Εἶχε τό Ἔθνος βαθιά μέσα του

Οἱ ἀθέατες συγκρούσεις τοῦ Πέτρου Μολυβιάτη μέ Ἀμερικανούς πρέσβεις: «Μήν διανοηθεῖς ποτέ ξανά…» ‒ Ἡ στήριξις στήν ΕΟΚΑ, ἡ ἀπέλασίς του ἀπό τήν ΕΣΣΔ, ὁ ρόλος του στό σχέδιο Ἀννάν καί στήν ἀκύρωση
τῆς συμφωνίας τοῦ Ἑλσίνκι – Ἀνέκδοτα περιστατικά μέ τόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ

ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ πού τόν γνώρισα εἶχε μόλις διοριστεῖ Ὑπουργός Ἐξωτερικῶν. Τό 2004. Μέ ὁδήγησε στό γραφεῖο του στό νεοκλασσικό τῆς ὁδοῦ Βασιλίσσης Σοφίας ὁ τότε ἐκπρόσωπος τύπου Γιῶργος Κουμουτσάκος μέ στόχο νά τοῦ ἀποσπάσω συνέντευξη. Πάνω στό γραφεῖο του ὑπῆρχαν ἐλάχιστα χαρτιά καί ὁ ἑλληνικός καφές. Οἱ πίνακες πού εἶχε τοποθετήσει στούς τοίχους τοῦ γραφείου ἀνέτρεχαν σέ ἱστορικές μάχες τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821, κατά τήν διάρκεια τῶν ὁποίων ἑλληνικά στρατεύματα κατατρόπωναν τά ὀθωμανικά. Μέ καταγωγή ἀπό τήν Μικρασία καί μέ οἰκογενειακή συγγένεια μέ τόν συγγραφέα Ἠλία Βενέζη (ανηψιός του) εἶχε βαθιά μέσα του τό Ἔθνος. Ἡ μητέρα του Ἀγάπη Μολυβιάτη κατάφερε νά διαφύγει τήν τελευταία στιγμή τό 1922 ἀπό τήν Ἰωνία καί νά γλυτώσει ἀπό τήν καταστροφή. Τά διηγεῖται στό ἐξαιρετικό βιβλίο της «Τό Χρονικό τῶν Δέκα Ἡμερῶν».

• Τοῦ Mανώλη Κοττάκη

Ἐκείνη τήν ἡμέρα τῆς πρώτης γνωριμίας ὁ Πέτρος Μολυβιάτης ἦταν φιλικός ἀλλά ταυτόχρονα αὐστηρός. Οἱ διαπιστευμένοι δημοσιογράφοι τῆς ΝΔ τόν γνωρίζαμε ὡς Βουλευτή Ἐπικρατείας ἀπό τό 1996, ὡς τόν ἄνθρωπο στόν ὁποῖο ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς εἶχε ἐμπιστευτεῖ νά ἀνοίξει τό χρηματοκιβώτιο πού φύλασσε τήν διαθήκη του μετά θάνατον, ὡς ἐξ ἀπορρήτων σύμβουλό του ἀλλά κατά βάση σέ ἐμᾶς τούς νεώτερους ἦταν ἄγνωστος καί ἀθέατος. Ἄν εἶχες τήν τύχη νά κληθεῖς στά ἑβδομαδιαῖα γεύματα πού γίνονταν στήν «Ἀθηναϊκή Λέσχη» θά τόν ἔβλεπες κάθε Πέμπτη στό τραπέζι μέ τόν Ἰωάννη Βαρβιτσιώτη, τόν Σταῦρο Ψυχάρη, τόν Γιῶργο Ἀλογοσκούφη, τόν Μιχάλη Σάλλα, τόν Προκόπη Παυλόπουλο, τόν Ευτύχη Βορίδη, τόν Τζών Σωσσίδη κ.ἄ. νά κάνουν ἐπισκόπηση τῶν ἐξελίξεων. Κάθισα στόν πράσινο τότε καναπέ (ἡ Ντόρα τούς ἄλλαξε σέ πορτοκαλί ἀργότερα) καί ἐπιχείρησα νά ἀνοίξω τό κασσετόφωνο γιά νά ἀρχίσει ἡ συνέντευξη.

