Δέν εἶναι αὐτό πού ὀνειρευτήκαμε

Τί προκύπτει ἀπό τόν κατάλογο τῶν ἰδιωτικῶν ΑΕΙ πού ἔλαβαν ἄδεια λειτουργίας

Μόλις ἀνακοινώθηκε ἡ ἀπόφαση τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας μέ τήν ὁποία κρίθηκε συνταγματικός ὁ νόμος Πιερρακάκη γιά τά μή κρατικά πανεπιστήμια, μέ κάλεσε στό τηλέφωνο ὁ συμφοιτητής μου ἀπό τό Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, παλαιός συμμαχητής ἀπό τήν ΔΑΠ τῶν καλῶν ἐποχῶν (πού πρώτευε σέ καιρούς ἀριστερούς) καί δικηγόρος Πειραιῶς σήμερα Τάσος Ἀβραντίνης. «Θά γράψεις κάτι γι’ αὐτό;

Εἶναι ἱστορική μέρα! Τά καταφέραμε μετά ἀπό σαράντα ὁλόκληρα χρόνια» μοῦ εἶπε. Ἄν καί εἶχε δίκιο, ἡ Ἑλλάδα ἦταν ἡ τελευταία μή κομμουνιστική χώρα στόν κόσμο πού ἀπαγόρευε νομοθετικά τά μή κρατικά πανεπιστήμια, ἀπάντησα ἀόριστα, γιατί ἐκείνη τήν ἐποχή κυριαρχοῦσαν ἄλλα θέματα στήν πολιτική ἀτζέντα, πολύ ἰσχυρότερα. Ἀλλά πάντως τοῦ ἔδωσα αὐτή τήν ὑπόσχεση: «Θά γράψω μέ τήν πρώτη εὐκαιρία».

Ὑπῆρχε λόγος.

Ὁ Τάσος ἀπό τό Ἄστρος Κυνουρίας, μέ ἀγάπη σέ ὅλους τούς μεγάλους φιλελεύθερους διανοητές, μέ πρώτους τούς Χάγιεκ καί Φρίντμαν, ὁ Εὐριπίδης Στυλιανίδης, σήμερα βουλευτής Ροδόπης μέ τήν Νέα Δημοκρατία, ἀπό τήν Κομοτηνή τοῦ Καραθεοδωρῆ, καί ὁ ὑπογράφων ἀπό τήν Αἴγινα τοῦ πρώτου ἀλληλοδιδακτικοῦ σχολείου τοῦ ἰδιώτη εὐεργέτη Ἐϋνάρδου, τρεῖς νέοι ἀπό τρεῖς διαφορετικές περιφέρειες τῆς χώρας, γράψαμε τό 1989, σέ διαδοχικές συνέχειες, στόν «Οἰκονομικό Ταχυδρόμο» τοῦ ἀπαράμιλλου Γιάννη Μαρίνου (θά τόν εὐγνωμονοῦν πάντα οἱ γενιές μας γιά τό βῆμα πού μᾶς ἔδωσε!) δύο ἐμπεριστατωμένες μελέτες. Μέ αὐτές ἐπιχειρηματολογούσαμε (μέ πλούσια νομικά ἐπιχειρήματα) ὑπέρ τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς ἀνώτατης ἐκπαιδεύσεως στήν Ἑλλάδα.

Μέ τήν ἔννοια τῆς καταργήσεως τῆς κλειστῆς καθηγητικῆς ἐπετηρίδας στό δημόσιο πανεπιστήμιο, μέ τήν ἔννοια τῆς ἀνακτήσεως τῆς διαρροῆς φοιτητικοῦ συναλλάγματος πού ἔχανε ἡ Ἑλλάδα πρός ἄλλες χῶρες, μέ τήν ἔννοια τῆς ἀναδείξεως τῆς Ἑλλάδος σέ διεθνές ἐκπαιδευτικό κέντρο τῆς νοτιοανατολικῆς Μεσογείου. Στείλαμε μάλιστα αὐτή τήν μελέτη στόν τότε Πρόεδρο τῆς Νέας Δημοκρατίας καί μετέπειτα Πρωθυπουργό Κωνσταντῖνο Μητσοτάκη, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο μᾶς ἀπάντησε μέ ἰδιόχειρο σημείωμά του, τό ὁποῖο διατηροῦμε ὅλοι στό ἀρχεῖο μας, ἀλλά τήν διαβίβασε στήν τότε Γραμματεία Προγράμματος καί τήν ἐνέταξε στό προεκλογικό πρόγραμμα τῆς Νέας Δημοκρατίας γιά τίς ἐθνικές ἐκλογές τοῦ Ἰουνίου τοῦ 1989. Ἦταν ἡ ἐποχή πού ἡ ἡγεσία τῆς Νέας Δημοκρατίας ἀξιοποιοῦσε προτάσεις ἀπό ὅλο τό ἰδεολογικό φάσμα τοῦ κόμματος, χωρίς τίς ἐτικέτες «μητσοτακικός», «καραμανλικός» κ.ἄ. Ὄχι ὅπως κάνει ἡ σημερινή ἡγεσία τῆς Νέας Δημοκρατίας.

Ἦταν ἡ ἐποχή πού ὁ Μητσοτάκης ἀπέρριψε εἰσηγήσεις γιά τήν… διαγραφή μας ἀπό κορυφαίους βαρώνους πού ἐκπροσωποῦσαν τά κατεστημένα νομικά λόμπυ δημοσίων πανεπιστημίων. Ἡ Νέα Δημοκρατία ἦταν τότε κόμμα ἐλευθερίας.

Θά γράψω λοιπόν γιά τήν πρώτη ἐφαρμογή ἑνός νόμου πού ὀνειρευτήκαμε πρίν σαράντα περίπου χρόνια. Μετά ἀπό ρεπορτάζ ὅμως, ὅπως πάντα.

– Πρῶτον, σέ τεχνοκρατικό ἐπίπεδο, ἡ προετοιμασία γιά τήν ἀδειοδότηση ἦταν ἄρτια. Ὁ πρόεδρος τῆς ἁρμόδιας ἐπιτροπῆς, πρώην πρύτανης τοῦ Ἀριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Περικλῆς Μήτκας (μέ καταγωγή ἀπό τήν ἀγαπημένη μας Φλώρινα) ὑπῆρξε καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τῆς διαδικασίας ἐξαιρετικά σοβαρός, ὅπως συνομολογεῖται ἀπό ὅλες τίς πλευρές. Ἐφάρμοσε μέ αὐστηρότητα καί σοβαρότητα τόν νόμο καί τοῦ ἀξίζει δημόσιος ἔπαινος, μέ βάση αὐτά πού γνωρίζουμε μέχρι τώρα.

– Δεύτερον (ἄν εἶναι ἀκριβῆ ὅλα ὅσα διάβασα), στά πανεπιστήμια τά ὁποῖα λαμβάνουν τίς πρῶτες ἄδειες μή κρατικῶν ΑΕΙ στήν Ἑλλάδα περιλαμβάνονται ἕνα ἰδιωτικό πανεπιστήμιο τῆς Κύπρου, τό πανεπιστήμιο Λευκωσίας, τό ὁποῖο ἔχει ἀγοράσει στό Ἑλληνικό μεγάλη περιοχή γιά νά λειτουργήσει ἐκεῖ Ἰατρική Σχολή (σέ συνεργασία μέ τό Metropolitan), καί τέσσερα ἀκόμη ἤδη λειτουργοῦντα κολλέγια στήν Ἑλλάδα, συμπράττοντα μέ ξένα ΑΕΙ. Αὐτά κέρδισαν τίς ἄδειες. Τά τρία ἀπό τά τέσσερα κολλέγια, νῦν ἰδιωτικά ΑΕΙ, εἶναι γενικῆς κατευθύνσεως, ἀπό ὅσα γνωρίζουμε μέχρι τώρα. Τό τέταρτο ἐξ αὐτῶν εἶναι ἡ ἐξαιρετικά σοβαρή Ἰατρική Σχολή τοῦ Keel, ἡ ὁποία, συνεργαζόμενη μέ τό Μητροπολιτικό Κολλέγιο, ἔκανε μιά μεγάλη ἐπένδυση σέ κτήρια καί ἐργαστήρια στήν ὁδό Ἱπποκράτους. Ἐκεῖ θά ἱδρύσει Ἰατρική Σχολή καί θά συνεργαστεῖ πιθανῶς μέ τό «Ἑρρῖκος Ντυνάν». (Ἐπειδή τά προγράμματα σπουδῶν εἶναι ἀγγλόφωνα, εἶναι ἐνδιαφέρον πῶς θά λυθεῖ τό νομικό πρόβλημα γιά τήν πρακτική τῶν ἰατρῶν μέ τούς ἀσθενεῖς σέ ἑλληνικά νοσοκομεῖα. Θά τούς μιλοῦν ἀγγλικά;)

– Τρίτον, εἶναι ἐνδιαφέρον τό πῶς θά λυθεῖ μέ κανονιστικές ρυθμίσεις ἡ σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ δημοσίων καί ἰδιωτικῶν ΑΕΙ γιά τήν βάση εἰσαγωγῆς τοῦ 10 στά μή κρατικά πανεπιστήμια καί γιά τήν συνολική διάρκεια τῶν σπουδῶν. Ὡς πρός τό πρῶτο, δεδομένου ὅτι δέν ὑπάρχει ἀκόμα ἀγορά, εἶναι πολύ πιθανόν στήν πρώτη ἐφαρμογή τοῦ νόμου μέ τήν βάση πού ἐπιβάλλει τό κράτος στά ἰδιωτικά ΑΕΙ νά διευθετηθεῖ ἡ ἐσωτερική ζήτηση καί ἄρα, μετά τήν ἔκδοση τῶν ἀποτελεσμάτων τῶν Πανελλαδικῶν, ὅσοι δέν εἰσάγονται στά δημόσια πανεπιστήμια νά κατευθύνονται στά ἰδιωτικά.

Ὡς πρός τήν διάρκεια, δεδομένης τῆς νέας καταστάσεως, μετά τά τριετῆ πτυχία πού προωθεῖ ἡ συμφωνία τῆς Λισσαβώνας, τά ἰδιωτικά πανεπιστήμια φαίνεται νά ἐπιθυμοῦν μόνο τετραετῆ διάρκεια σπουδῶν, γιά νά ἔχουν ἐξασφαλισμένα δίδακτρα γιά μεγάλο χρονικό διάστημα. Ἀντιθέτως, τά κρατικά φλερτάρουν, γιά δικούς τους λόγους, μέ τά τριετῆ πτυχία τῆς Λισσαβώνας (σύν δύο ἔτη διδακτορικό). Πίσω ἐπίσης ἀπό τήν ἀπαίτηση τῆς Πολιτείας νά μήν ἔχουν τά μή κρατικά ΑΕΙ συγκεντρωμένες τίς ἐγκαταστάσεις τους καί τίς σχολές τους σέ μία περιοχή, ἀλλά διεσπαρμένες μαζί μέ βοηθητικούς χώρους σέ ὁλόκληρη τήν χώρα, κρύβεται ἐνδεχομένως ἡ βούλησή της νά ζητήσει ἀπό τούς ἰδιῶτες νά καλύπτουν ἀνάγκες στήν περιφέρεια, ὅπου τό κράτος ἀποσύρεται, σέ μιά ἀγορά ἐντελῶς ἄγνωστη σέ αὐτούς. Ἡ ἐπιθυμία εἶναι νά γεμίσει ἡ Ἑλλάς ἀπό μικρά παραρτήματα μή κρατικῶν πανεπιστημίων, ὅπως γέμισε καί ἀπό παραρτήματα διαγνωστικῶν κέντρων. Μέ αὐτό τόν τρόπο ὅμως μεγαλώνουν τά κόστη τῶν ἐπενδύσεων καί ἀποθαρρύνονται οἱ μεγάλοι ἐπενδυτές, τούς ὁποίους ἡ Πολιτεία ἀντιμετωπίζει μᾶλλον σάν μπακάλικο. Μέ ἄλλα λόγια: οἱ κανονιστικές ρυθμίσεις γιά τά μή κρατικά πανεπιστήμια θά ἐπηρεάσουν τίς ἀλλαγές στό σημερινό status στόν ἀριθμό τῶν εἰσακτέων, τό σημερινό status στήν διάρκεια τῶν πτυχίων μέ βάση τήν Λισσαβώνα καί τό σημερινό status στό ζήτημα τῶν κτηριακῶν ἐγκαταστάσεων. Ὄχι ὅμως κατά τρόπο ἀπαραίτητα φιλικό πρός τά μή κρατικά ΑΕΙ, γιά τά ὁποῖα ὑποτίθεται ὅτι ἔγινε ἡ μεταρρύθμιση.

– Τέταρτον, ὅπως προκύπτει ἀπό τό ρεπορτάζ, πρύτανης φημισμένου Πανεπιστημίου τοῦ Λονδίνου, ὁ ὁποῖος ἐνημερώθηκε σχετικά γιά τίς ἀδειοδοτήσεις καί τίς ἐπωνυμίες, ἀνέθεσε σέ δικηγορικό γραφεῖο τῶν Ἀθηνῶν νά διερευνήσει τήν πιθανότητα ἰδιοποιήσεως τῆς ἐπωνυμίας του ἀπό κάποιο ἀπό τά ἄλλα τρία πανεπιστήμια πού φέρονται ὅτι ἔλαβαν ἄδεια. Ἀπό ἕνα ἐξ αὐτῶν, γιά τήν ἀκρίβεια. Ἄν αὐτό συμβαίνει, εἶναι βέβαιο ὅτι θά ὑπάρξουν νομικές ἐπιπλοκές κατά τήν πρώτη ἐφαρμογή τοῦ νόμου.

– Πέμπτον, καί ἐδῶ ἐρχόμαστε στόν τίτλο τοῦ σημειώματος, δέν εἶναι αὐτό πού ὀνειρευτήκαμε κατά τήν πρώτη ἐφαρμογή τοῦ νόμου. Δέν βλέπουμε νά ἔδειξαν ἐνδιαφέρον γιά τήν Ἑλλάδα πανεπιστήμια μεγάλης φήμης καί κύρους, ὅπως τό Κολούμπια, τό Χάρβαρντ, τό Γέιλ (προχώρησε σέ κοινό μεταπτυχιακό μέ τό Πανεπιστήμιο τῶν Ἀθηνῶν μετά ἀπό πρόταση τοῦ δραστήριου πρυτάνεως τοῦ ΕΚΠΑ Σιάσου), ἐνῶ ἡ Σορβόνη δέν ἀδειοδοτήθηκε, ὅποια Σορβόνη κι ἄν εἶναι αὐτή, λόγῳ τοῦ ἐλλιποῦς φακέλλου πού κατέθεσε γιά τίς κτηριακές ὑποδομές καί ἐγκαταστάσεις τοῦ Πανεπιστημίου. Πρέπει ἐπίσης νά ποῦμε ὅτι ὑπῆρξε ἀποθάρρυνση καταθέσεως προτάσεων γιά ἰδιωτικά πολυτεχνεῖα, μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι, ἐκτός ἀπό τό Μετσόβιο, εἶναι ἕτοιμοι νά δραστηριοποιηθοῦν σέ αὐτόν τόν τομέα τό Διεθνές Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης καί τό Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Ὅλο αὐτό εἶναι ἀπογοητευτικό. Πρῶτον, γιατί τό κράτος ἐξακολουθεῖ νά ἀλλοιώνει ὑπέρ τοῦ κράτους τήν ἀγορά. Δῶρον ἄδωρον ἔτσι ἡ μεταρρύθμιση. Δεύτερον, διότι, σήμερα πού γράφουμε, διαβάζουμε ὅτι οἱ σύμμαχοί μας Ἀμερικανοί ζητοῦν νέες βάσεις στήν Ξάνθη καί τήν Θεσσαλονίκη, ἀλλά ὄχι στήν Σκῦρο, γιά νά μήν ἐνοχληθοῦν οἱ φίλοι «μας» οἱ Τοῦρκοι. Τήν ἴδια ὥρα ὅμως, δέν βλέπουμε στήν λίστα μέ τά πρῶτα μή κρατικά ΑΕΙ μεγάλο πανεπιστήμιο ἐγνωσμένου κύρους ἀπό τίς ΗΠΑ, ὥστε νά γίνει ἡ χώρα καί… ἐκπαιδευτική βάση.

Τό Αnatolia College τῆς Θεσσαλονίκης, πού περιλαμβάνεται στήν λίστα, εἶναι ἐγνωσμένου κύρους σχολεῖο καί ἔχει προχωρήσει σέ μεγάλες ὑποδομές μέσα στό campus τοῦ Ἐλαιώνα τό καλοκαίρι, ἀλλά τό λιγώτερο πού θά περιμέναμε θά ἦταν νά συμπράξει μαζί του καί ἕνα μεγάλο ἀμερικανικό πανεπιστήμιο κύρους. Ἐλπίζουμε στό μέλλον.

Τούτων δοθέντων, ἡ πρώτη ἐφαρμογή τοῦ νόμου γιά τά ἰδιωτικά ΑΕΙ στήν Ἑλλάδα, πού θά ἄνοιγαν τήν ἀκαδημαϊκή ἐπετηρίδα, πού θά ἔδιναν κίνητρο σέ Ἕλληνες ἐπιστήμονες νά γυρίσουν στήν πατρίδα, πού θά διεύρυναν ἐντυπωσιακά τόν τομέα τῆς ἔρευνας στήν χώρα μας καί θά προσέλκυαν φοιτητές ἀπό τήν Μεσόγειο, τά Βαλκάνια καί τήν Ἀνατολή (γιά νά σπουδάσουν στήν Ἑλλάδα καί νά εἶναι φιλελληνικές οἱ μελλοντικές πολιτικές τους ἐλίτ), δέν εἶναι αὐτή πού θά θέλαμε. Ἔχει τά καλά της, ἀλλά ἔχει καί πάρα πολλές ἀδυναμίες. Ἄν ἡ «μεταρρύθμιση» εἶχε γίνει μέ τήν ἀναθεώρηση τοῦ Πρωθυπουργοῦ Καραμανλῆ τοῦ 2007, πού ἐμπόδισε ὁ Εὐάγγελος Βενιζέλος, ἴσως ἡ κατάσταση νά ἦταν διαφορετική. Σέ κάθε περίπτωση: Ἕνας νεαρός νόμος γιά νά κριθεῖ ὡς μεταρρύθμιση θά πρέπει βεβαίως νά ἀξιολογηθεῖ σέ βάθος χρόνου καί θά περιμένουμε. Δέν σπεύδουμε. Ἀλλά, ἀπό τήν ἄλλη, ἡ καλή μέρα ἀπό τό πρωί φαίνεται! Νόμος.