Τίποτε πιό ἀσήμαντο ἀπό μία ὑπόσχεση!

ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ τό πρωί εἶχα τήν εὐκαιρία νά μετάσχω μετά ἀπό καιρό σέ μία λίαν ἐνδιαφέρουσα συζήτηση γιά τό νέο ἀσφαλιστικό

Οἱ «Πρωινοί Τύποι» τοῦ «Ἀντέννα», οἱ καταξιωμένοι συνάδελφοι Παναγιώτης Στάθης καί Νῖκος Ρογκάκος, μέ προσεκάλεσαν στήν ἀποχαιρετιστήρια ἐκπομπή αὐτῆς τῆς σαιζόν ὅπου εἶχα τήν εὐκαιρία μεταξύ ἄλλων νά θέσω ἐρωτήματα στόν ὑφυπουργό Ἐργασίας καί Κοινωνικῶν Ἀσφαλίσεων Πάνο Τσακλόγλου. Μετριοπαθής, Σαλονικιός, χωρίς γωνίες στόν λόγο του, ἐκσυγχρονιστής, μέλος τῆς ὁμάδος Παπακωνσταντίνου κατά τήν διαπραγμάτευση μέ τήν τρόικα τόν καιρό τοῦ «Τιτανικοῦ», στό «Ποτάμι» μέ τόν Σταῦρο Θεοδωράκη ἀργότερα, ὁ Τσακλόγλου εἶναι τό τυπικός εἶδος τοῦ μεταρρυθμιστῆ, πού ὁ Πρωθυπουργός ἐπιθυμεῖ νά ἔχει στήν κυβέρνησή του, ἀλλά καί νά ἐντάξει στήν ΝΔ. (Στόν δρόμο τῆς προσχώρησης πρός τήν ΝΔ εὑρίσκονται καί οἱ πρώην Ὑπουργοί τοῦ ΠΑΣΟΚ Ἄννα Διαμαντοπούλου καί Εὔη Χριστοφιλοπούλου.) Εἴχαμε συναντηθεῖ καί τόν χειμῶνα ἰδιωτικῶς μέ τόν ὑφυπουργό μέσα στήν κρίση τῆς πανδημίας καί εἴχαμε μία εἰλικρινῆ συζήτηση γιά τό πῶς ἀντιλαμβανόμαστε τίς μεταρρυθμίσεις (μετά ἀπό ἕνα σημείωμά μου γιά τήν ἀτζέντα Σρέντερ), πόσῳ μᾶλλον μία μεταρρύθμιση ὅπως τοῦ ἀσφαλιστικοῦ μας συστήματος. Εἶχα λοιπόν μία εἰκόνα πῶς σκέπτεται.

Εἰσαγωγικά, ἄς ἐπισημάνω, ὅτι καί αὐτή ἡ μεταρρύθμισις ὅπως καί τό ἐργασιακό θά περάσει «περίπατο» ἀπό τήν Βουλή. Πᾶνε οἱ ἐποχές πού τά θέματα αὐτά προκαλοῦσαν ἰσχυρότατες ἀντιδράσεις. Ἡ δεκαετία τοῦ 2010 καί ὁ συμβιβασμός τῶν συνδικάτων μέ τά μνημόνια ἐπέφερε βίαιη ὡρίμανση στήν ἑλληνική κοινωνία. Ὅταν μάλιστα κάποιος νομοθετεῖ καί τά ἀποτελέσματα τῆς πρωτοβουλίας του θά φανοῦν μετά ἀπό τριάντα χρόνια –ποιός ζεῖ, ποιός πεθαίνει ἕως τότε– τά πράγματα ἁπλοποιοῦνται ἀκόμη περισσότερο. Ἡ ἑλληνική κοινωνία λειτουργεῖ σήμερα μέ τό «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος ἰσχυρός». Ἄς δοῦμε τί μᾶς ξημερώνει αὔριο καί μετά τριάντα χρόνια βλέπουμε. Ἀπό τήν στιγμή μάλιστα πού τό Δημόσιο κατέστη ἀναξιόπιστο νά ἀνταποκριθεῖ στίς ὑποχρεώσεις τοῦ ἰσχύοντος ἀναδιανεμητικοῦ συστήματος λόγω τῆς χρεοκοπίας καί μία γενιά συνταξιούχων ἔλαβε ὀλιγώτερα μετά τήν «ἀφυπηρέτηση» ἀπό ὅσα κατέβαλλε –μεταξύ αὐτῶν καί ὁ ἀείμνηστος πατέρας μου– ἀπόπειρες ὅπως τοῦ κυρίου Τσακλόγλου νά ἐμπλέξουν τόν ἰδιωτικό τομέα στό σύστημα κοινωνικῆς ἀσφάλισης «περνοῦν» εὐκολώτερα σήμερα.

