Ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς «Ἑστίας», 19 Μαρτίου 1923
Δέν γνωρίζω ποῖος ἀνεκάλυψε τά ἀποσιωπητικά καί ποῖος ἑπρόσθεσεν εἰς τήν ἀπέραντον ἐργαλειοθήκην τῆς στίξεως –τά κόμματα, τάς τελείας στιγμάς, τάς ἄνω στιγμάς, τά ἐρωτηματικά, τά θαυμαστικά– καί τήν παράταξιν αὐτήν τῶν μικρῶν μαύρων κουκίδων, αἱ ὁποῖαι τά λέγουν ὅλα καί δέν λέγουν τίποτε ἀπολύτως. Ὁπωσδήποτε, τά περίφημα αὐτά ἀποσιωπητικά, ἐνῷ δέν προσφέρουν τάς χειροτέρας εἰς τήν φιλολογίαν, δεδομένουν ὅτι ὅλοι οἱ κακοί συγγραφεῖς ἀναθέτουν συστηματικῶς εἰς αὐτά νά ἐκφράσουν οἱ ἴδιοι ἤ ὅ,τι δέν ἔχουν τό θάρρος νά ἐκστομίσουν. Τά ἀποσιωπητικά, εἰς τήν τελευταίαν αὐτήν περίστασιν, δέν εἶνε μόνον μία ἀπορία τοῦ ψάλτου, ὅπως ὁ βῆχας, ἀλλά καί μία κακοήθειά του.
Ἀφήνω πλέον τάς ὀλεθρίας παρεξηγήσεις, τῶν ὁποίων γίνονται ἀφορμή τά περίφημα αὐτά ἀποσιωπητικά καί μία τῶν ὁποίων εἶνε καί αὐτή ποῦ θά διηγηθῶ ἀμέσως.
Πρό ὀλίγων ἡμερῶν μία νέα καί ἀθώα κόρη προέβη, χωρίς κανένα καταφανῆ λόγον, εἰς τό γνωστόν διάβημα, τό ὁποῖον αἱ ἐφημερίδες συνηθίζουν νά ὀνομάζουν «ἀπονενοημένον». Ὅταν ἐσώθη, ὡς ἐκ θαύματος, ἡ μητέρα της τήν ἐκάλεσε μέ τόν γλυκύτερον τρόπον νά τήν ἐξομολογήσῃ.
-Γιατί νά τό κάνῃς, παιδί μου, αὐτό τό πρᾶγμα; Τί σοῦ συμβαίνει; Εἶμαι μητέρα σου καί μπορεῖς νά μοῦ τά πῇς ὅλα. Μή φοβᾶσαι, παιδί μου. Πές μου τήν ἀλήθεια!
-Ἔχασα τήν τιμή μου, μητέρα! ἐτραύλισε μέ λυγμούς ἡ μικροῦλα ἁμαρτωλή. Πῶς νά ζήσω πειά στόν κόσμο;
Ἡ καλή μητέρα ἐπροσπάθησε νά κρύψῃ τήν ὀδυνηράν της κατάπληξιν.
-Τί νά γίνῃ, παιδί μου; Δέν εἶσαι οὔτε ἡ πρώτη, οὔτε ἡ τελευταία. Ἤτανε νά μή γίνῃ τό κακό. Ἀφοῦ ἔγινε…
Ἀλλά συγχρόνως μία τρομερά ἀπορία τήν ἐβασάνιζε.
-Μά πῶς, παιδί μου; Ἐσύ δέν ἔφυγες ποτέ, οὔτε μία στιγμή ἀπό κοντά μου; Ἐσύ δέν τό κούνησες ποτέ μοναχή σου ἀπό τό σπίτι;
Ἡ μικρόῦλα ἐκοκκίνησεν, ἐχαμήλωσε τά ματάκια της καί ἐξωμολογήθη τήν συμφορά της.
-Νά, μητέρα! Ὁ Νῖκος μέ φίλησε προχθές στό διάδρομο. Ἐγώ δέν τό ἤθελα.
-Καί ὕστερα;
-Ὕστερα τίποτε! ἀπήντησε μέ ὅλην τήν ἀθωότητα ἡ μικροῦλα.
