ΔΙΚΑΙΩΣ ξέσπασε σάλος μετά τίς δηλώσεις τοῦ ὑφυπουργοῦ Ἐργασίας Πάνου Τσακλόγλου, μέ τίς ὁποῖες προέτρεψε προκλητικῶς τούς δικηγόρους νά ἐργαστοῦν ὡς ντελιβεράδες.
Δικαίως, ὄχι μόνο γιά τήν οὐσία τῆς ἄστοχης δήλωσης ἀλλά καί γιά τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ἐκφωνήθηκε. Ἐάν ἀκούσει κανείς αὐτούσιο τό ἠχητικό ἀπόσπασμα τοῦ διαλόγου του μέ τόν κύριο Κακούση καί τήν κυρία Λιβαθηνοῦ στό Action 24, χωρίς τήν εἰκόνα τῆς τηλεόρασης πού ἀποσπᾶ τήν προσοχή, θά διαπιστώσει ὅτι ὁ κύριος ὑφυπουργός ἀπήλαυσε τήν ἀπάντησή του κατά τήν ἐκφορά της. Εἶχε μία βαθειά αὐταρέσκεια γιά τό εὕρημά του. Καί μαζί μία διάθεση ἀπό φιλοπαίγμονα ἕως χλευαστική.
Ἄν ἔχεις σπουδάσεις σέ Νομική Σχολή καί γνωρίζεις πόσο ὑψηλός εἶναι ὁ συντελεστής δυσκολίας αὐτῆς τῆς γοητευτικῆς ἐπιστήμης, πού γιά ἄλλους εἶναι ἀνώτερα μαθηματικά -γιά ἄλλους κάτι παραπάνω ἀπό αὐτό, γιατί προστίθεται στήν ἐξίσωση καί ἡ φαντασία (ἡ λέξη ΝΟΜΙΜΟΝ διαβάζεται καί ἀνάποδα, μᾶς ἔλεγαν στήν Νομική Θράκης), ἄν ἔχεις βασανιστεῖ γιά νά περάσεις μιά πολιτική δικονομία πτυχίου καί ἄν γιά νά ἀσκηθείς σέ κάποιο μεγάλο δικηγορικό γραφεῖο ἔπρεπε ἀκόμη καί νά ψήνεις τούς καφέδες τῶν πελατῶν στήν ἀρχή, ἔ τότε, μέ ἕναν μόνον τρόπο μπορεῖς νά διαβάσεις αὐτή τήν δήλωση: ὡς ρατσιστική. Ἤθελες νά ὑπηρετήσεις τήν νομική ἐπιστήμη σέ καιρούς δύσκολους; Καλά νά πάθεις! Ἄς πρόσεχες. Νά μήν ἀκολουθοῦσες τόν δρόμο τῆς καρδιᾶς σου ἄν ἤξερες ὅτι θά ὑποαμείβεσαι. Νά γινόσουν ντελιβερᾶς. Ἐσύ φταῖς γιά τά χάλια σου.
Ὑπό αὐτήν τήν ἔννοια, ἄριστα ἔπραξε ὁ Πρόεδρος τοῦ Δικηγορικοῦ Συλλόγου Ἀθηνῶν Δημήτρης Βερβεσός (τόν ὁποῖο εἶχα ἐπιτηρητή στίς ἐξετάσεις γιά ἄδεια ἀσκήσεως ἐπαγγέλματος τό μακρινό 1993) πού ἀξιοποίησε τήν δήλωση Τσακλόγλου γιά νά ἀναδείξει τά προβλήματα τῶν νέων δικηγόρων. Ὡστόσο, ἄν θέλουμε νά εἴμαστε εἰλικρινεῖς μέ τούς ἑαυτούς μας, τό γνωρίζει καί ὁ Πρόεδρος τοῦ ΔΣΑ αὐτό, τό πρόβλημα δέν εἶναι ὁ Τσακλόγλου, ἀκόμη καί ἄν αὔριο τό πρωί παραιτεῖτο ἤ τόν ἀποκεφάλιζε ὁ Κυριάκος Μητσοτάκης. Ὁ κύριος Τσακλόγλου καί ἡ ρατσιστική δήλωσή του γιά τούς δικηγόρους πού ἀποκαλύπτει πῶς τούς βλέπει ἕνα τμῆμα τῆς Κυβέρνησης, ὡσάν «κακομοίρηδες» πού δέν ἔχουν στόν ἥλιο μοῖρα, εἶναι τό σύμπτωμα. Δέν εἶναι τό πρόβλημα. Σέ κάθε περίπτωση ἡ προσωποποίηση δέν σέ πάει μακριά στήν πολιτική. Ἔχει ἡμερομηνία λήξεως. Τό πρόβλημα εἶναι διπλό καί ὑπερβαίνει τό συγκεκριμένο μέλος τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου πού ἔχει γίνει δικαίως κόκκινο πανί: Εἴτε ὑπάρχει εἴτε δέν ὑπάρχει αὔριο ὁ κύριος Τσακλόγλου, ἡ δικηγορία σήμερα δέν εἶναι ἁπλή ἐπιλογή ἐπαγγέλματος. Ἡ δικηγορία εἶναι ἡρωισμός. Μέγας ἡρωισμός!