«Ὄχι κασσετόφωνο, κύριε Κοττάκη! Θά κρατήσετε σημειώσεις καί θά ἀποδώσετε τήν συνομιλία μας!» μοῦ ζήτησε. Διπλωματική παράδοση! Μόλις διέκρινε ὅμως τά πρῶτα σημάδια ἱδρώτα στό μέτωπό μου χαμογέλασε καί πρόσθεσε: «Ἡ ἀρχή εἶναι αὐτή. Ἴσως σήμερα μπορῶ νά κάνω μία ἐξαίρεση». Πράγματι ἦταν ἡ ἀρχή. Ἀλλά ἡ ἀρχή μιᾶς εἰκοσαετοῦς ἔντιμης σχέσεως καί ἀπόλυτου σεβασμοῦ, καθώς ὁ Μολυβιάτης ἦταν ἡ θεσμική μνήμη τῆς ἑλληνικῆς διπλωματίας. Ἀκόμη καί τόν περασμένο Νοέμβριο, ὅταν ἕνας Τοῦρκος ὑπουργός ἰσχυρίστηκε ψευδῶς ὅτι εἶναι σέ ἰσχύ τό Πρωτόκολλο τῆς Βέρνης, τόν κάλεσα καί μοῦ ἐξήγησε μέ τό νί καί μέ τό σίγμα γιατί ὁ Τοῦρκος λέει ἀνοησίες. Ὁ λόγος ἁπλός. Ἦταν παρών ὅταν ὑπογράφετο τό Πρωτόκολλο τῆς Βέρνης. Ζῶσα ἱστορία!

Ἄν ἔπρεπε νά χαρακτηρίσω μέ τρεῖς λέξεις τήν πορεία του στόν δημόσιο βίο, θά περιοριζόμουν στίς ἑξῆς: Ἀφοσίωση στήν οἰκογένεια Καραμανλῆ, Κωνσταντῖνο, Ἀχιλλέα καί Κώστα. Ἐχεμύθεια. Ἦταν μαζί μέ τόν Λιβάνη ὁ σύνδεσμος Καραμανλῆ-Ἀνδρέα Παπανδρέου σέ θυελλώδεις καιρούς. Καί τέλος, θάρρος τῆς γνώμης καί ἀσυμβίβαστος πατριωτισμός.

Τήν γνωριμία του μέ τόν Καραμανλῆ τήν ὀφείλει στό θάρρος του. Νεαρός διπλωμάτης τήν δεκαετία τοῦ 1960 ὅταν ὁ Καραμανλῆς ζήτησε σέ μιά συνάντηση μέ ξένους διερμηνεία ἀπό τό ΥΠΕΞ, γιά νά ἔχει χρόνο νά σκέπτεται τίς ἀπαντήσεις του. Ὁ Μολυβιάτης τόλμησε νά τοῦ πεῖ στό αὐτί ὅτι πρέπει νά χειριστεῖ τό θέμα μέ ἄλλο τρόπο. Θάρρος! Ἐκεῖνος αἰφνιδιάστηκε ἀρχικῶς, ἀλλά τελικῶς ἐκτίμησε τήν τόλμη του. Μέ τήν μεταπολίτευση ἀνέλαβε βασικός διπλωματικός σύμβουλός του, καθώς ὁ Μιχάλης Δούντας μέ τόν ὁποῖο ἐπίσης συνδεόταν ὁ Ἐθνάρχης, ἐπέστρεψε στήν Κύπρο γιά νά ὑπηρετήσει τήν πατρίδα του. Ὁ Πέτρος Μολυβιάτης ἦταν ὁ πρῶτος πού ἔβλεπε ὁ Πρόεδρος κάθε πρωί μαζί μέ τήν Λένα Τριανταφύλλη καί τόν Θόδωρο Χαριτόπουλο. Καί ἀργότερα τόν Προκόπη Παυλόπουλο, τήν Πέγκυ Βεζανῆ, καί φυσικά τήν ἀφοσιωμένη φρουρά του, πού ἀποτελεῖτο ἀπό Μακεδόνες καί Ἠπειρῶτες.

Ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς εἶχε πεῖ στόν Μολυβιάτη ἀμέσως μετά τήν εἰσβολή τῆς Τουρκίας ὅτι «προσοχή, οἱ Ἀμερικανοί εἶναι περισσότερο ἐπικίνδυνοι ὡς φίλοι παρά ὡς ἐχθροί.» Καί πώς «ὅταν συναντᾶς Ἀμερικανό ἀξιωματοῦχο θά τοῦ φέρεσαι ὅπως σέ πρέσβη χώρας τοῦ τρίτου κόσμου.» Τόση ἦταν ἡ ὀργή του γιά τόν Κίσσινγκερ. Ὁ ἴδιος εἶχε ζήσει καί τό ἑξῆς: Ὅταν ὁ Καραμανλῆς ζήτησε κάποτε ἀπό τόν Κίσσινγκερ κάτι γιά τούς Ἀποδήμους τῶν ΗΠΑ ἐκεῖνος τοῦ ἀπάντησε: «Αὐτό εἶναι ἐσωτερικό θέμα τῶν ΗΠΑ».

Ὅταν ὁ Κίσσινγκερ κυνήγησε ἀπό πίσω τόν Καραμανλῆ στούς διαδρόμους τῆς Συνόδου τοῦ ΝΑΤΟ στήν Στοκχόλμη νά τοῦ διαμαρτυρηθεῖ γιατί Ἑλλαδῖτες καί Κύπριοι τόν φώναζαν «χασάπη» στούς δρόμους τῆς Νέας Ὑόρκης, ὁ Ἐθνάρχης τόν κοίταξε παγερά, ἀπάντησε… «δέν ἀναμειγνύομαι, αὐτό εἶναι ἐσωτερικό θέμα τῶν ΗΠΑ» καί τοῦ γύρισε τήν πλάτη. Δέν ἦταν καθόλου δύσκολο στόν Πέτρο Μολυβιάτη νά ὑπηρετήσει μιά τέτοια πολιτική. Ὡς διπλωμάτης προδικτατορικά βοήθησε τόν ἀγῶνα τῆς ΕΟΚΑ στήν Κύπρο ἐνῷ κατά τήν θητεία του στήν τέως ΕΣΣΔ ἀπελάθηκε ἀπό τό σταλινικό σοβιετικό καθεστώς ἐπειδή ἀνέπτυσσε ἐπαφές μέ τήν ἑλληνική μειονότητα τῶν Ποντίων στίς στέπες. Εἶχα βαθιά μέσα του τό Ἔθνος!

Κομβικός ἦταν καί ὁ ρόλος του ὡς Γενικοῦ Γραμματέα τῆς Προεδρίας στίς συσκέψεις πού ἔγιναν γιά τό Σκοπιανό τό 1992. Ἐκεῖνος ἀνέγνωσε τήν δύσκολη ἀνακοίνωση τήν ἡμέρα πού ὁ Ἀντώνης Σαμαράς συγκρούστηκε ὡς ΥΠΕΞ μέ τόν Πρωθυπουργό του Κωνσταντῖνο Μητσοτάκη στήν σύσκεψη. Ἀλλά παρά τό γεγονός ὅτι «ἔμεινε» ἡ ἀνάμνηση τῆς νέφωσης ἐκείνης τῆς περιόδου, ὅταν κρίθηκε τό ἄν ἡ ἡγεσία τοῦ κόμματος θά πάει στήν οἰκογένεια Μητσοτάκη ἤ στόν Ἀντώνη Σαμαρᾶ, ἐκεῖνος ἡγήθηκε μαζί τόν Γιάννη Βαρβιτσιώτη καί τόν Ἀχιλλέα Καραμανλῆ στήν ἐκστρατεία τῆς ἐκλογῆς τοῦ Ἀντώνη Σαμαρᾶ. Τό Ἀρχεῖο τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ πού θά ἔπρεπε νά μελετήσει κάθε Ἕλλην εἶναι γεμᾶτο ἀπό σημειώματα Μολυβιάτη, πού φωτίζουν μερικές ἀπό τίς πλέον συγκλονιστικές στιγμές τῆς νεώτερης ἱστορίας. Ὁ ἴδιος συνήθιζε νά λέει στούς ἄμεσους συνεργάτες του στό ΥΠΕΞ, ὅπως ἔκανε μιά φορά στόν νεαρό ὑφυπουργό Εὐριπίδη Στυλιανίδη, πώς «ὅταν κάθεσαι στό τραπέζι τῶν διαπραγματεύσεων πρέπει μέσα στό πρῶτο τέταρτο νά ἔχεις καταλάβει ἄν ὁ συνομιλητής σου διαπραγματεύεται γιά τήν χώρα του, γιά τό κόμμα του ἤ γιά τόν ἑαυτό του. Στίς δύο τελευταῖες περιπτώσεις πρέπει νά φεύγεις.»

