Ἡ Φιλολογία τῆς «ἐνεργοῦς ζήτησης»

Στό νέο παγκοσμιοποιημένο οἰκονομικό περιβάλλον οἱ οἰκονομίες θά ἀναπτύσσονται μέσω τῆς βελτίωσης τῆς παραγωγικότητας καί τῆς ἀνταγωνιστικότητάς τους

ΚΑΠΟΙΟΙ εἰδικοί τῆς οἰκονομικῆς θεωρίας καί ἀνάλυσης, μᾶλλον νεοκρατιστές, ὑποστηρίζουν ὅτι τό σοβαρό πρόβλημα τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας εἶναι ἡ τόνωση τῆς «ἐνεργοῦς ζήτησης», σέ συνδυασμό μέ ἐνίσχυση τῶν εἰσοδημάτων. Ὑποστηρίζουν ἔτσι ὅτι ἡ ὑποτονικότητα τῆς ἐγχώριας οἰκονομίας εἶναι τό προϊόν τῆς λανθασμένης «ἀπάντησης» πού δόθηκε στήν κρίση τοῦ 2010, καί συνίσταται στό ὅτι ἡ «ἐνεργός ζήτηση» εἶναι ἀναιμική καί δέν ἐπιτρέπει σέ ὅλους τούς παραγωγικούς πόρους τῆς χώρας νά ἐνεργοποιηθοῦν καί νά ἀπασχοληθοῦν. Ὡστόσο, οἱ ἴδιοι ἀναλυτές ἀποφεύγουν νά μᾶς ἐκθέσουν τά οὐσιαστικά δομικά αἰτία τῆς ὑποτονικότητας, τά ὁποῖα ὑπῆρξαν καί ἡ ἀφετηρία τῆς κρίσης.

Κατά συνέπεια ὑποστηρίζουν οἱ πιό πάνω εἰδικοί, τά περί ἀλλαγῆς τοῦ παραγωγικοῦ μοντέλου τῆς χώρας εἶναι ἀνοησίες καί τά περί τόνωσης τῆς ἐξωστρέφειας ἰδεοληψίες, πού δέν ἔχουν κανένα ἄμεσο ἀποτέλεσμα.

Δυστυχῶς, οἱ ἀπόψεις αὐτές, πού φαίνονται πειστικές σ’ ἕνα εὐρύ κοινό, μόνον σέ νέα ἀδιέξοδα θά μποροῦσαν νά ὁδηγήσουν. Κατά τόν πρώην πρύτανι τοῦ Οἰκονομικοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κ. Κων/νο Γάτσιο καί τόν οἰκονομολόγο κ. Δημ. Ἰωάννου, ἡ ὅλη κατάσταση εἶναι πολύ πιό σύνθετη. Ἐπισημαίνουν ἔτσι στό τελευταῖο βιβλίο τους (Ἐκδόσεις Κριτική) ὅτι τά ἐπίσημα στοιχεῖα κάθε ἄλλο παρά συνηγοροῦν περί τῆς προόδου τῆς οἰκονομίας, ὑπό τό σημερινό παραγωγικό της μοντέλο. Αὐτό δηλαδή πού στηρίζεται στήν ἐσωτερική κατανάλωση καί ἄρα στήν περίφημη «ἐνεργό ζήτηση».

Καί ἀπό τήν ἄποψη αὐτή εἶναι χαρακτηριστικό τό γεγονός ὅτι σέ σταθερές τιμές τοῦ 2005 τό ΑΕΠ (ἤτοι ἡ ἐνεργός ζήτηση) ἦταν περί τά 160 δισ. εὐρώ τό 2018, στά ἴδια περίπου ἐπίπεδα βρισκόταν καί τό 2002.

Ἀντιθέτως, ἡ ἀνεργία, μεταξύ τῶν δύο ἐτῶν (2002 καί 2018) ἦταν σχεδόν 100% ὑψηλότερη. Δηλαδή μέ τήν ἴδια περίπου «ἐνεργό ζήτηση» (ἄρα ἴδια ροπή πρός κατανάλωση), ἡ ἀνεργία αὐξήθηκε κατά τρόπο ἐντυπωσιακό, φαινόμενο πού ἔχει διαρθρωτικό χαρακτῆρα. Διότι φέρνει στό προσκήνιο τό εὐκαιριακό καί καιροσκοπικό μεταπολεμικό οἰκονομικό καί κοινωνικό μοντέλο τῆς χώρας, ἡ ὁποία βολεύτηκε μέ αὐτό καί δέν ἔκανε σχεδόν τίποτε γιά νά τό ἀλλάξει. Παρά τήν ἔνταξή της στήν σημερινή Εὐρωπαϊκή Ἕνωση καί τήν Εὐρωζώνη.