Ὁ κόσμος εἶναι «καμμένος», δοκιμάζει, δέν ἔχει νά χάσει τίποτε. Εἶχα πεῖ στόν κύριο Τσακλόγλου σέ ἐκείνη τήν ἄκρως ἐνδιαφέρουσα συνάντησή μας στό Ὑπουργεῖο Ἐργασίας πώς οἱ μεταρρυθμίσεις, ὅπως ἔγραφε καί ὁ Σρέντερ στήν βιογραφία του, κρίνονται κατά τήν ἐφαρμογή τους. Ὅτι οἱ μεταρρυθμίσεις πρέπει νά ἔχουν κοινωνικό ὄφελος, νά εἶναι γιά τούς πολλούς, ὄχι γιά τούς ὀλίγους. Καί ὅτι βεβαίως οἱ μεταρρυθμίσεις πρέπει νά ἔχουν τήν ἀνοχή, ἄν ὄχι ὑποστήριξη τῶν μεταρρυθμιζομένων. Ἀπό ὅσα ἄκουσα στόν ἀέρα τοῦ «Ἀντέννα» ἔχω λίαν ἰσχυρές ἀμφιβολίες ὅτι αὐτό θά συμβεῖ. Τό κεφαλαιοποιητικό σύστημα πού εἰσηγεῖται ὁ ὑφυπουργός κατά τό σουηδικό πρότυπο βασίζεται σέ μιά συμφωνία καί σέ μιά ὑπόσχεση. Τό κράτος ὑπόσχεται στόν ἀσφαλισμένο ὅτι θά τοῦ δώσει αὐξημένη ἐπικουρική σύνταξη μετά 30-35 χρόνια ὑπό τήν προϋπόθεση ὅτι στό μεσοδιάστημα ἐκεῖνος θά τοῦ ἐπιτρέψει νά ἐπενδύει μέ τήν συναίνεσή του τίς εἰσφορές του στήν ἀγορά: νά ἀγοράζει μέ αὐτές ὁμόλογα τοῦ ἑλληνικοῦ δημοσίου ἤ καί ἄλλων κρατῶν, νά δανείζει ἐπιχειρήσεις πού ἔχουν προβλήματα ρευστότητας, νά τίς παίζει στά Χρηματιστήρια, ξένα καί ἑλληνικά. Μέ τήν… «ἀρωγή» ἐνδιάμεσων ἰδιωτικῶν ἑταιρειῶν βεβαίως οἱ ὁποῖες θά διαχειρίζονται τίς εἰσφορές τοῦ ἀσφαλισμένου. Τό κεφαλαιοποιητικό σύστημα, σύμφωνα μέ τήν μελέτη τῆς διεθνοῦς οἰκονομίας, σέ βάθος χρόνου, ἔχει κατά τόν κύριο Τσακλόγλου καλύτερες ἀποδόσεις ἀπό τό ἀναδιανεμητικό. Καί ἄν τυχόν κάτι δέν πάει καλά τό κράτος δεσμεύεται νά τοῦ ἐπιστρέψει «τοὐλάχιστον» (λέξη τοῦ ὑφυπουργοῦ) τό σύνολο τῶν εἰσφορῶν πού κατέβαλλε γιά τριάντα τριανταπέντε χρόνια. Ἐπί τῆς ἀρχῆς ἡ ἰδέα εἶναι σωστή. Μόχλευση ἀποθεματικῶν ταμείων (καί ὄχι εἰσφορῶν) ἔγινε σέ συλλογικό ἐπίπεδο καί ἀπό Διοικητικά Συμβούλια Ταμείων πού ὑπέχουν εὐθύνη ἔναντι τοῦ ἀσφαλισμένου στό παρελθόν. Τά λεφτά δέν πρέπει νά «κάθονται» ὅταν τά ἐπιτόκια τρέχουν καί μποροῦν νά «αὐγατίσουν». Τά περίφημα δομημένα ὁμόλογα τοῦ 2007 πού ἀμφισβητήθηκαν ἀπό τό ΠΑΣΟΚ, πού προέρχεται ἰδεολογικῶς ὁ κύριος Τσακλόγλου, σημείωσαν στίς περισσότερες περιπτώσεις ὑπεραπόδοση. Ἀπό τότε ἕως σήμερα ὅμως ἔχουν σημειωθεῖ δύο ἀλλαγές. Ἡ πρώτη εἶναι ὅτι ἡ διεθνής οἰκονομία σημειώνει πλέον ταχύτερες ἐξάρσεις καί ὑφέσεις λόγω καί νέων ἀστάθμητων μεταβλητῶν πού ἐμφανίζονται ὅπως ἡ κλιματική ἀλλαγή καί οἱ πανδημίες.

