ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ τοῦ Sennet Richard «Ἡ τυραννία τῆς οἰκειότητας» κυκλοφόρησε πρίν…
… ἀπό πολλά χρόνια καί στά ἑλληνικά ἀπό τίς ἐκδόσεις «Νεφέλη». Ὁ συγγραφέας του διεξήλθε διεξοδικά ἕνα δύσκολο θέμα, τήν σχέση δημοσίου καί ἰδιωτικοῦ χώρου. Πῶς φερόμαστε στόν δημόσιο χῶρο καί πῶς στόν ἰδιωτικό. Πῶς διαμορφώνουμε τόν δημόσιο χῶρο καί πῶς τόν ἰδιωτικό. Πόσο σεβόμαστε τόν δημόσιο χῶρο καί πόσο τόν ἰδιωτικό. Ἡ κουλτούρα εἶναι τό βασικό θέμα του. Ἡ κουλτούρα τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου. Σκέπτομαι πάντοτε τόν εὔστοχο τίτλο αὐτοῦ τοῦ βιβλίου, κάθε φορά πού βλέπω ἕναν παρουσιαστή στόν δημόσιο χῶρο (στήν τηλεόραση) ἤ παρατηρῶ κάποιον πού γνωρίζω σέ μιά ἰδιωτική συνάντηση νά βιάζεται νά ὑποκύψει στήν τυραννία τῆς οἰκειότητας. Τῆς ἐνίοτε προσποιητῆς οἰκειότητος. Νά βιάζεται νά μετακινηθεῖ ἀπό τόν πληθυντικό τῆς εὐγενείας καί τῆς ἀποστάσεως στόν ἑνικό τῆς τυραννίας καί τῆς ἐγγύτητος. Οἱ παλαιοί ἔλεγαν σοφά ὅτι ἡ οἰκειότητα θρέφει τήν περιφρόνηση. Ἀλλά οἱ νεότεροι φαίνεται νά μήν ἔχουν ἀκούσει κάτι σχετικῶς.
Ἀφορμή γιά τό σημερινό σημείωμα τό ὁποῖο φαινομενικά κινεῖται ἐκτός πεδίου πολιτικῆς ἐπικαιρότητας, μοῦ ἔδωσε ἡ ἐμμονή ἑνός κατά βάση εὐγενικοῦ ἀνθρώπου πού παρουσιάζει μιά ὡραιότατη ἐκπομπή γιά τόν πολιτισμό κάθε Σάββατο βράδυ τά μεσάνυχτα στήν ΕΡΤ νά ἀπευθύνεται διαρκῶς σέ ἕναν βάρβαρο ἑνικό στήν συνομιλήτριά του, μιά εὐγενική ντίβα τοῦ ἑλληνικοῦ θεάτρου, τήν ἠθοποιό καί σύζυγο τοῦ μεγάλου δημοσιογράφου καί ἀνθρώπου τοῦ θεάτρου Κώστα Νίτσου. Τήν κυρία Ἔφη Ροδίτη. Τό ἀστικό ἦθος τῆς ὁποίας ἔλαμπε. Ὁ ἀγαπητός καί μέ γνώσεις συνάδελφος ὁ ὁποῖος προφανῶς καί γνώριζε ἰδιωτικῶς τήν προσκεκλημένη του γιά νά τῆς ἀπευθύνεται δημοσίως μέ τόση οἰκειότητα, μιλοῦσε διαρκῶς μέχρι καί πέντε λεπτά πρίν ἀπό τήν λήξη τῆς ἐκπομπῆς στήν συνομιλήτριά του σέ πρῶτο ἑνικό: Ἔκανες, ἔρανες, ἔζησες, εἶδες… Μέχρι πού ἐκείνη δέν κατάφερε νά συγκρατήσει τήν ἐνόχλησή της καί κάποια στιγμή τοῦ ἔστειλε εὐγενέστατα τό μήνυμα μέ μία τόση δά φράση. Σέ κάποια ἐρώτηση πού διατυπώθηκε γιά πολλοστή φορά στόν ἑνικό, τοῦ ἀπήντησε μέ ἕναν πληθυντικό μαχαίρι: «Τί νά σᾶς πῶ!». Εὐφυής ὁ συνάδελφος ἔπιασε στόν ἀέρα τήν αἰχμή καί ἀμέσως ἀναδιπλώθηκε. Στά ὀλίγα λεπτά πού ἀπέμειναν μέχρι τήν λήξη τῆς ὡραιότατης κατά βάση συνομιλίας –ἄν ἐξαιρεθοῦν κάποια διαστήματα ἀφόρητης φλυαρίας τοῦ παρουσιαστοῦ ὁ ὁποῖος ἔδειχνε νά μήν ἀντιλαμβάνεται ὅτι ἡ συνέντευξη εἶναι τό σώου τοῦ προσκεκλημένου καί ὄχι τοῦ προσκαλοῦντος– ὁ ἐξαίρετος συνάδελφος μίλησε στήν κυρία Ροδίτη στόν πληθυντικό ὅσες φορές δέν τῆς εἶχε μιλήσει γιά μία ὁλόκληρη ὥρα!
