ΙΤΑΛΟΙ ἐπιστήμονες «διάβασαν» τμήματα ἀρχαιοελληνικοῦ κειμένου στήν πίσω πλευρά ἑνός ἀπό τούς δια-σήμους παπύρους τοῦ Ἡρακλείου (Ἐρκολάνο) Ἰταλίας…
… χρησιμοποιώντας μία ὑψηλῆς τεχνολογίας μή ἐπεμβατική μέθοδο ἀπεικονίσεως. Οἱ πάπυροι αὐτοί εἶναι οἱ πρῶτοι μέ ἑλληνική γραφή πού εὑρέθησαν σέ ἀρχαιολογικές ἀνασκαφές. Ἐπίσης, εἶναι ἡ πρώτη φορά πού κείμενα παπύρων ἀνακαλύπτονται μέ τεχνητή νοημοσύνη.
ΤΜΗΜΑΤΑ ἀρχαιοελληνικοῦ κειμένου πού βρίσκεται κρυμμένο στήν πίσω πλευρά ἑνός ἀπό τούς διάσημους παπύρους τοῦ Ἡρακλείου, κατάφεραν νά «διαβάσουν» Ἰταλοί χρησιμοποιώντας μία ὑψηλῆς τεχνολογίας μή ἐπεμβατική μέθοδο ἀπεικονίσεως.
Οἱ πάπυροι, πολλοί ἀπό τούς ὁποίους ἀφοροῦν ἔργα Ἑλλήνων φιλοσόφων, ἀνεκαλύφθησαν τό 1752-54 σέ ἀρχαιολογικές ἀνασκαφές στήν λεγομένη «βίλλα τῶν παπύρων» στό Ἡράκλειο (ἀρχαῖο Ἐρκολάνουμ-σημερινό Ἐρκολάνο) τῆς Καμπανίας στήν Ἰταλία, κοντά στήν Πομπηία.
Ἡ βίλλα εἶχε καταστραφεῖ καί ταφεῖ στίς στάκτες μετά τήν ἔκρηξη τοῦ γειτονικοῦ ἡφαιστείου τοῦ Βεζούβιου τό 79 μ.Χ. Σήμερα, οἱ περίπου 1.840 πάπυροι φυλάσσονται στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τῆς Νάπολης καί στό Ἰνστιτοῦτο τῆς Γαλλίας στό Παρίσι. Πρόκειται γιά τήν μοναδική ἀρχαία ἑλληνο-ρωμαϊκή βιβλιοθήκη πού ἔχει διασωθεῖ καί ἡ ὁποία εὑρίσκετο σέ ἕνα μικρό δωμάτιο τῆς ρωμαϊκῆς βίλλας. Οἱ δέ πάπυροι εἶναι οἱ πρῶτοι μέ ἑλληνική γραφή πού εὑρέθησαν σέ ἀρχαιολογικές ἀνασκαφές.
Μετά τήν ἔκρηξη τοῦ Βεζουβίου ἕνα κῦμα καυτοῦ ἀέρα, πού ἔφθασε τούς 320 β. Κελσίου, ἔκαψε τούς εὐαίσθητους παπύρους καί τούς ἄφησε ἀπανθρακωμένους σέ κατάσταση ὑπερβολικά εὐάλωτη γιά νά δοκιμάσουν οἱ ἐρευνητές νά τούς ἀνοίξουν καί νά τούς διαβάσουν, χωρίς νά διακινδυνεύσουν σοβαρά νά τούς καταστρέψουν. Ἕως τώρα ἐπιχειρήθηκε νά ἀνοιχθοῦν γύρω στούς 800, ἀλλά συχνά τό ἐγχείρημα εἶχε καταστροφικά ἤ περιορισμένα ἀποτελέσματα. Ὡστόσο, οἱ ἐπιστήμονες συνεχίζουν τό εἰκονικό ξετύλιγμα καί τήν ἀνάγνωση τῶν παπύρων, μέ ὅλο καί πιό σύγχρονες μεθόδους ψηφιακῆς τεχνολογίας, κάνοντας συνεχῶς νέες προόδους στό δύσκολο ἔργο τους. Μεταξύ 1999-2002 ὅλη ἡ συλλογή τῶν παπύρων τοῦ Ἡρακλείου πού σήμερα φυλάσσεται στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τῆς Νάπολης, εἶχε φωτογραφηθεῖ ὑπέρυθρα (στά 950 νανόμετρα) ἀπό Ἀμερικανούς ἐρευνητές.