Οἱ κύκλοι εἶναι μικρότεροι. Ἡ πρόβλεψη γιά τίς καμπύλες τῆς ἀνάπτυξης καί τῆς ὕφεσης, ἄρα καί τῆς προσφορᾶς ἐργασίας πάνω στήν ὁποία βασίζεται ἡ πρόβλεψη γιά αὐξημένες εἰσφορές, καθίσταται λίαν ἐπισφαλής. Ἡ δέ εὐθύνη γιά τήν ἐπένδυση τῶν εἰσφορῶν καθίσταται ἀπό συλλογική ἀτομική καί μεταβιβάζεται κατ’ οὐσίαν στόν ἀσφαλισμένο πού πρέπει νά συναινεῖ ἄν ἡ ἰδιωτική ἑταιρεία πού θά συνεργάζεται μέ τό Ταμεῖο (ΤΕΚΑ) προτείνει νά δανείσει τήν εἰσφορά του στό δημόσιο γιά νά πληρώσει μισθούς, νά τήν δανείσει σέ ἐπιχείρηση πού χρειάζεται κεφάλαια, νά τήν παίξει στό ταμπλό τῆς Σοφοκλέους. Τούτων δοθέντων λοιπόν ὑπέβαλα στόν ἀγαπητό ὑφυπουργό τρία ἐρωτήματα: τό πρῶτο: Μᾶς λέτε στά παραδείγματα πού διανείματε ὅτι ἡ ἐπικουρική σύνταξη θά εἶναι αὐξημένη μετά τριάντα χρόνια γιατί ἡ ἀνάπτυξη θά κινεῖται σύμφωνα μέ τήν ἀναλογιστική μελέτη σας στό 7%. Ὅταν σήμερα λόγω κλιματικῆς ἀλλαγῆς –μιά πλημμύρα ἤ μιά φωτιά ἐκτινάσσει τίς δημόσιες δαπάνες– ἤ λόγω μίας πανδημίας ἔχουμε παρατεταμένη ὕφεση, ΠΟΥ ΤΟ ΞΕΡΕΤΕ ὅτι τό 2050 θά ἔχουμε ἀνάπτυξη 7%; Προφανῶς πρόκειται γιά εὐχή ἤ μαντεψιά ἀφοῦ τά παλαιά οἰκονομικά μοντέλα κλονίζονται καί ἀναθεωροῦνται. Τό δεύτερο ἐρώτημα: Θά ἀναλάβει τό κράτος τήν εὐθύνη ἄν δέν πάει κάτι καλά; Ἤ ἄν οἱ εἰσφορές τοῦ ἀσφαλισμένου γίνουν «ταπετσαρία» στό Χρηματιστήριο τοῦ 2050 θά βρεθεῖ κάποιος ἀνάλογος Σημίτης τῷ καιρῷ ἐκείνῳ πού θά σηκώσει ἀδιάφορα τούς ὤμους καί θά τοῦ πεῖ ὅπως τό 1999 ὁ πραγματικός Σημίτης «ἄς προσέχατε;». Καί τό τρίτο: Ἡ Κυβέρνηση δεσμεύεται σήμερα ὅτι ἄν δέν πάει κάτι καλά θά ἐπιστραφεῖ τότε «τοὐλάχιστον» τό σύνολο τῶν εἰσφορῶν του. Ἀλλά ἀλήθεια: Τί σημαίνει σέ ὅρους πραγματικῆς ἀξίας «τοὐλάχιστον» τό 2021 καί τί τό 2051; Οἱ ἀπαντήσεις πού μοῦ ἔδωσε ὁ σεμνός κύριος ὑφυπουργός ἦταν τεχνοκρατικές καί γενικόλογες. Τό πρόβλημα μέ τόν Τσακλόγλου εἶναι μεταξύ ἄλλων καί αὐτό: Μιλᾶ στόν ἴδιο τόνο, ὁ λόγος του εἶναι καθηγητικός, δέν ἔχει γωνίες, ἄντε νά κάνεις ἀντιπαράθεση μαζί του. Ἰδανικός γιά «μεταρρύθμιση». Ξέρει ὁ Πρωθυπουργός γιατί τόν ἐπιλέγει. Ὡστόσο αὐτό δέν ἀναιρεῖ τήν διαπίστωση. Τό κράτος εἰσηγεῖται σήμερα στούς μελλοντικούς νέους ἀσφαλισμένους του πού λόγω πανελληνίων ἀπέχουν ἀπό τήν συζήτηση τό ἑξῆς προβληματικό σχῆμα: Ἐγώ παρέα μέ τίς ἰδιωτικές ἑταιρεῖες θά μοχλεύσω ἀπό αὔριο τό πρωί τίς εἰσφορές σου καί κατά τοῦτο εἶμαι λόγω ἔλλειψης ρευστότητας κερδισμένο, καί ἐσύ –στό ὑπόσχομαι– θά τίς πάρεις πίσω κάποτε, στό μέλλον, ἴσως αὐξημένες, ἴσως μειωμένες, τοὐλάχιστον στό ὕψος τους. Ἀλλά ὅπως λέει καί ἕνας νόμος τῆς Μαφίας, «τίποτε πιό ἀσήμαντο ἀπό μία ὑπόσχεση»! Πρόκειται λοιπόν κατ’ οὐσίαν γιά μιά ἀμφίβολη μεταρρύθμιση. Τῆς ὁποίας οἱ συνέπειες θά γίνουν γνωστές ὅταν οἱ ἐμπνευστές της θά εὑρίσκονται εἰς βαθύτατο γῆρας. Κάτι τελευταῖο: Κανείς δέν λέει μέ ποιά κεφάλαια θά κινηθεῖ τό νέο Ταμεῖο ἕως ὅτου ἀρχίσουν οἱ πρῶτες μαζικές ροές εἰσφορῶν ἀσφαλισμένων. Μαθαίνω ὅτι ἡ σκέψη εἶναι νά προικοδοτηθεῖ μέ 12 ἑκατομμύρια εὐρώ ἀπό τό Ταμεῖο Ἀλληλεγγύης Γενεῶν πού ἵδρυσαν τό 2008 οἱ Κώστας Καραμανλῆς καί Φάνη Πετραλιᾶ μέ τό νομοσχέδιο πού καθιέρωσε τόν ΑΜΚΑ (χωρίς αὐτόν τό ψηφιακό κράτος Πιερρακάκη θά κτιζόταν στήν ἄμμο.) Ἐάν ἐπικρατήσει τελικῶς ἡ σκέψη αὐτή, καλό εἶναι ὅσοι ἀμφισβήτησαν κατά καιρούς τήν τότε μεταρρυθμιστική ἀτζέντα νά τό ἀναγνωρίσουν: Ἰδού τό κοινωνικό ὄφελος. Οἱ μεταρρυθμίσεις τοῦ 2008 ὅπως τό ἀσφαλιστικό, οἱ τελευταῖες μεγάλες ἰδιωτικοποιήσεις στήν Ἑλλάδα (ΟΤΕ, Cosco), ἡ προστασία τῆς πρώτης κατοικίας ἀποδίδουν σέ χρόνο ρεκόρ καρπούς σίγουρους. Ὄχι ἀμφίβολους.