Τό δίλημμα: πνευματικότητα ἤ μία φωτογραφία στό ἄλμπουμ;
ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ ὁδήγησα μέχρι τό ἀγαπημένο Ναύπλιο, προκειμένου νά μετάσχω στίς δέκατες ὄγδοες διεθνολογικές συναντήσεις πού διοργανώνει κάθε χρόνο ὁ καθηγητής μου ἀπό τό πανεπιστήμιο Στέλιος Περράκης. Ἐνδιαφέρουσα ἐμπειρία ἄν λάβει κανείς ὑπ’ ὄψιν του ὅτι στό ἀπαιτητικό ἀκροατήριο ἦταν οἱ καθηγητές Χρῆστος Ροζάκης, Γιάννης Μεταξᾶς, Κωνσταντίνα Μπότσιου, Χαριτίνη Δίπλα, Μαρῖνα Ρήγου, Νῖκος Οὐζούνογλου, Ἀντώνης Μπρεδήμας, Γιῶργος Γεωργῆς, Σωτήρης Ριζᾶς κι ἄλλοι. Οὔτε ψύλλος στόν κόρφο μας!
Μιλήσαμε μέ τούς ἀγαπητούς καί καταξιωμένους συναδέλφους Σταῦρο Λυγερό καί Νῖκο Μελέτη γιά τίς ἐξελίξεις στά ἑλληνοτουρκικά μετά τήν Νέα Ὑόρκη. Στόν δρόμο γιά τό Ναύπλιο ἡ βελόνα τοῦ ραδιοφώνου στάθηκε στόν σταθμό τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Οἱ ἦχοι ἀπό τίς ψαλμωδίες μοῦ ἦταν γνώριμοι καί οἰκεῖοι ἀπό μικρός, ὅταν ἡ μητέρα μου ἄφηνε ἀνοιχτό τό ραδιόφωνο τίς Κυριακές γιά νά ἀκούσουμε τήν λειτουργία. Ἀναγνώρισα ἀμέσως, γεγονός ὄχι συχνό, τήν φωνή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος Ἱερωνύμου ψάλλουσα. Ὡραία φωνή. Ὅσοι ἔχουμε μεγαλώσει μέ τούς βυζαντινούς ὕμνους καί τό τυπικό τῆς Ἐκκλησίας, νοιώθουμε μιά ὄμορφη καταλλαγή στό ἄκουσμά τους, εἰδικῶς σέ ἀπροσδόκητες περιστάσεις, ὅταν ὁδηγοῦμε, γιά παράδειγμα.
Ἦταν ἕνα ὡραῖο πρωινό δῶρο. Γρήγορα ὅμως κατάλαβα ὅτι αὐτό πού μετέδιδε ὁ ραδιοφωνικός σταθμός τῆς Ἐκκλησίας δέν ἦταν μία τυπική λειτουργία, Σάββατο ἦταν ἄλλως τε, ἀλλά ἕνα «μυστήριο». Μία τελετή ἐνθρονίσεως Μητροπολίτου μέ πολύ συγκεκριμένο τυπικό. Δέν ξέρω ἄν ἔχετε παρακολουθήσει ποτέ ἀπό κοντά, εἴτε χειροτονία διακόνου καί ἱερέα εἴτε ἐνθρόνιση Μητροπολίτου. Εἶναι μία πολύ ὡραία τελετή ἐνώπιον τοῦ κλήρου καί τοῦ λαοῦ πού ἄν τήν μελετήσεις καί τήν συγκρίνεις ἀκόμη ἀκόμη καί μέ τίς τελετές τῶν μυστηρίων τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, τοῦ γάμου καί τῆς βαπτίσεως, θά διαπιστώσεις ὅτι ὅλα γίνονται γιά νά ἔχουν νόημα. Γιά νά θυμᾶται κανείς αὐτήν τήν ἱδρυτική στιγμή τῆς ζωῆς του. Πράγματι, ἐπρόκειτο γιά τήν τελετή ἐνθρόνισης τοῦ νέου Μητροπολίτου Παραμυθίας Φιλιατρῶν Γηρομερίου καί Πάργας Σεραπίωνα. Ὁ ὁποῖος ἀφοῦ θήτευσε ἐπί τρεῖς δεκαετίες στήν Μητρόπολη Μεγάρων καί δύο δεκαετίες ὡς γραμματέας στήν Ἱερά Σύνοδο, τό ἀνώτατο σῶμα τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ Ἱεραρχία, μέ τήν «τίμια ψῆφο της» ὅπως τήν χαρακτήρισε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, τόν προήγαγε σέ προκαθήμενο αὐτῆς τῆς ἀκριτικῆς Μητροπόλεως. Τό τυπικό στήν ἐνθρόνιση Μητροπολίτου εἶναι συγκεκριμένο: μετά τό πέρας τῆς πανηγυρικῆς λειτουργίας ὁμιλεῖ ὁ προαχθείς, προχωρεῖ σέ ἀντιφώνηση ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ἔπειτα ὁ Μητροπολίτης ἐνδύεται τά ἄμφια, φορᾶ τήν μήτρα καί τοῦ δίδεται ἡ ράβδος, ἐνῷ ὁ κλῆρος καί ὁ λαός τόν ἐπευφημοῦν μέ τήν μυριόστομη φράση «ἄξιος». Ἐνδιαμέσως ὁ νέος Μητροπολίτης φιλᾶ μέ σεβασμό τά χέρια τοῦ πατρός καί τῆς μητρός του, ἄν ζοῦν. Ἄν πρόκειται γιά νεοεκλεγέντα Ἀρχιεπίσκοπο ὁ λόγος του ὀνομάζεται μέ βάση τά ἐκκλησιαστικά θέσμια «ἐπιβατήριος».