Ἄν ἀγαπᾶς τήν ἐπιστήμη πού σπούδασες καί δέν ἔχεις γραφεῖο γιά νά κληρονομήσεις τήν πελατεία τοῦ πατρός ἤ τῆς μητρός σου, πρέπει νά κάνεις ἀπίστευτη ὑπομονή μέχρι νά ἀρχίσεις νά ἀμείβεσαι σωστά. Καί ἐπειδή οἱ συνθῆκες εἶναι γνωστές, πολλές φορές δέν ὑπάρχει κἄν αὐτό τό διαζευκτικό «ἤ δικηγόρος ἤ ντελιβερᾶς. Διάλεξε!». Δεκάδες νέοι δικηγόροι κάνουν καί δεύτερη δουλειά γιά νά τά φέρνουν βόλτα. Πολλές φορές, δουλειά ἐντελῶς ἄσχετη μέ τό ἀντικείμενό τους. Δέν θέλω νά πῶ ἐπαγγέλματα, γιατί θά ρίξουμε καί πάλι τό ἐπίπεδο στήν συζήτηση, ἀλλά συμβαίνει.
Ποιά πρέπει νά εἶναι ἄραγε ἡ ἀπάντηση τῆς Πολιτείας σέ κάποιον πού ἀγαπᾶ νά ἀναπνέει μεταξύ νόμων, ὑπουργικῶν ἀποφάσεων καί προεδρικῶν διαταγμάτων σέ ΦΕΚ; Προσωπικά θυμᾶμαι τόν ἑαυτό μου στά 16 μου, στήν Α΄ Λυκείου, τό 1984, νά ξεφυλλίζω ἕνα χοντρό πράσινο ἀστικό κώδικα μέ σχολιασμό τοῦ Μπέη. Αὐτό ἤθελα νά σπουδάσω μέ τήν λογική, ὅτι χωρίς γερά νομικά δέν μπορεῖς νά γίνεις ποτέ καλός δημοσιογράφος. Θά ἀποθαρρυνόμουν ἀπό τότε, ἐπειδή σύμφωνα μέ τόν θρῦλο καί ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, ὑπῆρχε πληθώρα δικηγόρων, και, σύμφωνα μέ τόν νόμο τῆς προσφορᾶς καί τῆς ζήτησης, ἔπρεπε νά κοιτάξω καί κάτι ἄλλο; Μετρῶνται τά ὄνειρα τοῦ καθενός μέ τούς ψυχρούς κανόνες τῆς ἐλεύθερης ἀγορᾶς; Ποτέ, ἀγαπητοί! Ποτέ!
Εἰς τί συνίσταται ὁ ἡρωισμός τῆς δικηγορίας σήμερα; Πρῶτον, εἶσαι ἀρχικῶς ὑποχρεωμένος νά ἐργαστεῖς σέ μεγάλο γραφεῖο, ὑποαμειβόμενος. Δέν μπορεῖς νά ἀνοίξεις τά φτερά σου ἀμέσως, γιατί διαδοχικές κυβερνήσεις, τῆς ΝΔ μή ἐξαιρουμένης, μείωσαν δραστικά τήν δικηγορική ὕλη. Ἀκόμη καί μέ τήν ἀνάθεσή της στούς ἀλμπάνηδες τοῦ ἐξωδικαστικοῦ συμβιβασμοῦ. Στό ὄνομα τῆς ἀναγκαίας ἐπιτάχυνσης σκοτώνουμε τά καλύτερα μυαλά τῆς χώρας. Πρῶτα τά ἐκπαιδεύουμε μέ τούς καλύτερους πόρους στά δημόσια πανεπιστήμια καί μετά ἐπιτρέπουμε νά ὑποαμείβονται τόσο, ὥστε στήν καλύτερη νά μᾶς τούς κλέβουν δικηγορικές ἑταιρεῖες τοῦ ἐξωτερικοῦ. Διαφορετικά «φυτοζωοῦν» ἐπαγγελματικά δίπλα μας. Οὔτε σπίτι δέν μποροῦν νά ἀνοίξουν.