Στό πλαίσιο αὐτό ἔτσι, ἀπό παραγωγικῆς πλευρᾶς, οἱ μονοπωλιακοί καί ὀλιγοπωλιακοί τομεῖς τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας, δηλαδή τό Δημόσιο καί οἱ τροφοδοτούμενοι ἀπό αὐτό ποικίλοι κλάδοι, καλύπτουν σήμερα μεγαλύτερο ποσοστό τοῦ ΑΕΠ ἀπ’ ὅ,τι τό 2002. Ἀκόμα χειρότερα, στή διάρκεια τῆς φούσκας 2002-2009 διογκώθηκαν μέ τόν ἴδιο ἤ καί ταχύτερο ρυθμό σέ σχέση μέ τούς ὑπόλοιπους κλάδους. Ἔτσι, ὅταν ἐπῆλθε ἡ κρίση, ὑποχώρησαν μέν, ἀλλά ὄχι μέ τήν ἴδια ταχύτητα καί στήν ἴδια ἔκταση: κατάφεραν νά κρατήσουν ἕνα μεγάλο ποσοστό ἀπό τά «κέρδη» τῆς περιόδου τῆς εὐφορίας. Τό πῶς τό κατάφεραν αὐτό δέν εἶναι δύσκολο νά τό κατανοήσει κάποιος: ἀφενός λόγω τοῦ μονοπωλιακοῦ-ὀλιγοπωλιακοῦ τυος χαρακτῆρα ἀφετέρου λόγω τῆς ὑψηλῆς πολιτικῆς ἐπιρροῆς πού διαθέτουν.

Μέ τέτοιες δομές λοιπόν, μιά ἄκριτη πολιτική «ἐνεργοῦ ζήτησης», χωρίς βαθειές μεταρρυθμίσεις, θά ἦταν ὀλέθρια καί δραματική. Μέ βέβαιη κατάληξη, μία ἀκόμα μεγαλύτερη, ὁλοκληρωτικά καταστροφική, τήν φορά αὐτή, κρίση. Παρά τήν ἐπικρατοῦσα ἰδεοληψία οἱ οἰκονομίες δέν ἀναπτύσσονται μέ τήν ἀκατάσχετη δημιουργία ἐλλειμμάτων καί χρέους, ἀλλά μέσω τῆς βελτίωσης τῆς παραγωγικότητας καί τῆς ἀνταγωνιστικότητάς τους, κάτι γιά τό ὁποῖο, εἰδικά σέ μιά «μικρή ἀνοικτή οἰκονομία», οἱ πολιτικές «τόνωσης τῆς ζήτησης» εἶναι, ἐκτός ἐξαιρετικῶν περιπτώσεων, ἀνεύθυνες καί καταστροφικές. Ἡ μόνη ἐλπίδα σωτηρίας τῆς χώρας βρίσκεται σέ ἐκεῖνες τίς μεταρρυθμίσεις κοινωνικῆς δικαιοσύνης καί οἰκονομικῆς ἀποτελεσματικότητας, τίς ὁποῖες ναί μέν ἐπαγγέλεται σήμερα ἡ παροῦσα κυβέρνηση, ἀπομένει νά δοῦμε ὅμως πότε καί πῶς θά τίς ἐφαρμόσει.

«…Συνήθως ἡ ἑλληνική κρίση περιγράφεται ὡς κρίση χρέους ἀπό τή μιά πλευρά καί ἀνταγωνιστικότητας ἀπό τήν ἄλλη, σάν νά ἐπρόκειτο γιά δύο παράλληλα ἀλλά ἀσυσχέτιστα μεταξύ τους φαινόμενα. Στήν πραγματικότητα ὅμως τά συνδέει μία ἄμεση αἰτιακή σχέση. Ὁ ἄκρατος δανεισμός καί ἡ συνεπαγόμενη ἀνεξέλεγκτη “τόνωση τῆς ἐνεργοῦ ζήτησης” γιά δέκα τουλάχιστον χρόνια, δημιούργησαν ἕναν σοβαρό διαφορικό πληθωρισμό πού κατέστησε μεγάλους τομεῖς τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας μή ἀνταγωνιστικούς θέτοντάς τους ἐκτός ἀγορᾶς, μέ ἀποτέλεσμα, ἐκτός τῶν ἄλλων, νά μήν ὑπάρχουν φορολογικά ἔσοδα γιά νά ἐξυπηρετηθοῦν τά δάνεια. Δηλαδή, ἡ χιμαιρική καί ψηφοθηρική ἐπιδίωξη τῆς μεγέθυνσης τοῦ ΑΕΠ μέσα ἀπό τήν ἀνεξέλεγκτη “τόνωση τῆς ἐνεργοῦ ζήτησης” κατέστρεψε τήν οἰκονομία μέ δύο τρόπους: πλήττοντας τόσο τή δημοσιονομική εὐστάθεια ὅσο καί τήν ἀνταγωνιστικότητα…» γράφει ὁ κ. Δημ. Ἰωάννου καί ξέρει πολύ καλά τί λέει.

Προσοχή λοιπόν στίς σειρῆνες τῆς «ἐνεργοῦ ζήτησης». Ἠχοῦν πολύ ὄμορφα… ἀλλά στό βάθος βρίσκεται ἡ παγίδα μιᾶς νέας ὑπερχρέωσης, ἴσως πιό ὀδυνηρῆς ἀπό αὐτήν πού ἀκόμα μᾶς πλήττει.

*Ἐπίτιμος Διεθνής Πρόεδρος Ἕνωσης Εὐρωπαίων Δημοσιογράφων

[email protected]