Δύο πράγματα μοῦ ἔκαναν ἰσχυρή ἐντύπωση ἀπό τόν ἐνθρονιστήριο λόγο τοῦ ταπεινοῦ, ἔτσι ἔδειχνε ἡ φωνή του, Σεραπίωνα: ἡ ἀναφορά του στήν λέξη «ὑπακοή» πού εἶναι βεβαίως συνηθισμένη στό ἐσωτερικό τῆς Ἐκκλησίας μας –εἶναι κανόνας ἡ ὑπακοή, ἀλλά καθόλου συνηθισμένη στήν κοσμική ζωή μας. Ὅπου κυριαρχεῖ ἡ λέξη «ἀνυπακοή». Ἡ ἀνυπακοή εἶναι εὔκολη ἐπιλογή, ἡ ὑπακοή εἶναι ἡ δύσκολη. Γιατί προϋποθέτει τόν ἑκούσιο περιορισμό τῆς ἐλευθερίας στό ὄνομα ἑνός ἀνώτερου σκοποῦ. Ἡ πορεία στόν Χριστιανισμό προϋποθέτει τήν ὑπακοή καί τήν ταπείνωση. Ἀκόμη καί τήν καρτερικότητα μπροστά στήν δίωξη τοῦ φρονήματος, ὅπως αὐτήν πού ζοῦν αὐτές τίς μέρες οἱ ἀδελφοί μας Χριστιανοί στήν Μέση Ἀνατολή. Ἡ ζωή τοῦ Χριστιανοῦ εἶναι συναρπαστική, γιατί δέν εἶναι μιά εὐχάριστη ἐκδρομή, ἀλλά ἐνίοτε εἶναι καί μαρτυρική. Συνοδεύεται ἀπό τό μαρτύριο. Χαρμολύπη διαρκής. Τό δεύτερο πρᾶγμα πού μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ἦταν, συνεπείᾳ τοῦ πρώτου, πώς ὁ νέος Μητροπολίτης τόνισε ἀπευθυνόμενος στόν Ἀρχιεπίσκοπο ὅτι ἐσεῖς κρίνατε πότε εἶναι ὁ «ἁρμόδιος καιρός» γιά νά ἀναλάβω αὐτό τό ἀξίωμα. Ἁρμόδιος καιρός! Τί συνοπτική καί τί συγκλονιστική φράση πού δείχνει ὅτι ὁ κόσμος ἀνήκει στούς ὑπομονετικούς. Ἐκτός ἀπό τήν ὑπακοή, δύσκολη εἶναι καί ἡ ὑπομονή στούς καιρούς τῆς ταχύτητας. Ἀλλά ὁ ἐκκλησιαστικός χρόνος εἶναι διαφορετικός ἀπό τόν κοσμικό. Γλυκός καί ἀνηφορικός μαραθώνιος. Ὁ ἐκκλησιαστικός χρόνος μισεῖ τούς βιαστικούς.