Γιατί ἐπιμένω στόν πληθυντικό καί ὄχι στόν ἑνικό; Πρῶτον, διότι θεωρῶ ὅτι ὁ πληθυντικός ἀριθμός καταργεῖ καί δέν αὐξάνει τίς ἀποστάσεις. Ἀναγκάζει τούς ἀνθρώπους νά ἐπιστρατεύσουν τίς ὡραιότερες λέξεις καί φράσεις ἀπό τό ὁπλοστάσιο τοῦ λεξιλογίου τους γιά νά πλησιάσουν τόν συνομιλητή τους, δημιουργεῖ μιά ἀτμόσφαιρα εὐγενείας, ὑψώνει τόν ἄνθρωπο σέ ἄλλα ἐπίπεδα. Ἀντιθέτως ὁ ἑνικός εἰδικῶς, ἡ ἐπιστράτευση τοῦ ἑνικοῦ γιά τήν δημιουργία ἀτμόσφαιρας ζορισμένης οἰκειότητας ἔχει συνήθως στό τέλος τά ἀντίθετα ἀπό τά ἐπιδιωκόμενα ἀποτελέσματα. Πολλές φορές ὁ ἑνικός ξεκινᾶ φιλικά καί καταλήγει ἐχθρικά. Ὅταν οἱ ἄνθρωποι βιάζονται νά καταργήσουν τά ὅρια καί τά σύνορα στό τέλος παραγνωρίζονται.
Δεύτερον, διότι ὁ ἑνικός εἶναι ἔνοχος γιά πολλά δεινά σέ αὐτή τήν χώρα μέ κυριότερα ἀπό ὅλα τό ἑξῆς: ὁ ἑνικός ἐπιδοτεῖ τόν θυμό, εὐνοεῖ τίς προσωπικές ἐπιθέσεις καί ἐκτροχιάζει τόν δημόσιο βίο. Ὄχι λίγες φορές βλέπουμε Ὑπουργό στήν τηλεόραση νά μιλᾶ στόν ἑνικό εἴτε οἰκειότητας εἴτε ἐπιθετικότητας σέ δημοσιογράφο. Τελευταῖα δυστυχῶς βλέπουμε καί τό ἀνάποδο. Δημοσιογράφους νά μιλοῦν σέ βίαιο ἑνικό σέ πολιτικούς. Παλαιότερα διαβάσαμε καί ἠλεκτρονική ἀλληλογραφία μάνατζερ πολυεθνικῆς, ὁ ὁποῖος ὄχι ἁπλῶς ἀπευθυνόταν σέ ἑνικό σέ Ὑπουργό ἀλλά τόν διέταζε καί στήν προστακτική.
Αὐτός ὁ τόνος πού συνηθέστατα μεταχειρίζονται οἱ Ἕλληνες ἔχει δύο ἀποτελέσματα. Εἴτε νά σχηματίζουν οἱ πολῖτες τήν ἐντύπωση ὅτι πολιτικοί, δημοσιογράφοι, μάνατζερ εἶναι μιά μεγάλη παρέα καί μάλιστα τόσο προκλητική ὥστε νά μήν διστάζει νά ἀποκαλύπτει δημοσίως τήν οἰκειότητα στίς μεταξύ της σχέσεις. Εἴτε ἐπίσης νά παραγάγει τέτοιο θυμό πού νά φορτίζει σέ μεγάλο βαθμό τήν πολιτική καί κοινωνική ἀτμόσφαιρα. Δεῖτε τήν γλῶσσα τοῦ twitter: Κοφτές μισές λέξεις σέ ἀφόρητο ἑνικό, λές καί γνωριζόμαστε ἀπό χθές! Θαυμάζω τούς Γάλλους καί τούς Γερμανούς πού ἀξιοποιοῦν ἄν δέν ἐργαλοποιοῦν τόν πληθυντικό γιά νά ἐπιβάλλουν ἕνα συγκεκριμένο ἠθικό πρότυπο. Σέ ἀντίθεση μέ τήν κυρίαρχη γλῶσσα τοῦ πλανήτη πού δέν διαθέτει πληθυντικό.
Εὔλογα θά διερωτᾶστε τί μέ ἔπιασε σήμερα καί ἀσχολοῦμαι μέ αὐτό τό θέμα. Θεωρῶ ὅτι ζοῦμε χωρίς νά τό ἀντιλαμβανόμαστε πλήρως τήν ἀλλαγή μιᾶς ὁλόκληρης ἐποχῆς τοῦ κόσμου μας. Δέν εἶναι ὁ πόλεμος μόνον πού ὁδηγεῖ σέ οἰκονομική ἐξαχρείωση τόν πλανήτη. Δέν εἶναι ὅτι βασικά ἀγαθά μέ τά ὁποῖα μεγάλωσαν οἱ γενιές μας ὅπως τό ψωμί, τά τρόφιμα, τό ρεῦμα δέν θά εἶναι τόσο αὐτονόητα καί δεδομένα γιά τίς ἑπόμενες γενιές. Εἶναι καί ὅτι πέρα ἀπό τά ὑλικά ἀγαθά πού χάνονται, ὁ ἄνθρωπος κινδυνεύει νά χάσει σέ σημεῖο βαρβαρισμοῦ βασικά στοιχεῖα τῆς ἰδιοπροσωπίας του μέ πρῶτο τήν εὐγένεια. Ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τήν βασική ἔκφραση τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ ὅπως τόν γνωρίσαμε. Λέω λοιπόν σέ ὅλους, μέ πρῶτο τόν ἑαυτό μου, τό ἑξῆς: ὁ πληθυντικός στόν δημόσιο χῶρο ἀπογειώνει τά νοήματα. Ὁ ἑνικός ἀπαγορεύεται. Λέω ἐπίσης ὅτι ὁ πληθυντικός στόν ἰδιωτικό χῶρο τοὐλάχιστον στήν ἀρχή καταργεῖ τίς ἀποστάσεις. Βγάζει ἀπό τούς ἀνθρώπους τόν καλύτερό τους ἑαυτό. Σέ κάθε περίπτωση ἡ ἐξουσία εἴτε δημοσίως εἴτε ἰδιωτικῶς πρέπει νά ἀσκεῖται μέ καλοσύνη. Οὔτε μέ ἀπαξιώσεις οὔτε μέ διαταγές.
