«Ἡ Τράπεζα τοῦ μέλλοντος» κατά Καβάφη

ΕΝΕΚΡΙΘΗ κι ἐδημοσιεύθη ὁ ἰσολογισμός τῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος τῆς 31ης Δεκεμβρίου 2023, πού κρύβει ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες γιά τό παρελθόν ἔτος καί γιά τό μέλλον.

Ἄν καί δέν σχολιάζεται εὐρύτερα, ὅσο λ.χ. ὁ γάμος τῶν ὁμοφύλων, συγκεντρώνει τήν προσοχή, καθώς ἀντικατοπτρίζει κατά κάποιον τρόπο τήν διαχείριση τῆς ἐθνικῆς οἰκονομίας τό περασμένο ἔτος ἀπό τό «Εὐρωσύστημα» τῶν κεντρικῶν Τραπεζῶν τῆς Εὐρωζώνης, στήν ὁποία ἀνήκει ἡ ΤτΕ ἀπό τό 2002, ἐπί Σημίτη.

• Τοῦ Κώστα Κόλμερ

Πιστή στίς ἀπό 96 ἐτῶν παραδόσεις της, ἡ ΤτΕ δέν ἀκολουθεῖ τά διεθνῆ λογιστικά πρότυπα στόν ἰσολογισμό, ἀλλά ἐμμένει νά ἔχει στά ἀριστερά τῆς στήλης τό ἐνεργητικό καί δεξιά τό παθητικό. Οἱ κεντρικές τράπεζες δικαιοῦνται νά εἶναι… ἐκκεντρικές.

Ὅμως οἱ ὑποχρεώσεις της εἶναι ὑποχρεώσεις τῆς χώρας, ἄν καί κανείς δέν μᾶς λέγει πῶς θά καλυφθοῦν μέ μία οἰκονομία οὐσιαστικά στάσιμη. Ὑπονοεῖται βέβαια ὅτι βαρύνουν τόν ἑλληνικό λαόν, ἀλλά στό …ἀπώτερο μέλλον. Πρό πολλοῦ τό ζήτημα εἶναι ἄν μπορεῖ ὁ ἰσολογισμός τῆς κεντρικῆς Τραπέζης νά ἰσοφαρίζει τό ἐθνικό προϊόν καί νά ἀποκαλύπτει ὅτι ζοῦμε πέραν τῶν δυνάμεών μας.

Κι αὐτό ἀφορᾶ ὅλους μας, ἄν καί δέν συζητεῖται ὅπως λ.χ. στήν Ἑλβετία, μέ δημοψηφίσματα ὅπως λ.χ. γιά τήν αὔξηση τῶν συντάξεων.

Παρατηρεῖται σχετικῶς ὅτι οἱ ὑποχρεώσεις τῆς ΤτΕ αὐξάνουν ἀντί νά μειοῦνται σέ μία ἐποχή ὅπου οἱ οἰκονομικές συμβουλές, τοὐλάχιστον τοῦ κυρίου Πατέλη, σεμνύνονται ὅτι «νοικοκυρεύουν» τόν δημόσιο τομέα καί ὑποστηρίζουν τόν ἰδιωτικό –«φιλελεύθερα» γάρ ἡ κυβέρνηση κατά τόν «ἔπαινο τῶν …Σοφιστῶν» ἀλλ’ ὄχι καί τοῦ δήμου. (*)

Οἱ ὑποχρεώσεις ἔναντι τῆς «γενικῆς κυβερνήσεως» αὐξήθησαν πέρυσι στά 25,7 δισ. εὐρώ, ἀλλά ἔναντι τῶν Τραπεζῶν τῆς ζώνης τοῦ εὐρώ ἐμειώθησαν σημαντικά (46%) στά 28 δισ. εὐρώ, πού ὑποδηλοῖ τήν περιοριστική νομισματική πολιτική τήν ὁποία ἐφαρμόζει ἡ ΤτΕ, κατ’ ἐντολήν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Κεντρικῆς Τραπέζης (ΕΚΤ) μαζί μέ τά ὑψηλά ἐπιτόκια πού διατηρεῖ γιά τίς πιστώσεις –ὄχι τίς καταθέσεις.

Ἡ τάση περιορισμοῦ τῶν ρευστῶν διαθεσίμων στήν οἰκονομία ἐνδέχεται νά ἐνταθῇ ἐφέτος, καθώς ἡ ΕΚΤ προσπαθεῖ νά συμμαζεύσει τόν ἰσολογισμό της, πού ξεχείλωσε διαρκούσης τῆς Κινεζικῆς Πανδημίας (2020-22). Ἡ μαντάμ Λαγκάρντ, πρόεδρος τῆς ΕΚΤ, πιέζεται νά μειώσει τά ἐπιτόκια, ἀλλά ὅσο ὁ πληθωρισμός τοῦ εὐρώ εἶναι πάνω ἀπό τόν στόχο 2%, δέν συνιστᾶται. Οἱ Γερμανοί ἀντιτίθενται.