Ἡ δυστυχισμένη μητέρα ἀνέπνευσε.
-Γιατί, λοιπόν, παιδί μου, λές πῶς ἔχασες τήν τιμή σου; Ἕνα φιλί δέν εἶνε τίποτε, ἐπί τέλους.
Ἡ μικροῦλα, μέ νέους λυγμούς, ἐξηκολούθησε:
-Μή θέλεις νά μέ παρηγορήσῃς, μητέρα μου. Ἐγώ τό ξέρω. Καί ἡ Ὑβόν, ποῦ τή φίλησε ὁ Ζάκ, ἔχασε τήν τιμή της καί σκοτώθηκε.
-Ποιά Ὑβόν; Ποιός Ζάκ; Ἠρώτησε κατάπληκτη ἡ μαμά.
-Στό μυθιστόρημα ποῦ διαβάζω! ἐξήγησεν ἡ μικροῦλα. Μετά τή σκηνή τοῦ φιλήματος, ὁ συγγραφεύς ἔχει ἀποσιωπητικά… Ὕστερα ἀπό τά ἀποσιωπητικά ἡ Ὑβόν κλαίει. Λέει πῶς ἔχασε τήν τιμή της. Αὐτοκτονεῖ. Εἶμαι λοιπόν χειρότερη ἐγώ ἀπ’ τήν Ὑβόν; Γιατί νά ζήσω;
Ἡ εὐτυχισμένη μητέρα ἐξέσπασε σέ ἀκράτητα γέλια καί ἐξήγησεν εἰς τήν ἀθώαν περιστεράν, ὅτι τά δύο περιστατικά δέν εἶχαν καμμιάν ὁμοιότητα καί ὅτι εἰς τό δικό της περιστατικόν ὁ συγγραφεύς δέν θά ἔβαζεν ἀποσιωπητικά.
Τήν ἰδίαν ἐξήγησιν εὑρέθηκα κἄποτε κ’ ἐγώ εἰς τήν ἀνάγκην νά δώσω εἰς μίαν ὕπαρξιν, ποῦ δέν ἦτο οὔτε περιστερά, οὔτε ἀθώα. Ήτον ἁπλούστατα μία ἀφελής γυναικοῦλα τοῦ λαοῦ, ἡ ὁποία εἶχεν ἐπίσης μίαν μεταφυσικήν ἀντίληψιν τῶν περιφήμων ἀποσιωπητικῶν. Καί μίαν τῶν ἡμερῶν ἐδιάβαζεν εἰς ἐπήκοον κἄποιο κείμενον τό ὁποῖον ἐτελείωνεν ὡς ἑξῆς: «Ἐπί τέλους, ὁ ἱερεύς τοῦ Ὑψίστου ηὐλόγησε τήν ἕνωσιν τῶν δύο νέων…» Μέ τήν τελευταίαν φράσιν ἡ γυναικοῦλα ἀνετινάχθη:
-Βρέ, τόν παλῃάνθρωπο τόν παπᾶ! Εἴδατ’ ἐκεῖ;
-Μά γιατί τόν βρίζεις τόν ἄνθρωπο; τῆς εἶπα. Τί ἔκανε;
-Πῶς δέν ἔκανε; Διεμαρτυρήθη ἡ γυναικοῦλα. Θά πείραξε, ὡς φαίνεσθε, ὁ παλῃάνθρωπος τή νύφη. Καί δέν ντράπηκε παπᾶς-ἄνθρωπος!
-Μά δέν λέει, χριστιανή μου, τίποτε τέτοιο τό βιβλίο! τῆς εἴπαμεν κατάπληκτοι. Πῶς σοῦ πέρασε ἀπό τό μυαλό σου;
-Πῶς δέν τό γράφει; Ἐπέμεινε. Δέν κυττᾶτε ποῦ ἔχει ὅλο μικρές κουκίδες στό τέλος; Δέν μπορεῖ βέβαια ὁ ἄνθρωπος νά τά γράψῃ μέ τό νῦ καί μέ τό σῖγμα.
Καί μᾶς ἔδειξε τά ἀθῶα ἀποσιωπητικά, μέ τά ὁποῖα ἐτελείωνε τήν φρᾶσίν του ὁ ἄθλιος συγγραφεύς.
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ
