TI ΕΙΝΑΙ οἰκογένεια σήμερα;
Ποιός ὁ ὁρισμός της; Τί σημαίνει στήν πράξη ἰσότητα μεταξύ ἀνδρῶν – γυναικῶν; Ποιά ἡ θέση τοῦ παιδιοῦ ἐντός τῆς οἰκογένειας στίς μέρες μας καί ποιά τά δικαιώματά του; Ποιό εἶναι τό ἰδανικό περιβάλλον γιά νά μεγαλώσει καί νά ἀνατραφεῖ, ὥστε νά ἔχει τίς λιγότερες δυνατές «ἀποκλίσεις»; Ποιά ἡ ποινική ἀξιολόγηση γιά τήν ἀποπλάνηση ἀνηλίκου; Σέ πόσο χρόνο παραγράφεται ὁ βιασμός γυναίκας ἀπό ἄνδρα ἤ καί ἄνδρα ἀπό ἄνδρα; Οἱ ἐρωτήσεις πού θέτω εἰσαγωγικῶς δέν προκύπτουν τυχαῖα. Ζοῦμε ἐδῶ καί καιρό σέ ἐντελῶς νέες συνθῆκες καί ἡ προσέγγιση πού κάνουν οἱ ἁρμόδιες ἀρχές εἶναι γιά τήν ὥρα ἐπιεικῶς ἀποσπασματική. Ἐνῶ θά ἔπρεπε νά εἶναι «ὁλιστική». Ἡ σαφής ὁριοθέτηση τῶν σχέσεων πού διέπουν τό οἰκογενειακό δίκαιο ὑπό τήν μορφή ἑνός κώδικος πού θά ἐφαρμόζουν ad hoc δικαστήρια καί θά διδάσκουν σχολές γονέων εἶναι παραπάνω ἀπό ἀπαραίτητη. Καμμιά φορά οἱ ἄνθρωποι τρέχουν πιό μπροστά ἀπό τήν ἐποχή τους καί ἐκείνη δέν μπορεῖ νά τούς παρακολουθήσει: ἡ Εὐτυχία Παπαγιαννοπούλου ἔγραψε τήν «Μαλάμω μέ τήν φούρια της καί μέ τά κουμπούρια της» τήν δεκαετία τοῦ 1960, ἀλλά ὁ Μανώλης Χιώτης τήν ἀπέρριψε γιατί δέν ταίριαζε μέ τά ἤθη τῆς ἐποχῆς. Τήν ἑρμήνευσε τελικῶς σέ μουσική Σταμάτη Κραουνάκη ἡ Ἄλκηστις Πρωτοψάλτη τό 1985, δύο ἀκριβῶς χρόνια μετά τήν ἀναμόρφωση τοῦ οἰκογενειακοῦ δικαίου. Πρῶτα ἄλλαξε ὁ νόμος καί μετά ἐνομιμοποιήθη ἡ Μαλάμω! Συμβαίνει ὅμως ὑπό συνθῆκες καί τό ἀντίθετο: Καμμιά φορά ἡ ἐποχή τρέχει πιό γρήγορα ἀπό τούς ἀνθρώπους καί ἀφήνει πίσω νόμους, ἀρχές καί ἡγεσίες. Ζοῦμε θεωρῶ σέ μία τέτοια ἀρρύθμιστη ἐποχή κατά τήν διάρκεια τῆς ὁποίας ἡ κοινωνία ὑπερβαίνει τόν νομοθέτη καί διαμορφώνει τετελεσμένα. Οἱ προκλήσεις, πλῆθος. Καθημερινῶς. Τά πιό πρόσφατα παραδείγματα: ἡ διαμάχη πού ἔχει ξεσπάσει γιά τήν συνεπιμέλεια τέκνων διαζευγμένων ζευγαριῶν. Ἡ ἐπωνυμία ἤ ἡ ἀνωνυμία τῆς παρένθετης μητέρας στήν ληξιαρχική πράξη γεννήσεως τέκνου. Τό δικαίωμα ἑνός ἄνδρα μέ γνωστό σεξουαλικό προσανατολισμό νά συνάπτει σύμφωνο συμβίωσης μέ μία γυναίκα μέ ἀντικειμενικό σκοπό νά υἱοθετήσει παιδί καί νά γίνει πατέρας. Οἱ δηλώσεις τοῦ Ὑπουργοῦ Δικαιοσύνης ὅτι δύο παιδιά πού μεγαλώνουν σέ μιά πυρηνική οἰκογένεια μέ πατέρα καί μητέρα ἐμφανίζουν «μικρότερες ἀποκλίσεις» στήν ζωή τους. Ἡ μονογονεϊκή οἰκογένεια ὡς ἐπιλογή. Ἀκόμη καί τό κίνημα #metoo μέ τό ὁποῖο καταγγέλλονται καθημερινῶς ἄνδρες straight καί ἄνδρες gay γιά ἀνάρμοστες πράξεις στό μέτρο πού διαμορφώνει γενικευμένα στερεότυπα γιά τήν προσωπικότητα τοῦ ἀνδρός, σέ αὐτήν τήν ἑνότητα θεμάτων συζήτησης ἀνήκει. Καί βεβαίως μήν λησμονεῖται ἡ ἔκθεση ἀνηλίκων γόνων σέ σχέσεις παρά τῷ νόμῳ, ὅπως ὁ νεαρός 13χρονος μαθητής πού ξελόγιασε ἡ 35χρονη καθηγήτρια ἤ ἡ ἄλλη ὑπόθεση φερόμενου βιασμοῦ μέ τόν καθηγητή καί τήν νεαρά ἱστιοπλόο. Ὅπως ἐπίσης καί ἡ ἐξαφάνιση τῆς 19χρονης ἀπό τό Λαύριο . Ὅλα συνδέονται μέ τήν ἀτμόσφαιρα πού ἐπικρατεῖ ἐντός τῆς οἰκογένειας. Ὅσο πιό καλά ἀνατραφεῖ καί μεγαλώσει ἕνα παιδί τόσο καλύτερες ἄμυνες διαθέτει.
Οἱ προκλήσεις εἶναι ἐδῶ λοιπόν. Μᾶς ἀρέσουν δέν μᾶς ἀρέσουν. Ἡ ἴδια ἡ ζωή τίς φέρνει μπροστά μας ἐρήμην τῶν ἐδαφίων τοῦ ἰσχύοντος ἀστικοῦ κώδικα. Οἰκογένεια δέν δημιουργεῖται πλέον μόνο μέ τόν κλασσικό τύπο πού προέβλεπε ὥς τώρα τό ἄρθρο 1367 ΑΚ. Οἰκογένεια μεταξύ τῶν δύο φύλων συνάπτεται καί μέ σύμφωνο συμβίωσης. 7.924 σύμφωνα συνήφθησαν τό 2019 (200 μεταξύ ὁμόφυλων ζευγαριῶν) ἔναντι 47.137 γάμων. Ἡ ἰδιότης τοῦ συζύγου ἀντικαθίσταται ἀπό τήν ἰδιότητα τοῦ «συντρόφου». Χαρακτηριστικά τά παραδείγματα τῆς Προέδρου τῆς Δημοκρατίας καί τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Ἀντιπολίτευσης. Οἰκογένεια συνάπτεται ἐπίσης ἀπό ἄνδρες πού ἔχουν ὑπογράψει σύμφωνο συμβίωσης ὁμόφυλου ζευγαριοῦ. Οἰκογένεια συνάπτεται καί ἀπό γυναῖκες πού ἔχουν ὑπογράψει σύμφωνο συμβίωσης ὁμόφυλου ζευγαριοῦ. Σέ πλεῖστες ὅσες περιπτώσεις μάλιστα Ἑλληνίδες ἔχουν τελέσει μεταξύ τους γάμο στό Ἄμστερνταμ καί ἔχουν υἱοθετήσει καί παιδί. Οἰκογένεια συνάπτεται καί μέ ὅρους μονογονεϊκότητας. Ὑπάρχουν νέες γυναῖκες πού δέν ἐπιθυμοῦν νά μεγαλώσουν παιδί μέ σύζυγο. Τεκνοποιοῦν μέ ὠάρια ἀπό τράπεζα σπέρματος, γίνονται μητέρες, ἀλλά δέν ἐπιθυμοῦν πατέρα στήν σχέση. Οἰκογένεια θεωρεῖται ἐπίσης ἡ ἀπόκτηση παιδιοῦ μέσω παρένθετης μητέρας. Ἐσχάτως ἐγείρονται ζητήματα γιά τήν διαγραφή τοῦ ὀνόματος τῆς παρένθετης μητέρας ἀπό τίς ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεως σύμφωνα μέ νομοθετική ρύθμιση τοῦ Ὑπουργείου Δικαιοσύνης. Γιά κάθε παράδειγμα ἀπό τά ἀνωτέρω πού σᾶς παραθέτω γνωρίζω προσωπικῶς καί μία περίπτωση. Εἶμαι βέβαιος ὅτι στούς περισσοτέρους ἀπό ἐσᾶς ἠχεῖ περίεργα ἡ ἀπόδοση τοῦ ὅρου «οἰκογένεια» στίς ὡς ἄνω μορφές σχέσεων, πέραν τῆς παραδοσιακῆς. Καί σέ μένα ἠχεῖ. Εἶμαι βέβαιος ὅτι πολλοί ἀπό ἐσᾶς συμφωνεῖτε μέ τίς ἀπόψεις πού μοῦ ἐξέφρασε γιά τό θέμα τῆς υἱοθεσίας ἀπό ὁμόφυλα ζευγάρια τό 2012 ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Σισανίου Παῦλος σύμφωνα μέ τήν ὁποία «τί εἶναι ἕνα παιδί, κομφόρ; Στολίδι νά τό βάλουμε στό σπίτι μας; Γιά νά δικαιωθοῦμε ἀπέναντι σέ ποιούς; Τόν ψυχικό του κόσμο δέν τόν ὑπολογίζουμε;».
Ὡστόσο γιά ὅλα αὐτά τά ζητήματα ταμπού ὑπάρχει μία ἐξέλιξη πού διαφεύγει ἀπό ἐμᾶς τούς συντηρητικούς. Ἡ ἐποχή ἔχει ἤδη γυρίσει σελίδα ἐναντίον τῶν ἀντιλήψεών μας. Εἴμαστε μπροστά σέ νέες πραγματικότητες πού ἀκόμη καί ἄν θέλαμε νά ἀποτρέψουμε δέν μποροῦμε. Ὑπάρχουν. Μᾶς ἔχουν προσπεράσει. Καί μιά πικρή ἀλήθεια πού ὀφείλουμε νά ὁμολογήσουμε, εἶναι ὅτι ὁ νέος τύπος οἰκογενειῶν καί ἡ μόδα τῶν ἀπελευθερωμένων σεξουαλικῶν σχέσεων δέν προέκυψε ἀπό κάποια φιλελεύθερη ἐπανάσταση. «Ξεπήδησε» μέσα ἀπό τήν κρίση τῆς πυρηνικῆς παραδοσιακῆς οἰκογένειας. Ὅλοι ἀναρωτηθήκαμε «τί κάνουμε λάθος» ὅταν παρακολουθήσαμε σέ βίντεο τόν ἀνηλεῆ ξυλοδαρμό τοῦ σταθμάρχη ἀπό ἀνηλίκους, μέλη πυρηνικῆς οἰκογένειας, πού κλωτσοῦσαν τόν ἄτυχο μέ τόν ἀέρα τοῦ… Proficiency. Ἀρκετοί ὑποψιαζόμαστε ὅτι οἱ νέες σεξουαλικές ταυτότητες ἴσως προέκυψαν μέσα ἀπό τήν κακοποίηση μιᾶς κόρης ἀπό τόν ἀλκοολικό πατέρα, ἀπό τήν καταπίεση ἑνός γυιοῦ ἀπό μία ἀδιάφορη μάνα, ἀπό τήν ἄρνηση ἑνός πατέρα νά ἀναγνωρίσει τό ἐκτός γάμου τέκνο του. Δεκάδες τραυματισμένες προσωπικότητες προέκυψαν δυστυχῶς ἀπό πυρηνικές παραδοσιακές οἰκογένειες. Ἕνα μέγα θέμα λοιπόν σήμερα εἶναι τί ὁρίζουμε ὡς οἰκογένεια στόν 21ο αἰῶνα. Τίς διαφορετικές μορφές της. Καί ἀφοῦ τό λύσουμε αὐτό, τότε ὅσοι πιστεύουμε ἀκράδαντα αὐτά πού λέει ἡ Ἐκκλησία μας, ἡ Ἱστορία τοῦ Ἔθνους μσς καί ἡ παράδοσή μας γιά τήν καθοριστική σημασία τῆς πυρηνικῆς οἰκογένειας ὡς παράγοντος κοινωνικῆς συνοχῆς, ἐθνικῆς συνέχειας καί οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης, μποροῦμε τότε νά δώσουμε τίς μάχες μας γιά νά ἀποκτήσει ἡ παραδοσιακή οἰκογένεια τήν παλαιά αἴγλη της. Ὡς ἡ προτιμητέα ἐπιλογή ἀπό ἄλλες ὑπαρκτές. Ἐξ ἴσου μεγάλο θέμα ὅμως εἶναι «πῶς» δημιουργεῖται στίς μέρες μας ἡ οἰκογένεια. Ποιός εἶναι ἄξιος νά ἀναλάβει τό βάρος τῆς εὐθύνης νά ἑνώσει τήν ζωή του μέ κάποιον ἄλλο καί νά ἀναθρέψει παιδιά. Ἡ ἀνατροφή, σήμερα πού τά παιδιά ἔχουν καί ἄλλες πηγές πληροφόρησης, εἶναι ὁλόκληρη ἐπιστήμη. Ἡ γενική παιδεία πρός ὑποψηφίους γονεῖς ἀλλά καί οἱ εἰδικότερες θεματικές στό Γυμνάσιο – Λύκειο (πολύ πρίν ἀπό τόν γάμο) πρός ἀπάντηση τοῦ ἐρωτήματος «Πότε εἶμαι ἕτοιμος νά κάνω οἰκογένεια» εἶναι ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ. Ὅπως κατά τήν γνώμη μου καί ὁ συμβουλευτικός ρόλος τῆς Ἐκκλησίας ὅταν εἶναι ἐπιθυμητός ἀπό τήν οἰκογένεια.
Συμπερασματικῶς: Πρέπει νά τό καταλάβουμε: ἔχουμε τραυματισμένη κοινωνία γιατί ἔχουμε τραυματισμένους ἀνθρώπους. Γιά τά 140.000 διαζύγια μεταξύ 2008-2019 ἡ συντριπτική πλειονότης τῶν ὁποίων μέ παιδιά, δέν φταίει ἡ σεξουαλική συμπεριφορά τῶν τρίτων. Φταίει ὅτι δημιουργήθηκαν οἰκογένειες χωρίς ἰσχυρές βάσεις. Καί ἀπό αὐτές τίς οἰκογένειες –ἕνα ποσοστό τους, ὄχι ὅλες– γεννιοῦνται ἄνθρωποι μέ παραβατικές ροπές, ἄνθρωποι θυμωμένοι πού σέ κάποιες περιπτώσεις καταλήγουν σέ ἄλλο σεξουαλικό πρότυπο γιά νά ἀποκηρύξουν ἐκεῖνο πού μίσησαν μέσα στήν οἰκογένεια. Γι’ αὐτό εἶναι καθοριστική ἡ ἰσορροπία πού πρέπει νά ὑπάρχει μεταξύ τοῦ (μαχητοῦ) προβαδίσματος τῆς μητέρας στήν ἀνατροφή κατά τήν συνεπιμέλεια τῶν τέκνων καί τῆς θεσμοθετημένης ἐπικοινωνίας τοῦ πατέρα μακριά ἀπό ποσοστώσεις. Ἡ ἰσορροπία ἀφορᾶ τήν ψυχική ὑγεία τῶν νέων παιδιῶν μέ στόχο μήν ἐνταχθοῦν στήν κοινωνία καί ἄλλες τραυματισμένες ψυχές. Στόν νέο κόσμο πού ζοῦμε ἡ Πολιτεία πρέπει νά ἀπομυθοποιήσει τίς «ἀπαγορευμένες» ἐπιλογές οἰκογένειας (χωρίς νά τούς δίδει ὑπεροχή) καί στό μέτρο πού τό ἐπιθυμεῖ νά ἐπανιδρύσει τήν παραδοσιακή οἰκογένεια. Σέ αὐτό τό πλαίσιο πρέπει νά κινηθοῦμε.
