἔμαθαν οἱ μεγαλύτεροι», καί αὐτό μοῦ ἀρκοῦσε. Ἐξ ἄλλου, γιά νά μᾶς δίνουν καί χρήματα, μᾶλλον σωστά θά πρέπει νά «τά λέγαμε»!

– Τί νομίζεις, Σταματίνα; Μᾶς καταδέχεται ἤ ὄχι ὁ Ἅγιος Βασίλης; τήν ρώτησα.

– Καί βέβαια μᾶς καταδέχεται! Μέχρι τώρα ἐμένα μοῦ φέρνει πάντα τό δῶρο τήν Παραμονή! μοῦ ἀπάντησε. Καί ἄρχισα τήν ἔρευνα.

Ἐντόπισα, λοιπόν, τήν ἄποψη τοῦ Θρησκειολόγου Δημητρίου Καραμάτσκου (master Θρησκειολογίας), τήν ὁποία βρῆκα λογική, ἐνδιαφέρουσα καί –ἐπί τέλους– ἐπεξηγηματική. Ἀναφέρει, λοιπόν, γιά τά κάλαντα τῆς Πρωτοχρονιᾶς ὁ εἰδήμων: «Οἱ στίχοι αὐτοί λέγονταν ἀπό ὅλους τούς νέους τῆς βυζαντινῆς ἐποχῆς. Τά κάλαντα τότε δέν τά ἔλεγαν τά μικρά παιδιά ἀλλά οἱ νέοι («δές κι ἐμέ τό παλληκάρι» λένε στά κάλαντα), πού ἔβρισκαν τήν εὐκαιρία μέ τά κάλαντα νά ἐπισκεφθοῦν τά σπίτια τῶν ἀγαπημένων τους κοριτσιῶν καί νά δοῦν καί νά ἐκφράσουν τήν ἀγάπη τους μέ τόν καλυμμένο τρόπο τῶν καλάντων. Στήν Ἀνατολική Ρωμυλία τό ἔθιμο νά λένε οἱ νέοι τά κάλαντα στά σπίτια τῶν κοριτσιῶν ἐτηρεῖτο μέχρι καί τίς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 20οῦ αἰῶνα. Στούς στίχους τῶν καλάντων πού ἀκολουθοῦν οἱ μονοί στίχοι εἶναι οἱ στίχοι τῶν καλάντων πού ἀναφέρονται στόν Ἅγιο Βασίλειο, πού γιορτάζει τήν Πρωτοχρονιά καί οἱ ζυγοί αὐτοί πού ἀπευθύνονται στήν κοπέλα. Σέ παρένθεση οἱ ἐπεξηγήσεις πού ἀφοροῦν στήν κοπέλα. Ἀρχιμηνιά καί ἀρχιχρονιά / Ψηλή μου δεντρολιβανιά (πού εἶσαι ψηλή σάν δεντρολιβανιά) / καί ἀρχή καλός μας χρόνος / ἐκκλησιά μέ τ’ ἅγιο θόλος (μέ τό καπέλο εἶσαι σάν ἐκκλησιά μέ τόν τροῦλο.) / Ἀρχή πού βγῆκε ὁ Χριστός, ἅγιος καί πνευματικός / στή γῆ νά περπατήσει καί νά μᾶς καλοκαρδίσει (ἄν βγεῖ νά περπατήσει θά εὐφρανθοῦν οἱ καρδιές μας.) Ἅγιος Βασίλης ἔρχεται / καί δέν μᾶς καταδέχεται (δέν καταδέχεται ἡ κοπέλα) ἀπό τήν Καισαρεία / σύ εἶσαι ἀρχόντισσα κυρία (ἐσύ ἡ κοπέλα μου εἶσαι ἀρχόντισσα.) Βαστάει εἰκόνα καί χαρτί / ζαχαροκάντιο ζυμωτή (εἶσαι σάν γλυκό ζυμωμένο, σάν ζαχαροκάντιο) / χαρτί καί καλαμάρι, δές κι ἐμέ τό παλληκάρι (κοίτα καί μένα τό παλληκάρι.) Τό καλαμάρι ἔγραφε τήν μοῖρα του τήν ἔλεγε (τήν μοῖρα τοῦ παλληκαριοῦ, τήν ἀτυχία του;) / καί τό χαρτί ὁμίλει, ἅγιε μου, ἅγιε μου καλέ Βασίλη (ἀκροτελεύτια ἀναφώνηση τοῦ νέου πρός τόν Ἅγιο Βασίλη.)

Ἔτσι, μάλιστα! Καί εἰς ἔτη πολλά, εὐτυχές καί αἴσιον τό νέον ἔτος!

Απόψεις

Ὁμιλεῖ ἡ ΝΔ τήν ἑλληνικήν;

Μανώλης Κοττάκης
«Street party», «save youth», «panic button», «voucher», «e-farming», «agro-innovation» στό κυβερνητικό λεξιλόγιο – Σέ «greeklish» τά νομοσχέδια – Ὀλίγος γλωσσικός ἐθνικισμός δέν βλάπτει – Ἀπό τόν Κωνσταντῖνο Τσάτσο, τόν Παναγιώτη Κανελλόπουλο καί τόν Γεώργιο Ράλλη ἕως σήμερα, οἱ περιπέτειες τῆς γλώσσης

Ματαία ἡ συνάντησις

Εφημερίς Εστία
ΔΕΝ ΘΑ μποροῦσε νά βρεθεῖ χειροτέρα συγκυρία γιά τήν νέα συνάντηση τοῦ Προέδρου τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη μετά τοῦ Τουρκοκυπρίου ἡγέτη Ἐρσίν Τατάρ, στήν Νέα Ὑόρκη, παρουσίᾳ τοῦ γενικοῦ γραμματέως τοῦ Ὀργανισμοῦ Ἡνωμένων Ἐθνῶν.

Προειδοποιήσεις ΣΕΒ γιά τά δίδυμα ἐλλείμματα

Εφημερίς Εστία
ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ τοῦ ἀναπτυξιακοῦ νόμου καί τήν ἔνταξη σέ αὐτόν μεγάλων ἐπενδύσεων μέ φορολογικά κίνητρα ζητεῖ ὁ Πρόεδρος τοῦ ΣΕΒ κ. Σπῦρος Θεοδωρόπουλος.

Στίς συναυλίες εἶναι εὔκολο νά ἀκουσθοῦν τά φάλτσα

Δημήτρης Καπράνος
Νά μέ συμπαθᾶτε, κυρία μου, ἀλλά αὐτό τό θέμα μέ τήν «Συναυλία στό Καλλιμάρμαρο», τό βλέπω πολύ λάθος!

Σάββατον, 3 Ὀκτωβρίου 1964

Πρό 60 ἐτῶν
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΙΝ!