ΔΙΑΖΩΜΑ 1 σειρά 5 σκαλί 20. Θέση 14
Ἀπό ἐδῶ πάνω, τέρμα Θεοῦ, πίσω σου βρίσκονται θάμνοι καί ὄχι θεατές, σέ ὕψος χαμηλῆς πτήσης ἑλικοπτέρου, ἔχεις δύο ἐπιλογές. Νά παρακολουθήσεις τήν παράσταση θαυμάζοντας τήν ἀκουστική τοῦ Ἀρχαίου Θεάτρου Ἐπιδαύρου καί παρατηρώντας στό βάθος τίς κορυφογραμμές τοῦ ἀργολικοῦ ὁρίζοντα, ἡ πρώτη. Νά παρατηρήσεις τίς ἀντιδράσεις τοῦ κοινοῦ στήν πρώτη μετά Λιγνάδη παράσταση τοῦ Ἐθνικοῦ μας Θεάτρου, ἡ δεύτερη. 5.350 θεατές τήν πρώτη μέρα, 5.300 τήν δεύτερη, «οὔτε ὁ Παναθηναϊκός δέν κόβει τόσα εἰσιτήρια στά ντέρμπυ» σχολίαζε σκωπτικῶς ὁ λαϊκός τύπος πού καθόταν μπροστά μου ὅταν ἄκουσε τήν ἡρωική ταξιθέτρια νά ἀποκαλύπτει τόν ἀριθμό τῶν θεατῶν. Προφανῶς ἤθελα νά παρακολουθήσω τήν παράσταση –δέν βλέπεις Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις κάθε– συνειδητοποίησα μάλιστα πώς τελευταία φορά πού εἶχα ἔρθει ἐδῶ εἶχα δεῖ σέ ἐνεργό δράση –τί κρῖμα– ἕναν καλό Λιγνάδη σέ μιά παράσταση τοῦ Σταύρου Τσακίρη μέ πρωταγωνιστή τόν Κώστα Καζάκο. Τόσοι χιλιάδες Ἕλληνες ὅμως σέ ἕνα χῶρο μαζί μετά τήν πανδημία ἦταν «πρόκληση». Δημοσιογραφική. Γιά τήν παράσταση δέ θά πῶ πολλά, ὡραία ἦταν. Μία ἀσφαλής ἐπιλογή μετά τήν θύελλα στό Ἐθνικό μας Θέατρο. Δέ θά μείνει στήν ἱστορία, ἀλλά τό γεγονός ὅτι ὁ Γιῶργος Νανούρης ἀπέδωσε πιστά τό γράμμα καί τό πνεῦμα τῆς τραγωδίας χωρίς νεωτερισμούς ἤρκεσε. Εἶναι τόσο δυνατή ἡ ἱστορία τοῦ Εὐριπίδη γιά τήν συνάντηση τῶν δύο ἀδερφῶν Ἰφιγένειας καί Ὀρέστη στόν «ἄξενο πόντο», πού πειραματισμοί δέν χωροῦσαν. Μόνο προσήλωση στό κείμενο. Μοῦ κακοφάνηκε πού ἄκουσα τρεῖς φορές τήν γενική «Λητώς» καί ὄχι «Λητοῦς», ἀλλά ποιός ξέρει, μπορεῖ νά ἔχω χάσει τεύχη στήν Γραμματική. Ἴσως ἔχει δίκαιο ὁ Γεώργιος Ἰωάννου! Τό θρίλλερ τῆς συνάντησης τῶν δύο ἀδερφῶν τοῦ θρυλικοῦ οἴκου τῶν Ἀτρειδῶν μᾶς καθήλωσε λοιπόν. Πόσω μᾶλλον πού ἀκούγαμε ἱστορίες αἰώνων γιά τό ἀρχαῖο Ἄργος μιά ἀνάσα ἀπό τό σύγχρονο Ἄργος!