Ὁ Πέτρος Μολυβιάτης βρέθηκε στό ἀπόγειο τῆς καρριέρας του ὅταν κλήθηκε ἀπό τόν Κώστα Καραμανλῆ νά μετατρέψει τήν πείρα του σέ πολιτική. Ὅταν σέ ἡλικία 76 ἐτῶν ἀνέλαβε τήν ἡγεσία τοῦ ὑπουργείου πού ὑπηρέτησε ὡς πρέσβης γιά μιά ὁλόκληρη ζωή. Στήν θητεία του αὐτή εἶχε ὡς σύμμαχο καί τόν συμφοιτητή του στήν Νομική Κάρολο Παπούλια ὡς Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας. Μαζί περπατοῦσαν στούς δρόμους τῆς πεινασμένης Ἀθήνας τῆς Κατοχῆς καί σκόνταφταν πάνω σέ πτώματα λιπόσαρκων Ἑλλήνων. Χάραξε τότε μαζί τόν Πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλῆ τήν στρατηγική ἀπόρριψης τοῦ Σχεδίου Ἀννάν χάρη στήν ὁποία ὑπάρχει ἀκόμη ζῶσα καί ἀνεξάρτητη ἡ Κυπριακή Δημοκρατία.

Ὅταν ἀργότερα ὁ λόρδος Χάνεϋ, συντάκτης τοῦ σχεδίου, ὁμολόγησε ὅτι αὐτό ἦταν φιλοτουρκικό καί οἱ μυστικές ὑπηρεσίες τοῦ Τάσσου Παπαδόπουλου ἄκουσαν πρέσβη δυτικῆς χώρας νά λέει στό τηλέφωνο ὅτι «τό Σχέδιο Ἀννάν ἦταν ἐργαλεῖο ξεπλύματος τῆς Τουρκίας γιά τήν εἰσβολή», ἔνοιωσε δικαιωμένος, καί αὐτός ἀλλά καί ὁ ἀνυπότακτος Καραμανλῆς πού μπῆκε πρώτη φορά στά ραντάρ ἀμφιβολιῶν τῶν συμμάχων. Γιατί τότε οἱ Κουίσλιγκ τῶν Ἀθηνῶν προπαγάνδιζαν ἐπί πληρωμῇ μέ χρήματα τῆς USAID ὅτι «αὐτή εἶναι ἡ τελευταία μας εὐκαιρία.» Ἐκεῖνες τίς ἡμέρες ὁ πρέσβης τῶν ΗΠΑ στήν Ἀθήνα Τόμ Μίλλερ πίεζε πολύ τήν κυβέρνηση Καραμανλῆ καί τόν ἴδιο γιά νά ὑποστηρίξουν τό «ναί» στό δημοψήφισμα. Ὁ Μολυβιάτης τόν κάλεσε στό γραφεῖο του καί μέ βλοσυρό ὕφος τόν ρώτησε: «Μοῦ μιλᾶς μέ τήν ἐπίσημη ἰδιότητά σου ἤ ὡς ὁ Τόμ πρός τόν Πέτρο;». Καί ὅταν ὁ Μίλλερ ἀπάντησε τό δεύτερο, ἄκουσε τόν Μολυβιάτη νά ἀστράφτει καί νά βροντᾶ: «Καί ἐγώ ὡς ὁ Πέτρος πρός τόν Τόμ σοῦ λέω λοιπόν μήν διανοηθεῖς ποτέ ξανά στό μέλλον νά ὑπαγορεύσεις στήν χώρα μου τήν πολιτική πού θά ἀκολουθήσει στίς σχέσεις της μέ ἄλλο κράτος!».