Τά δάνεια τῆς ΤτΕ σέ εὐρώ πρός τίς ἐμπορικές Τράπεζες, σχετιζόμενα μέ πράξεις νομισματικῆς πολιτικῆς τοῦ εὐρώ, ἐμειώθησαν πέρυσι 60% περίπου στά 14 δισ. ἀπό 35 τό προηγηθέν ἔτος, στό Ἐνεργητικό.

Μία ἄλλη παρατήρηση τοῦ ἰσολογισμοῦ, γιά τό ὕψος τῶν ἐν κυκλοφορίᾳ κερμάτων πού ἐμειώθη 22% στά 36 ἑκατομ. εὐρώ, ὑποδηλοῖ περιορισμό στήν χρήση τους, ἴσως διότι τά «ψιλά» (0,1-0,2-0,5 εὐρώ) δέν ἀντιπροσωπεύουν πλέον ἀξίες στίς συναλλαγές, ἐλέῳ τοῦ πληθωρισμοῦ. Ἀντίθετα, ἡ κυκλοφορία τῶν χαρτονομισμάτων σέ εὐρώ ἔμεινε ἀμετάβλητη πέρυσι, σχεδόν στά 35,3 δισ. εὐρώ.

Ὁ ὑψηλός πληθωρισμός πού πλήττει τόν μέσο Ἕλληνα καταναλωτή δέν εἶχε νομισματικά αἴτια, ἀλλά ἦταν «κόστους ζωῆς», προκαλούμενος ἀπ’ τά ποικιλώνυμα καρτέλ, τά ὁποῖα ἐκμεταλλεύονται στίς περιστάσεις –ἄν καί χρειάζεται κάποιος ἀλγόριθμος τῆς ΑΙ γιά νά ὑπολογισθῇ ἡ ἑλληνική νομισματική κυκλοφορία μέσα στήν τεραστία Εὐρωζώνη.

Ὡς ἀποτέλεσμα τῶν νομισματικῶν συνθηκῶν, τά κέρδη τῆς ΤτΕ κατακρημνίσθηκαν πέρυσι κατά 79%, στά 99 ἑκατομ. εὐρώ ἀπό 459 ἀπό τούς ὑψηλούς τόκους πού κατέβαλε ἡ ΤτΕ (3 δισ. εὐρώ). Τό «νομισματικό εἰσόδημα» (Seignorage) πού εἰσέπραξε ἡ ΤτΕ ἀπό τήν ΕΚΤ ἦταν σημαντικό –κάπου 3,3 δισ. εὐρώ. Ἔχει καί τά καλά του τό εὐρώ.

Ἐκεῖ ὅμως πού ὁ διάσημος Γερμανός καθηγητής Χάνς-Βέρνερ Σίνν (βλ. σχ. «The euro Trap», Οxford Press 2014) θά ἀνησυχοῦσε γιά τό ὕψος τῶν ὑποχρεώσεων τῆς ΤτΕ, «ἐκ τῶν δοσοληψιῶν τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Συστήματος Κεντρικῶν Τραπεζῶν» (TARGET), ἀνῆλθαν σωρευτικά στά 115 δισ. εὐρώ πέρυσι.

Ἄν τό τεράστιο αὐτό ποσόν ἀντιπροσωπεύει τό ἀπλήρωτο ἐμπορικό ἔλλειμμα τῆς Ἑλλάδος, παρελθουσῶν χρήσεων, τότε τό ἐξωτερικό χρέος τῆς χώρας δέν εἶναι 406 δισ. εὐρώ κατά τήν ΕΛΣΤΑΤ ἀλλά 521, δηλ. φθάνει στό 232% τοῦ ἀκ. ἐθνικοῦ προϊόντος τό 2023!

Καλόν θά ἦταν νά τό ἐξηγήσει αὐτό ὁ διοικητής τῆς ΤτΕ, ἐν τῇ πολυπραγμοσύνῃ του, γιατί ὅπως ἔγραψε ὁ Καβάφης: «Κεφάλαια μεγάλα ἄν ἔχει ἀμφιβάλλω/Κι ἄρχισα νά φοβοῦμαι μή στήν πρώτη κρίσι/ξαφνικά τάς πληρωμάς της σταματήσει» (**)

(*) Παράφραση τοῦ ποιήματος τοῦ Κ. Π. Καβάφη «ΣΑΤΡΑΠΕΙΑ».

(**) Ἀπ’ τ’ ἀνέκδοτα ποιήματα τοῦ Καβάφη «Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ» τοῦ 1897.

ΤARGET= Trans-European Automated Real-time Gross Settlement Express Transfer System.