Ἡ αἴσθηση τῆς ἑλληνικῆς συνέχειας ἦταν μοναδική στόν χῶρο αὐτό πού κοιτώντας στό περιβάλλον ἄνετα τό ἔκανε νά μοιάζει μέ μυστική βάση πολιτισμοῦ. Ἀδύνατον νά κινήσεις γιά ἐδῶ ἄν δέν γνωρίζεις πώς ὑπάρχει χαμένο μέσα στήν ἑλληνική φύση τό κόσμημα αὐτό. Ξεχωρίζω τήν Λένα Παπαληγούρα, τήν θυγατέρα τοῦ ἀγαπητοῦ μου Ἀναστάση καί ἐγγονή Ράλλη. Τεράστια ἡ ἐξέλιξη καί ἡ ὡρίμανσή της. Ξεχωρίζω τόν ἀγγελιαφόρο Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη. Τεράστια διαδρομή ἔχει κάνει καί αὐτός. Ἀπό ἀστυνομικός σέ σήριαλ, συγκλονιστικός σύζυγος τῆς Εὐτυχίας Παπαγιαννοπούλου, στήν ὁμώνυμη ταινία, καί τώρα στήν Ἐπίδαυρό μας. Στό «Γουέμπλεϋ» τοῦ Πολιτισμοῦ πού καταξιώνει ἤ καταπίνει κάθε ἠθοποιό ὅταν πατᾶ στήν «ἀρένα» του. Στάθηκε. Καλός καί ὁ Νῖκος Ψαρρᾶς μέ δύο ἐξάρσεις πού προκάλεσαν τόν ἀδικαιολόγητο γιά τραγωδία γέλωτα τοῦ κοινοῦ. Ὅσο γιά τήν «Ἀθηνᾶ» Χαρούλα Ἀλεξίου; Καί ἐκείνη θά θυμᾶται τίς δύο μέρες τῆς Ἐπιδαύρου καί ἐμεῖς θά τίς θυμόμαστε. Καί ἄς τῆς ἔδωσαν …μικρόφωνο ἐνῶ οὔτε ἡ ἴδια τό χρειαζόταν οὔτε ὁ χῶρος τό ἐπέτρεπε! Ἡ καταγόμενη ἀπό τήν …Θήβα, τήν ἄλλη ἀρχαία πόλη μας, Χαρούλα, δέν εἶχε τήν πεῖρα. Εἶχε ὅμως μιά φωνή γνήσια ἑλληνική πού ἔβγαινε ἀπό τά σωθικά της, σπαρακτική. Ἔτρεχαν στίς συλλαβές καί τίς ἀναπνοές της χιλιάδες χρόνια! Ἡ ὁποία φωνή ἦταν ὅ,τι χρειαζόταν γιά τήν στιγμή. Ἀθηνᾶ ἡγετική! Διερωτήθηκα ὅταν τήν ἄκουσα νά διατάζει τήν ἀνέγερση ναοῦ τῆς Ἀρτέμιδας στήν Βραυρῶνα Ἀττικῆς πῶς νά εἶναι σήμερα, σέ τί κατάσταση, ὁ ἀρχαιολογικός χῶρος. Ἔκανα γύρισμα τηλεοπτικό μέ τόν Γιάννη Βαρβιτσιώτη πρίν χρόνια ἐκεῖ γιά τήν ΕΡΤ καί ὑπῆρχε μᾶλλον ἐγκατάλειψη. Γιά τήν παράσταση, αὐτά.
Τό Ἐθνικό Θέατρο ἄνοιξε τή νέα του σελίδα χωρίς τόν Δημήτρη Λιγνάδη. Δέν ξέρω ἄν ἡ παράσταση προγραμματίστηκε ἀπό αὐτόν ἤ ἀπό τή νέα διεύθυνση, ἀλλά τό μοναστήρι νά εἶναι καλά! Οἱ θεσμοί ὑπερισχύουν τῶν προσώπων. Ἔχουν ἀντοχή. Ἄν καί ὁ Λιγνάδης δέν ἦταν μακριά ἀπό τό σημεῖο. Στίς φυλακές Τίρυνθας φιλοξενεῖται, λίγο πιό κάτω! Λέτε νά πῆγε κανείς νά τόν δεῖ; Ἡ εἴδηση γιά μένα ὅμως ὅλο τό βράδυ ἦταν τό κοινό. Ἡ πλειονότητά του ἐκπαιδευμένη στήν τραγωδία. Ἡ μειονότης του, ὄχι. Παραδόξως ἐκεῖ βρῆκα τήν ἐλπίδα. Ἀριστερά μου καθόταν ἕνα ζευγάρι ἀπό τήν Ἑλβετία καί ἔφθασε στό θέατρο γιά περιήγηση, καί ὅταν εἶδε πώς ὑπῆρχε παράσταση