Μέχρι καί στάς δυσμάς τῆς ζωῆς του ὁ Μολυβιάτης εἶχε ἀγωνία γιά τήν Κύπρο. Ἐσχάτως ἐξομολογεῖτο ὅτι δέν θέλει νά σκέπτεται τήν πιθανότητα νά ἀναγνωρίσει ἡ διοίκηση Τράμπ τό ψευδοκράτος καί συνιστοῦσε διπλωματική ἐγρήγορση.

Κορυφαία στρατηγική ἀπόφαση πού ἔλαβε μέ τόν Πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλῆ ἦταν ἡ ἀπεμπλοκή τῆς Ἑλλάδας ἀπό τήν Συμφωνία τοῦ Ἑλσίνκι. Ἡ οἰκογένεια Μητσοτάκη καί οἱ Σημιτικοί τόν κατηγοροῦσαν ὅτι υἱοθετεῖ τήν πολιτική τῆς …ἀκινησίας. Ὅταν τόν ρώτησα γιατί τό ἔκαναν αὐτό μαζί μέ τόν Κώστα Καραμανλῆ ἀπάντησε εὐθέως : «Παιδί μου, στήν πράξη ἡ διπλωματική γλῶσσα τῶν κειμένων τοῦ Ἑλσίνκι σήμαινε ὅτι θά διαπραγματευόμαστε μέ τήν Τουρκία τήν ἐδαφική ἀκεραιότητα τῆς χώρας –πόσα νησιά καί πόσες βραχονησῖδες θά δίναμε στήν Τουρκία‒ καθώς καί τόν ἀφοπλισμό μας στό Αἰγαῖο. Καί ἄν δέν τά δίναμε αὐτά, καλούσαμε τήν Τουρκία νά προσφύγει μονομερῶς στήν Χάγη γιά νά τά διεκδικήσει ἐκεῖ!».

Ὁ Πέτρος Μολυβιάτης ἦταν αὐστηρός ἀλλά πολλές φορές προσέφευγε στό χιοῦμορ ὅταν ἤθελε νά περάσει ἕνα μήνυμα στόν συνομιλητή του χωρίς νά τόν προσβάλλει. Ὅταν ἡ σύμβουλος Ἀσφαλείας τοῦ Μπούς Κοντολίζα Ράις θέλησε νά τόν κολακεύσει λέγοντας ὅτι ἡ λέξη «Δημοκρατία» εἶναι ἑλληνική, ἐκεῖνος γιά νά ἀφήσει αἰχμή γιά τήν παγκόσμια ἀναταραχή πού προκαλοῦσαν οἱ συρράξεις σημείωσε δηκτικά πώς «ἑλληνική εἶναι καί ἡ λέξη χάος!». Ὅταν ὁ Βρεταννός ΥΠΕΞ Τζάκ Στρῶ τόν φιλοξένησε γιά νά τόν ἐντυπωσιάσει, στό γνώριμο σέ ἐκεῖνον ἀπό τίς διαπραγματεύσεις γιά τήν Κύπρο «Λάνκαστερ Χάουζ», ἐξέφραζε διαρκῶς τήν «ἐλπίδα» του γιά λύση. Γιά νά ἀκούσει τόν Μολυβιάτη νά τοῦ λέει ειρωνικά πώς «στήν Ἑλλάδα δέν κάνουμε πεθερά μέ τό ὄνομα Ἐλπίδα γιατί αὐτή πεθαίνει τελευταία!».

