Ἔ, δέν ἤτανε καί λίγο νά τραγουδᾶνε στίς ταβέρνες τόν Σεφέρη, τόν Ρίτσο, τόν Ἐλύτη, τόν Ἀναγνωστάκη, τόν Νερούδα!
Καί δέν μπορῶ νά πῶ ὅτι ὁ Μίκης τό ἔκανε αὐτό ἔχοντας «κάτι ἄλλο» στό πίσω μέρος τοῦ μυαλοῦ του. Ἦρθαν, ὅμως, «ὅλα ἀπό μόνα τους»…
Ἕνας ἀριστερός, κομμουνιστής, διωχθείς καί διωκόμενος, ἔγραφε μουσική μελοποιώντας μεγάλους ποιητές. Τί πιό εὔκολο γιά νά θεωρηθεῖ ὁμοϊδεάτης του ὁ Ἐλύτης, ὁ Σεφέρης; Ἦλθε «καπάκι» καί ἡ Ἑπταετία, πού «ἀπαγόρευσε» τήν μουσική τοῦ Μίκη καί ἔδεσε τό γλυκό. Καί παγιώθηκε –χωρίς νά ὑπάρχει πρόθεση ἀπό τήν πλευρά του– στό κοινό ἡ πεποίθηση, ὅτι ὁ Ἐλύτης καί ὁ Σεφέρης ἀνῆκαν στήν ἀριστερά…
Χαλάλι του, ὅμως, διότι μέ τήν μουσική του δίδαξε τήν ποίηση σέ ὅλα τά κοινωνικά στρώματα τῆς χώρας καί ἔδωσε ἄλλο χρῶμα στήν κουλτούρα τῆς δεκαετίας τοῦ ἑξήντα, ἡ ὁποία ὁρίζει ἀκόμη καί σήμερα τόν χῶρο τῆς ἁρμοδιότητος τοῦ Ἀπόλλωνος καί τῶν Μουσῶν στήν χώρα μας… Δέν εἶναι καί λίγο νά γράφεις τήν μουσική καί τά τραγούδια σου ἔχοντας τέτοια ἔντονα βιώματα, νά ἀποτυπώνεις στό πεντάγραμμο ἐξορίες, βασανιστήρια, κακουχίες, κρυψῶνες, κυνηγητά. Κι ὕστερα, ἀφοῦ ἔχεις δημιουργήσει ὅλο αὐτό τό μουσικό-πολιτισμικό κίνημα, πάλι στήν παρανομία, πάλι κρυψῶνες, πάλι κυνηγητό! Κι ὅταν, ἐξουθενωμένο, τόν μεταφέρουν στήν «Σωτηρία», ὅταν ἀκούγεται στόν ἐλεύθερο κόσμο ὅτι «ὁ Θεοδωράκης θά πεθάνει στά κρατητήρια τῆς δικτατορίας», φουντώνει τό κίνημα τῶν διανοουμένων. Ὁ σέρ Λῶρενς Ὀλίβιε, ὁ Χάρολντ Πίντερ καί ἄλλες μεγάλες προσωπικότητες, ὑπογράφουν μανιφέστα, ὀργανώνουν συγκεντρώσεις. Καί ὁ σπουδαῖος Γάλλος ριζοσπάστης πολιτικός Ζάν Ζάκ Σερβάν Σρεμπέρ ἡγεῖται τοῦ κινήματος, ἔρχεται στήν Ἑλλάδα καί τό καθεστώς τῶν συνταγματαρχῶν ἐλευθερώνει τόν δημιουργό…
Ὁ Μίκης ἔξω, οἱ Ἕλληνες –ἀκόμη– μέσα. Κι ἀρχίζει ἕνα ἄλλο ἀλισβερίσι, καθώς ἐμεῖς, οἱ νέοι τοῦ «μέσα», ἀξιοποιούσαμε τίς ἐπαφές μας μέ τά Ἑλληνόπουλα τοῦ «ἔξω» κι ἔρχονταν κασέτες «γραμμένες» μέ συναυλίες καί συνεντεύξεις τοῦ Μίκη στά ξένα. Κι ἀκοῦμε κρυφά, σέ μαγνητόφωνα μικρά, μονοφωνικά, τίς συναυλίες μέ τήν Φαραντούρη, τόν Πανδῆ, τόν Καλογιάννη καί τό μπουζούκι τοῦ Λάκη Καρνέζη. Καί κάπου-κάπου, μᾶς ἔρχονται κι ἐκεῖνες οἱ φωτογραφίες ἀπό τίς μεγάλες συναυλίες στήν Εὐρώπη, μέ τόν Μίκη νά ἔχει τά χέρια του ἀνοιχτά, σάν φτεροῦγες, καί νά σκεπάζει τήν ὀρχήστρα, τούς τραγουδιστές, τό θέατρο, τόν χῶρο, τόν κόσμο ὁλόκληρο…
Τόν θυμᾶμαι στό Ἡρώδειο, ὅταν γιορτάσαμε τά 80 του χρόνια, μέ δύο μεγάλες συναυλίες καί μέ ἕνα «Ζορμπᾶ», μπαλέτο. Δέν «κρατιόταν» καί κάποια στιγμή, καθώς τόν τσίγκλιζε καί ὁ Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης, πού καθόταν δίπλα του, ἀνέβηκε στό πόντιουμ, διηύθυνε καί τραγούδησε! Καί, φυσικά, ἀποθεώθηκε! Ἦταν ἡ μεγαλύτερη χαρά του, νά ἀνοίγει τά χέρια του καί νά ἀγκαλιάζει ὅλο τό θέατρο, ὅλο τόν κόσμο!
Ὁ Μίκης διεκδίκησε τήν «οἰκουμενικότητα» καί τήν πέτυχε! Τραγουδήθηκε καί τραγουδιέται παντοῦ. Τόν τραγούδησε ἡ Ἐντίθ Πιάφ, ἡ Σίρλεϋ Μπάσσεϋ, οἱ Μπήτλς, ἡ Μίλβα, ἡ Νταλιντά, οἱ ὄπερές του ἑρμηνεύθηκαν σέ ὅλο τόν κόσμο, τά μπαλέτα του παρουσιάσθηκαν σέ ὅλες τίς ἠπείρους!
Τριήμερο ἐθνικό πένθος γιά τόν Θεοδωράκη κήρυξε ὁ πρωθυπουργός. Ὀρθῶς ἔπραξε! Ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό σύμβολα, ἀπό πρότυπα! Καί ὁ Μίκης ἦταν ὁ τελευταῖος τῶν «μεγάλων», ὁ τελευταῖος τῆς «ἐποχῆς τῶν ὀρθίων»…