Ἡρωισμός σημαίνει ἐπίσης τό ἑξῆς: Δέν φθάνει πού ὑποαμείβεσαι σέ σύγκριση μέ τίς ἀπαιτητικές σπουδές σου γιά τίς ὁποῖες ξόδεψες ὧρες ἐπί ὡρῶν στίς βιβλιοθῆκες, δέν φθάνει πού σοῦ κλέβουν τήν δουλειά ἄλλοι κλάδοι μέ νέους νόμους, δέν φθάνει πού εἶσαι στόχος στά χείλη τοῦ κάθε ἀνεύθυνου Τσακλόγλου, δέν φθάνει πού τό Κράτος σέ φορολογεῖ ἀνελέητα γιατί σέ θεωρεῖ δεδομένο ψηφοφόρο του, δέν φθάνει πού σέ τρελλαίνει στίς κρατήσεις καί ἐσύ κάνεις τά αὐτονόητα γιά νά μπορέσεις νά σταθεῖς ὄρθιος καί νά ζήσεις, αὐτό τό ἴδιο Κράτος ἔρχεται, στό τέλος τῆς ἡμέρας, καί σοῦ δίνει τήν χαριστική βολή: Σέ λέει κλέφτη καί φοροφυγᾶ.
Πράγματι, εἶναι «ἀλήθεια»: Πολλοί δικηγόροι ζητοῦν τήν ἀμοιβή τους σέ μετρητά, ὄχι διατραπεζικά. Ἀλλά ρώτησε κανείς γιατί τό κάνουν; Γεννήθηκαν παραβάτες αὐτοῦ πού θέλουν νά ὑπηρετήσουν, τοῦ νόμου μήπως; Ὅταν οἱ ἐργοδότες τους δέν τούς πληρώνουν καί τό κράτος τούς φορολογεῖ ἀνελέητα γιά μισθούς πού δέν λαμβάνουν, τί ἄραγε πρέπει νά κάνουν γιά νά ζήσουν;
Ἄν ὑπάρχει φοροδιαφυγή, στό μέτρο πού ὑπάρχει φοροδιαφυγή, αὐτή δέν εἶναι ἐπιλογή τοῦ φορολογουμένου. Εἶναι φρικτός ἐξαναγκασμός. Τό Κράτος τούς ἐξαναγκάζει. Διότι μεταξύ τῆς ἀτομικῆς πτώχευσης ἑνός ἑκάστου ὡς οἰκονομικῆς μονάδας καί ὡς ἐλεύθερης προσωπικότητας καί τῆς νομιμότητας, προέχει ἡ ἀποτροπή τῆς ὑλικῆς καί ἠθικῆς πτώχευσης. Ἡ νομιμότητα δέν προσφέρει τίποτε σέ ἕνα Κράτος τοῦ ὁποίου οἱ φορολογούμενοι πτωχεύουν καί ἀποτελοῦν «κουφάρια». Φόρο ἀπό πτωχευμένους, ἄμεσο ἤ ἔμμεσο, ἀδύνατον νά εἰσπράξεις.
Αὐτό πού μέ βουρλίζει, ἀπίστευτα ὅμως, εἶναι ἡ ἀδιαφορία τοῦ Κράτους νά μεριμνήσει γιά ἀμοιβές ἀξιοπρέπειας σέ ὅλους ὅσοι ὑπερασπίζονται τά δικαιώματά μας καί τίς ἐλευθερίες μας στά ἀκροατήρια. Εἰδικῶς στά πρῶτα βήματά τους. Σέ ὅλους ὅσοι ἐμπιστευόμαστε νά διαχειριστοῦν τά δικαιώματά μας σέ καιρούς αὐταρχισμοῦ. Ἐάν ἔχει κάποια ἀξία λοιπόν, ἡ μνημειώδης πολιτική γκάφα στά ὅρια τῆς ἀπρέπειας τοῦ κυρίου Τσακλόγλου, ἄς εἶναι αὐτή: Στήν βράση κολλάει τό σίδερο. Ἡ ὀργή νά γίνει κίνημα καί ἀφορμή γιά πανελλήνιο διάλογο. Γιά τό μέλλον τοῦ δικηγορικοῦ ἐπαγγέλματος. Νά γίνει κῦμα πολιτικό πού νά ταράξει τήν Κυβέρνηση καί τά κόμματα. Τώρα πού ἔρχονται εὐρωεκλογές χωρίς ἰσχυρό διακύβευμα. Ἐμπρός. Πνίξτε τους μέ τίς γραβάττες σας!
