Ἔγραψε ὁ παλαιός, καλός συνεργάτης καί συνάδελφος, Διονύσης Βραϊμάκης: «Πρόγραμμα τοῦ 1976 ἀπό “Τό τράμ τό τελευταῖο” πού ἀνέβασε τό Ἐλεύθερο Θέατρο στό Ἄλσος Παγκρατίου.
Βρίσκεται μέ πολλά (δεκάδες; ἑκατοντάδες;) ἄλλα στό χαρτοβασίλειο τοῦ σπιτιοῦ. Στό κείμενο τοῦ προγράμματος τά παιδιά τοῦ Ἐλεύθερου (“παιδιά” τότε, ὅπως καί ἐμεῖς…) ἐξηγοῦν τί θά ἔλεγαν στόν Ἀχιλλέα Μαμάκη ἄν τά ρωτοῦσε “τί ἑτοιμάζετε ἐφέτος;” Στό πρῶτο σχόλιο τῆς ἀνάρτησης ἡ ἀπάντηση καί, ἀκόμα, δύο λόγια γιά τό ποιός ἦταν ὁ Ἀχ. Μαμάκης (πρός τούς νεότερους ἡ πληροφορία), ἀλλά καί μιά δήλωση τῆς Ἄννας Παναγιωτοπούλου, γιά τό πῶς ἀντιμετώπιζαν τόν θίασο ὅταν ἐγκαταστάθηκε στό Ἄλσος: “Δέν μᾶς ἤθελαν, μᾶς πετοῦσαν νεράντζια”…
Ἐκεῖνα τά καλοκαίρια, ἀνεβαίναμε, μεγάλη παρέα, ἀπό τόν Πειραιᾶ στό “Ἄλσος Παγκρατίου” γιά νά παρακολουθήσουμε τίς παραστάσεις τοῦ “Ἐλευθέρου Θεάτρου”. Μιά ὁμάδα ταλαντούχων νέων (τότε) ἠθοποιῶν, ἄλλαζε τά δεδομένα τῆς ἐποχῆς, γράφοντας κείμενα τσουχτερά καί καθαρά πολιτικά, ἐν μέσῳ τῆς στρατοκρατούμενης Ἑλλάδος. Ἦταν μιά περίεργη ἐποχή, πού βλέπαμε “Τό τράμ τό τελευταῖο”, “Κι ἐσύ χτενίζεσαι”, “Μιά ζωή Γκόλφω”. Πραγματικά περίεργη ἐποχή. Τήν ἀποτύπωσε μέ δικά του λόγια ὁ ἀξέχαστος φίλος, ἐξαίρετος ἠθοποιός, Γιῶργος Κοτανίδης, ἀπό τά παλαιότερα μέλη τῆς “παρέας”:
‘
Σκεφτεῖτε ὅτι ἀκόμα καί τό ‘Μεγάλο μας τσίρκο’, τό σνομπάραμε τότε ὡς ἐμπορική παράσταση! Μήν κοιτᾶτε πού, στό πέρασμα τοῦ χρόνου, πουλήθηκε κι αὐτό ἀλλιῶς… Τό ρίσκο στόν πάγκο τοῦ χασάπη ἐμεῖς τό πήραμε πρῶτοι! Ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ γενναία χορηγία τῆς Εὐρωπαϊκῆς Κίνησης Νέων, ὕψους 40.000 δραχμῶν, τό παρθενικό τους ἐγχείρημα στό ‘Βέμπο’ ἴσως νά μήν πραγματοποιοῦνταν ποτέ’.
Τόν καιρό, ὅμως τό Ἄλσος Παγκρατίου σειόταν ἀπό ἐνθουσιασμό γιά τήν ἐναλλακτική ἐπιθεώρηση “καί σύ χτενίζεσαι”, ὁ ἴδιος βρισκόταν στή φυλακή, ἔχοντας ἤδη ὑποστεῖ τή βιαιότητα τῶν Μπάμπαλη καί Μάλλιου, ἀντλῶντας τώρα μαθήματα ζωῆς ἀπό τόν Χρόνη Μίσσιο καί τόν Μῆτσο Παρτσαλίδη. “Τί ἀπέγινε ἄραγε ἡ αἰσιοδοξία τῶν πρώτων μεταπολιτευτικῶν χρόνων; Πῶς ἀπό τό ‘ἐμεῖς’ τοῦ Μακρυγιάννη, πού μᾶς ὁδήγησε σέ ὅ,τι καλό πετύχαμε, ξεπέσαμε στό θλιβερό ‘ἐγώ’ τῆς σκατομοιρασιᾶς, πού ὁδήγησε στή σημερινή χρεοκοπία τῶν ἀξιῶν, τῶν ἰδεῶν, καί τῆς χώρας ὁλόκληρης; Πῶς φτάσαμε στίς πολλές μικρές χοῦντες, στόν κάθετο διαχωρισμό ἀπό τά κόμματα καί στό ὁριζόντιο κομμάτιασμα ἀπό κάθε λογῆς ὀργανωμένες ὁμάδες καί ‘παράγκες’; Ποιός θά μποροῦσε νά φανταστεῖ ὅτι ἄνθρωποι πού τότε ἀγωνίζονταν μαζί μας θά ἰσχυρίζονταν ὅταν ἀπέκτησαν ἐξουσία ὅτι ‘ἡ μίζα εἶναι θεσμοθετημένη’; Ἄν ὑποστήριζαν κάτι τέτοιο τότε πού ἀγωνιζόμασταν νά ρίξουμε τή χούντα, δέν θά εἶχαν προλάβει νά ζήσουν, θά τούς εἴχαμε δαγκώσει τόν λαιμό” εἶπε ὁ Γιῶργος Κοτανίδης, λίγο καιρό πρίν φύγει γιά πάντα. Καί ἔτσι, ἀκριβῶς ἔχουν, δυστυχῶς, τά πράγματα.
Θά θυμηθῶ κάποια ὀνόματα τῶν ἱδρυτικῶν μελῶν: Κώστας Ἀρζόγλου, Ντῖνος Λύρας, Ὑβόννη Μαλτέζου, Νένα Μεντῆ, Ἄννα Παναγιωτοπούλου, Γιῶργος Σαμπάνης, Νῖκος Σκυλοδῆμος, Σμαράγδα Σμυρναίου, Κώστας Στυλιάρης, Σταμάτης Φασουλῆς, Μίμης Χρυσομάλλης. Καί, φυσικά, τίς ὑπέροχες μουσικές δημιουργίες τοῦ Λουκιανοῦ Κηλαηδόνη, ὁ ὁποῖος εἶχε “δέσει” σέ ἀφάνταστα ὑψηλό βαθμό μέ τήν “κομπανία τεατράλε”, πού ἔλεγε ὁ Χρυσομάλλης. Τά θυμήθηκα ὅλα αὐτά, μέ τό ἄκουσμα τῆς ἐκδημίας τῆς ἐξαίρετης Ἄννας Παναγιωτοπούλου. Καί μελαγχόλησα…»