Ὅταν κάποτε τοῦ εἶπα «μιά χαρά εἶστε, μιά χαρά σᾶς βρίσκω», μοῦ ἀπάντησε μέ σκηνοθετημένο θυμό. «Μήν τό ξαναπεῖς ποτέ αὐτό!» Καί ὅταν αἰφνιδιασμένος ρώτησα «γιατί», ἀπάντησε σκασμένος στά γέλια: «Οἱ ἄνθρωποι, παιδί μου, χωρίζονται σέ τρεῖς κατηγορίες: Στούς νέους, στούς μεσήλικες καί στούς μια …χαρά εἶστε!». Μετά τήν τελευταία του ὁμιλία στό Ἵδρυμα Καραμανλῆ τό 2024 σταδιακά ἄρχισε νά ἀποσύρεται στήν οἰκία του ὅπου τόν φρόντιζε ὡς ἄγρυπνος φρουρός ἡ ἀγαπημένη του θυγατέρα Λώρα καί ὁ υἱός του Γιῶργος. Διάβαζε κάθε πρωί «Ἑστία», τῆς ὁποίας ἔγινε μέ ἀπόφαση τοῦ ἐκδότη Γιάννη Φιλιππάκη συνδρομητής τιμῆς ἕνεκεν, ἔπαιζε τακτικά τάβλι μέ τόν Ἀλογοσκούφη, συμβούλευε τόν Κουμουτσάκο πού εἶναι γείτων, πήγαινε ὅποτε ἀπαιτεῖτο στό Ἵδρυμα Καραμανλῆ, τοῦ ὁποίου ἦταν Πρόεδρος, μιλοῦσε μέ τόν

Προκόπη διαρκῶς καί κατέβαινε κάθε δεκαπέντε μέρες στήν Παναγῆ Κυριακοῦ νά δεῖ τόν Κώστα Καραμανλῆ. Εἶχε πλήρη διαύγεια καί μνήμη μέχρι τέλους. Μοῦ διηγήθηκε προσφάτως μέ λεπτομέρειες στό τηλέφωνο τά γεγονότα γιά ἕνα κρίσιμο θέμα γιά τό Ἔθνος μας. Μέ πρόσωπα, ἡμερομηνίες, ὅλα. Τίς τελευταῖες ἡμέρες δέν ἔνοιωθε καλά καί μπαινόβγαινε στόν Εὐαγγελισμό. Τήν περασμένη Παρασκευή τό βράδυ νοιώθοντας τί ἐπέρχεται, τηλεφώνησε στόν Καραμανλῆ καί τόν Παυλόπουλο καί τούς… ἀποχαιρέτησε!

Αὐτός ἦταν! Προσωπικῶς, πέραν τοῦ γεγονότος ὅτι μοῦ «δάνειζε» δωρεάν τήν γνώση του, θά θυμᾶμαι πάντα πῶς μέ τίμησε: Ἔκανε τόν πρόλογο στό βιβλίο μου «Νησῖδες τοῦ Καινούργιου» (2005) ὡς Ὑπουργός Ἐξωτερικῶν, ἐνῷ μεσολάβησε ἐπιτυχῶς στήν ἀρχή στόν Σταῦρο Ψυχάρη γιά νά τόν συναντήσω καί νά προσληφθῶ στό «Βῆμα» γιά θέματα Κεντροδεξιᾶς τό καλοκαίρι τοῦ 2009 μετά τό λουκέτο τῆς Γιάννας στόν «Ἐλεύθερο Τύπο». Ὁ Ψυχάρης πειθαρχοῦσε πάντα σέ ὅ,τι τοῦ ζητοῦσε.

Ἀπό τήν Κυριακή πού ἔφυγε ἰσχύει αὐτό πού ρώτησε τόν Γιῶργο Κουμουτσάκο οἰκεῖο του πρόσωπο: «Ἀπό αὔριο, ποιόν θά ἔχεις γιά νά ρωτᾶς;».

Ἰσχύει γιά ὅλους…