Δύο νέα δεδομένα

ΟΙ ΚΡΙΣΕΙΣ καμμιά φορά δημιουργοῦν εὐκαιρίες

Οἱ κρίσεις ἄλλες φορές ἀλλάζουν τούς κανόνες. Καί τό ἐντυπωσιακό εἶναι ὅτι ἐκεῖνοι πού τίς χειρίζονται, πολλές φορές δέν τό ἀντιλαμβάνονται καί ἐμμένουν νά ἀσκοῦν ἐξωτερική πολιτική στήν βάση τῶν παλαιῶν δεδομένων. Σέ κάθε νέο ἐρώτημα δίδουν μία παλαιά ἀπάντηση. Ἡ κρίση τῆς Οὐκρανίας εἶναι μία τέτοια. Ἀλλάζει τά δεδομένα καί τούς κανόνες. Καί στόν τρόπο πού θά ἀσκεῖται ἡ ἐξωτερική πολιτική στό μέλλον ἀλλά καί στόν τρόπο πού βλέπαμε τήν ἐσωτερική πολιτική κατάσταση στήν Ἑλλάδα μέχρι τώρα.

Ἄς ξεκινήσουμε ἀπό τό πρῶτο δεδομένο, τήν ἀλλαγή στούς κανόνες. Ἀπό χθές ἀκούω ἀναλυτές νά διερωτῶνται μέ βάση τίς ραγδαῖες ἐξελίξεις στό οὐκρανικό, μέ ποιόν θά πάει ἡ Τουρκία. Μέ ποιόν θά ἐπιλέξει νά συμμαχήσει. Δεδομένου ὅτι γιά πολλά χρόνια ἔχει ἀναπτύξει φιλικές σχέσεις μέ τήν ρωσσική ὁμοσπονδία καί ἔχει πολύ κακές σχέσεις μέ τίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, πολλοί διερωτῶνται μέ ποιούς θά πᾶνε αὐτή τή φορά οἱ γείτονες. Πῶς θά λύσουν τό δίλημμά τους. Ἄν θά μποῦν στόν πειρασμό νά ἔρθουν πιό κοντά μέ τήν Ἀμερική καί νά ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τήν Ρωσσία. Τό δόγμα αὐτό ὅμως σέ ἕναν κόσμο ὅπου ἡ Ἀμερική εἶναι ἀδυνατισμένη δέν ἰσχύει κατ’ ἀπόλυτο τρόπο: μέ ἐμᾶς ἤ μέ τούς ἄλλους!

Χῶρες σάν τήν Τουρκία ἔχουν πλέον τήν διακριτική εὐχέρεια νά ἐπιλέγουν ἐκεῖνες τίς συμμαχίες τους καί ὄχι νά τούς ἐπιβάλλονται ἀπό τρίτους μέ ποιούς θά συμμαχήσουν. Ἔχουν ἐπίσης τή δυνατότητα νά ἔχουν σχέσεις καί μέ τόν ἕναν καί μέ τόν ἄλλον. Τά πράγματα δέν εἶναι τόσο ἀσφυκτικά ὅσο στό παρελθόν δεδομένης τῆς κρίσης πού διέρχεται ἡ Ἀμερική. Ἡ βασική πλανητική δύναμη εἶναι πλέον σέ τέτοια κατάσταση, ὥστε ἀκόμη καί ἡ περιστασιακή συμμαχία τῆς Τουρκίας σέ ἐπί μέρους θέματα πού τήν καῖνε, τῆς ἀρκεῖ. Δέν χρειάζεται ὑποστήριξη 100%. Τῆς ἀρκεῖ τό 50%. Αὐτόν τόν νέο κανόνα ὁ Πούτιν τόν ἔχει καταλάβει ἐδῶ καί πάρα πολύ καιρό, γι’ αὐτό παρά τό γεγονός ὅτι θεωρητικά ἡ Τουρκία τόν ἀνταγωνίζεται στή Λιβύη καί στή Συρία, δέ δείχνει νά ἐνοχλεῖται.

Καί μόνον ὅτι ἡ Ἄγκυρα ἀξιοποιεῖται ὅλα αὐτά τά χρόνια ἀπό τή Μόσχα ὡς ἀποσταθεροποιητική δύναμη στό ἐσωτερικό τοῦ ΝΑΤΟ, τοῦ φτάνει καί τοῦ περισσεύει. Ἄν τώρα διαφωνοῦν γιά τήν Οὐκρανία, τήν Κριμαία, καί ἄλλες περιοχές τοῦ πλανήτη, ἕτερον ἑκάτερον. Μέχρι τώρα ὁ Ἐρντογάν μιά χαρά ἔκανε τήν δουλειά του στό ἐσωτερικό τοῦ ΝΑΤΟ. Τά συμφέροντα τῆς Τουρκίας δέν ἦταν τόσο ἀσφυκτικά γιά τά συμφέροντα τῆς Ρωσσίας. Σέ ἀντίθεση, ἡ Ἀμερική ἀκολουθοῦσε μονίμως τήν στρατηγική: ἤ ἐμεῖς ἤ αὐτοί. Δέν τό καταλάβαινε μέχρι τώρα. Οὔτε δείχνει γιά τήν ὥρα νά τό καταλαβαίνει. Σιγά-σιγά θά ἀρχίσει.