Αὐτήν τήν φορά ἐρευνητές ἀπό τήν Ἰταλία, τήν Γαλλία, τήν Γερμανία καί τήν Ρωσία, μέ ἐπί κεφαλῆς τόν Γκρατσιάνο Ρανόκια τοῦ ἰνστιτούτου ILIESI (Instituto per il Lessico Intellettuale Europeo e Storia delle Idee) τῆς Ρώμης, ἀνεκοίνωσαν ὅτι κάνοντας χρήση τῆς τεχνικῆς τῆς ὑπερφασματικῆς ἀπεικονίσεως στό βραχύ ὑπέρυθρο τμῆμα τοῦ ἠλεκτρομαγνητικοῦ φάσματος (1.000 ἕως 2.500 νανόμετρα), κατόρθωσαν νά «δοῦν» τμήματα ἑλληνικοῦ κειμένου κρυμμένα στό πίσω μέρος τοῦ παπύρου PHerc. 1691/102. Ὁ πάπυρος αὐτός, ὁ πιό διάσημος τῆς συλλογῆς, περιέχει κείμενο ἀπό τήν «Ἱστορία τῆς Ἀκαδημίας» (τῆς πλατωνικῆς), τμῆμα ἑνός πολύ μεγαλυτέρου ἔργου τοῦ ἐπικουρείου φιλοσόφου Φιλοδήμου. Ἡ ἀνάγνωσίς του μέσω τῆς νέας τεχνολογίας, ἡ ὁποία παρέχει καλύτερα ἀποτελέσματα ἀπό τήν προηγουμένη ἀπεικόνιση στά 950 νανόμετρα, ἀνοίγει τόν δρόμο γιά νά γίνει κάτι ἀνάλογο καί σέ ἄλλους ἀπανθρακωμένους παπύρους τῆς ἴδιας ἤ ἄλλης συλλογῆς. Χάρη στήν νέα τεχνική τό κρυμμένο κείμενο διακρίνεται πιό καθαρά ἀκόμη καί ἀπό αὐτό στήν μπροστινή ὁρατή πλευρά.
Σύμφωνα μέ τόν Γκρατσιάνο Ρανόκια, οἱ 12 μεγάλες στῆλες τοῦ ἑλληνικοῦ κειμένου ἀνεκαλύφθησαν καί μετεγράφησαν γιά πρώτη φορά τό 1795 ἀπό τόν Ναπολιτάνο Τζενάρο Καζανόβα. Λίγο μετά ὁ ξετυλιγμένος πάπυρος Pherc 1691/1021 στόν ὁποῖο ἀνῆκε τό κείμενο, κόπηκε σέ κομμάτια καί αὐτά τελικά κολλήθηκαν σέ χαρτόνι, μέ ἀποτέλεσμα νά καταστεῖ ἀδύνατη ἡ πρόσβασις στό κρυμμένο κείμενο γιά τά ἑπόμενα 225 χρόνια. Τό χειρόγραφο ἀντίγραφο τοῦ Καζανόβα συμπεριελήφθη σέ ἕναν φάκελο, ὁ ὁποῖος περιεῖχε σκίτσα τοῦ παπύρου πού εἶχαν γίνει πρίν ἀπό τό 1802, τά λεγόμενα σκίτσα τῆς Ὀξφόρδης, τά ὁποῖα τελικῶς «μετεφέρθησαν» ἤ μᾶλλον «ἐκλάπησαν» ἀπό τόν αἰδεσιμότατο Τζών Χαίητερ ἀπό τό Παλέρμο στήν Ὀξφόρδη, ὅπου σήμερα διατηροῦνται στήν βιβλιοθήκη Bodleian».
Ἐπίσης, ὁ Ἰταλός ἐρευνητής τονίζει ὅτι εἶναι ἡ πρώτη φορά πού οἱ ἐπιστήμονες καταφέρνουν νά ἔχουν πρόσβαση καί νά διαβάσουν μέ μή ἐπεμβατικό τρόπο –χωρίς δηλαδή νά ἀπομακρύνουν τά τεμάχια τοῦ παπύρου ἀπό τή βάση τους– ἕνα κείμενο πού εἶναι γραμμένο στό πίσω μέρος ἑνός ἀρχαίου παπύρου καί στό ὁποῖο δέν εἴχαμε ἕως τώρα πρόσβαση. Ἐπί πλέον, ἡ μέθοδος αὐτή ἔχει αὐξήσει τήν χρωματική ἀντίθεση, καθώς καί τήν ἀναγνωσιμότητα τοῦ ὁρατοῦ κειμένου στήν μπροστινή ὄψη, σέ σχέση μέ τίς προηγούμενες τεχνικές ἀπεικονίσεως.
Ἡ νέα ἀπεικόνισις μέχρι τώρα ἑνός μόνο ξετυλιγμένου παπύρου, τοῦ PHerc. 1691/1021, πού ἀποτελεῖται ἀπό ἐννέα μεγάλα καί καλοδιατηρημένα τεμάχια, πραγματοποιήθηκε μέσα σέ ἕνα πενθήμερο ἀπό ἕνα κινητό ἐργαστήριο τοῦ Ἐθνικοῦ Κέντρου Ἐρεύνης τῆς Γαλλίας –CNRS, στό πλαίσιο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐρευνητικῆς Ὑποδομῆς γιά τίς Ἐπιστῆμες Πολιτιστικῆς Κληρονομιᾶς-E-RIHS.