εἶπε, ὅπως μοῦ ἐξήγησαν τά παιδιά, «δέν προσπαθοῦμε;». Δίπλα μου κάθονταν δύο νεαροί μαθητές μέ τόν πατέρα τους. Μέ ἀπό σκαμμένο ἥλιο δαρμένο πρόσωπο ἐκεῖνος «φώναζε» ἀπό μακρυά πώς εἶναι οἰκοδόμος, σιδερᾶς, κάτι συναφές. Οἱ μικροί ἀνάγωγοι στήν ἀρχή εἶχαν ἀδυναμία συγκέντρωσης, γελοῦσαν διαρκῶς, τούς ἔγινε παρατήρηση. Ἀπό τό πέμπτο λεπτό ὅμως σίγησαν, καθηλώθηκαν, δέν ἔβγαλαν ἄχνα. Στό τέλος τῆς παράστασης παραπονέθηκαν μόνο πού δέν εἶχε «δράση». Ἤθελαν νά δοῦν καράβια στήν στεριά γιά νά ζήσουν τήν ἀπόδραση τοῦ Ὀρέστη καί τῆς Ἰφιγένειας. «Ἤθελα νά σᾶς δείξω ἀπό ποῦ ἐρχόμαστε, αὐτή εἶναι ἡ Ἑλλάδα μας, παιδιά μου!» τούς εἶπε ὁ λαϊκός πατέρας τους συγκινημένος. Καί τόν ἀγκάλιασαν! Δέν ἦταν ὁ μόνος. Σέ ὅλα τά πάνω διαζώματα ἦταν τετραμελεῖς λαϊκές οἰκογένειες πού πλήρωσαν 80 καί 100 εὐρώ γιά νά δείξουν σέ δύο ὧρες στά παιδιά τους ποιά εἶναι ἡ Ἑλλάδα. Ἔστησα αὐτί στό φευγιό. Ὅταν συντεταγμένοι καί χωρίς διαμαρτυρίες μέ μάσκες ἀποχωρούσαμε ἀπό τόν ἱερό χῶρο «Γιά Ἑλλάδα κάναμε φοβερή ἡσυχία στήν παράσταση!» σχολίαζαν χαρούμενοι!
Τήν ἑπόμενη μέρα χάζεψα στό πρωινό τοῦ ξενοδοχείου Τούρκους τουρίστες νά ἔχουν βάλει κάτω τόν χάρτη μέ τά μνημεῖα τῆς ἀργολικῆς γῆς καί νά σχεδιάζουν ποῦ νά πᾶνε γιά «προσκύνημα». Λίγο ἀργότερα ὁ καθηγητής μου Στέλιος Περράκης ἀγναντεύοντας τό Μπούρτζι ἀπό τό «ἡλιοστάσιο» μοῦ ἀπεκάλυπτε μιά ἐξομολόγηση τοῦ Μιττερράν στόν Πάγκαλο γιά τήν ἰγκόγκνιτο ἐπίσκεψή του στίς Μυκῆνες τό 1988. Τότε πού ὅλοι νόμισαν πώς εἶχε ἔρθει ἰδιωτικῶς γιά νά ζήσει κάποιον παράνομο ἔρωτά του καί τόν κάλυπταν ὁ Ἀνδρέας καί ἡ Μελίνα. «Ὦ Κύριέ μου! Καμμία σχέση. Λατρεύω τό βασίλειο τῶν Ἀτρειδῶν ὅπως ξέρετε. Τότε ἔγραφα βιβλίο γι’ αὐτό! Ἤθελα λοιπόν σέ συνθῆκες ἀπομόνωσης νά νιώσω τόν ἀέρα πού μύριζαν οἱ πρωταγωνιστές του, νά τραφῶ ἀπό τά προϊόντα τῆς γῆς πού τρέφονταν καί αὐτοί, νά τούς αἰσθανθῶ καί νά τούς ἀφουγκραστῶ! Κανένα μυστήριο!» ἦταν ἡ ἀπάντησή του στήν ἀπορία Παγκάλου γιά τον πραγματικό λόγο τῆς ἐπίσκεψης. Ἐπιστρέφοντας γιά Ἀθήνα κοίταξα μία ἀκόμη φορά τήν ταμπέλα πρός ἀρχαῖο θέατρο Ἐπιδαύρου. Ἔχει δίκιο ὁ Φρανσουά, εἶπα. Κάπου ἐδῶ εἶναι οἱ Ἀτρεῖδες μας. Δέν ἔφυγαν! Καί ὅσο θά τούς ψάχνουμε γιά νά δοῦμε ἀπό ποῦ ἐρχόμαστε, ὅλο καί κάποια ἐλπίδα θά ὑπάρχει γιά τόν τόπο αὐτό! Μάτια μου, ἡ Ἑλλάδα, πού λέει καί ἡ Χαρούλα μας.