Μοῦ ἔκανε ἐξαιρετική ἐντύπωση ἡ συνοπτική ἀντιφώνηση πού ἔκανε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος στόν νέο Μητροπολίτη δείχνοντάς του ἀπέραντη πατρική ἀγάπη. Ἀλλά καί μήν ξεχνῶντας νά κάνει ἰδιαίτερη ἀναφορά στόν ἀπελθόντα Μητροπολίτη Παραμυθίας Τίτο, ὁ ὁποῖος διάγει τήν ἔνατη δεκαετία τῆς ζωῆς του. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος στάθηκε στόν εὐγενικό χαρακτῆρα τοῦ Τίτου, ἐπισημαίνοντας ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶχε πεῖ ὅτι «οἱ χριστιανοί κρίνονται κυρίως ἀπό τό ἦθος τους καί μετά ἀπό τίς πράξεις τους.» Τόνισε μάλιστα ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός κήρυξε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ μέ ἦθος χωρίς νά διαθέτει καμμία κοσμική δομή στήν διάθεσή του. Ὑπέδειξε τέλος στόν Μητροπολίτη ὅτι θά ποιμάνει μία Μητρόπολη πού ἔχει στό πλήρωμά της τούς κατοίκους τῆς Ἡγουμενίτσας πού εἶναι μεγάλο λιμάνι, πού βρίσκεται στά ὅρια τῆς Ἐγνατίας Ὁδοῦ καί πού ἐντός τῶν ὁρίων της ἐγκαταβιοῦν σημαντικές ὀρθόδοξες μονές. Ἡ τελετή ὁλοκληρώθηκε μέ τήν παρατεταμένη ἐπευφημία τῶν συγκεντρωθέντων στήν Ἱερά Μητρόπολη Ἀθηνῶν πρός τό πρόσωπο τοῦ νέου Μητροπολίτου Παραμυθίας. «Ἄξιος!». Πού ἔχει τό νόημα τῆς ἐγκρίσεως ἀλλά καί τῆς παροχῆς δυνατότητας διαφωνίας στό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, ἄν ὑπάρχει ἔνσταση γιά ἕνα πρόσωπο. Εἶχα φτάσει πιά, ἀφήνοντας τά Μέγαρα πίσω μου, στόν Ἰσθμό τῆς Κορίνθου, ἀκούγοντας τήν τελετή καί ἀναλογιζόμουν πώς στίς μέρες μας δέν δίνουμε ἰδιαίτερη σημασία στό βυζαντινό τυπικό τῶν τελετῶν καί τῶν μυστηρίων μας στήν Ἐκκλησία. Οἱ ὁποῖες κάτι ἔχουν νά μᾶς ποῦν.
Καί ἐντυπωσιαζόμαστε ὅταν διαβάζουμε τήν εἴδηση, ὅτι ἕνας παπᾶς μάλωσε ἕναν πολίτη, ὁ ὁποῖος ἤθελε νά στολίσει ὑπερβολικά τόν Ἱερό Ναό γιά τήν βάφτιση τοῦ τέκνου του, καθώς ὁ στόχος δέν εἶναι αὐτός, ἡ φιγούρα –ὁ στόχος εἶναι ἡ μύηση. Νομίζω ὅτι πρέπει νά τά ξαναδοῦμε ἀπό τήν ἀρχή. Ὅλα. Ἀκόμα καί αὐτοί πού δέν πιστεύουν στήν Ὀρθοδοξία. Ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά μιλήσει λίγο πιό δυνατά ἀντί νά κρύβεται. Ἀπασχολήθηκε τό πανελλήνιο καί ἀπασχολεῖται γιά ἡμέρες μ’ αὐτό πού ὀνομάστηκε «γάμος» τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς ἀξιωματικῆς Ἀντιπολιτεύσεως μέ τόν σύντροφό του στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες. Γεγονός πού συνοδεύτηκε ἀπό τήν πληροφορία ὅτι ὁ «γάμος» ἔγινε ἐσπευσμένα γιά νά λάβει ἄδεια παραμονῆς στήν Ἑλλάδα ὁ σύντροφός του καί γιά νά μπορεῖ νά ἐξαγοράσει τήν στρατιωτική του θητεία ὁ Πρόεδρος τοῦ ΣΥΡΙΖΑ. Δέν εἶναι ἔτσι τά μυστήρια. Ἄν ἦταν ἔτσι διεκπεραιωτικά, δέν θά ὀνομάζονταν μυστήρια. Θά ὀνομαζόταν διαφορετικά. Ἡ ζωή μας, σέ κάθε στιγμή, χρειάζεται λίγη πνευματικότητα.
Κάθε ἀπόφασή μας πρέπει νά ἔχει μίας μορφῆς περισυλλογή καί μίας μορφῆς εὐλογία γιά νά ἀναλογιζόμαστε τό βάρος τῆς ἐπιλογῆς. Ἄν μποροῦμε νά τό σηκώσουμε! Δέν εἶναι προϊόν πρός κατανάλωση τά μυστήρια. Οἱ τελετές. Πρέπει νά νοιώθεις κάτι ὅταν συμμετέχεις αὐτά. Ἄν δέν νοιώθεις κάτι, εἶσαι ἄδειος ἄνθρωπος. Ἀλλά οἱ προκλήσεις τῆς ἐποχῆς μας ἀπαιτοῦν ἀνθρώπους γεμάτους ὄχι ἄδειους. Ἄν ὑπάρχει λοιπόν ἕνα πλεονέκτημα μεταξύ τῶν πνευματικῶν μυστηριακῶν τελετῶν τῆς ἐκκλησίας καί τῶν ψυχρῶν ἀστικῶν τελετῶν πού εἶναι πλέον τῆς μόδας ὅπως οἱ πολιτικοί γάμοι, εἶναι αὐτό: οἱ πρῶτες φορτίζουν ψυχικά τίς μπαταρίες μας, ἄν μετέχουμε βεβαίως σέ αὐτές.
Οἱ δεύτερες, ἀδιάφορες, τίς ἀδειάζουν. Εἶναι ἁπλῶς μία φωτογραφία στό ἄλμπουμ.
Καλή ἑβδομάδα!