Πᾶμε τώρα στό δεύτερο δεδομένο πού ἀφορᾶ ἐμᾶς, τήν Ἑλλάδα. Στό διεθνές δίκαιο ὑπάρχει μία ρήτρα πού ὀνομάζεται θεμελιώδης μεταβολή τῶν συνθηκῶν. Θά ἔπρεπε νά ἰσχύει καί στήν πολιτική καί νά ὀνομάζεται θεμελιώδης ἀλλαγή τῶν πολιτικῶν συνθηκῶν. Μέχρι τήν Οὐκρανία ἡ ἐπίσημη στρατηγική Μητσοτάκη ἦταν ὅτι θά ἐξαντλήσει τήν τετραετία ἐπειδή τά πράγματα πηγαίνουν καλά. Μετά τήν εἰσβολή ὅμως ἔχουμε νέα πολιτικά δεδομένα καί νέα οἰκονομικά δεδομένα. Ἡ ἀνάπτυξη τοῦ 2022 θά δεχθεῖ νέο πλῆγμα, ὁ πληθωρισμός τραβᾶ τήν ἀνηφόρα καί ὁ προϋπολογισμός θά πρέπει νά ξαναγραφτεῖ ἀπό τήν ἀρχή. Ὅπως καί νά ἐξελιχθεῖ ἡ κατάσταση, δέν θά εἶναι ἴδια, καί πάντως ὄχι ὅπως τήν εἶχε ὑπολογίσει ἡ Κυβέρνηση, ὅταν ἔκανε τόν πολιτικό της σχεδιασμό.

Θεωρῶ πώς εἶναι ἡ πρώτη φορά πού ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ἔχει πειστική δικαιολογία νά προχωρήσει στήν διενέργεια πρόωρων ἐκλογῶν εἴτε πρίν ἀπό τό καλοκαίρι εἴτε μετά ἀπό αὐτό. Καί τό σημαντικώτερο, ἔχει καί τό ἐπιχείρημα νά ζητήσει δεύτερη εὐκαιρία ἀπό τόν ἑλληνικό λαό καί νά προσεγγίσει τήν δύσκολη μέ τά σημερινά δεδομένα αὐτοδυναμία: εἶναι πολύ λογικό νά ἐπικαλεστεῖ τίς διαδοχικές κρίσεις, τίς ὁποῖες χειρίστηκε ἀπό τό 2019 ἕως σήμερα ‒Ἕβρος, πανδημία, κλιματική κρίση, Ἑλληνοτουρκικά, ἐνεργειακά, Οὐκρανία– γιά νά ὑποστηρίξει ὅτι δέν ἀφέθηκε ποτέ ἐλεύθερος καί ἀπερίσπαστος γιά νά κυβερνήσει τόν τόπο. Ἄρα δικαιοῦται μιᾶς δεύτερης εὐκαιρίας γιά νά κριθεῖ ὁριστικά. Βεβαίως σέ αὐτό τό ἐπιχείρημα ὑπάρχει καί ὁ ἀντίλογος: ὅτι ὅπως πᾶνε τά πράγματα, καί ἡ ὅποια μελλοντική κυβέρνηση θά ἀξιολογηθεῖ ἀποκλειστικά ἀπό τήν διαχείριση τῶν κρίσεων, οἱ ὁποῖες ἀποτέλεσαν τήν κανονικότητα τῶν καιρῶν μας. Αὐτά ὅμως γιά τήν πολιτική εἶναι λεπτομέρειες. Ὅσα δέ φέρνει ἡ ὥρα, δέν τά φέρνει ὁ χρόνος. Ὁπότε ἄς μήν ἐκπλαγοῦμε ἄν ἐκεῖ κοντά στήν ἄνοιξη δοῦμε τόν Πρωθυπουργό νά κάνει διαφορετικούς ὑπολογισμούς καί νά ἀναπτύσσει δημόσια νέα ἐπιχειρηματολογία γιά τίς ἐκλογές. Ἐκτός ἀπροόπτου. Ἡ Οὐκρανία τοῦ ἔδωσε τήν τέλεια δικαιολογία.