Ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς «Ἑστίας», 1 Ἰουνίου 1919
Ἰδού ἕνας Ἑλληνικός τύπος τόν ὁποῖον θά ξεχάσωμεν, ποιός ξέρει διά πόσον καιρόν. Ἡ Ἀμερική, ὁ μέγας μαγνήτης, δέν δέχεται πλέον μετανάστας. Καί ὄχι μόνον δέν δέχεται νέους, ἀλλά καί μᾶς ἐπιστρέφει, μέ πρώτην εὐκαιρίαν, ἀρκετάς χιλιάδας ἀπό τούς παλαιούς. Οἱ κεκηρυγμένοι κατά τῆς «ἀφαιμάξεως» αὐτῆς, ὅπως τήν ὀνομάζουν, καί οἱ βλέποντες, ἀντιθέτως, εἰς αὐτήν μίαν πηγήν πλουτισμοῦ τῆς χώρας καί ἕνα βάπτισμα πολιτισμοῦ διά τά τέκνα της ἠμποροῦν νά συνεχίσουν τήν παλαιάν συζήτησιν καί νά ὑπολογίσουν ἐκ τῶν ἰδιαιτέρων των ἀπόψεων τάς ἐνδεχομένας συνεπείας τοῦ γεγονότος. Δέν θά ἀναμιχθῶμεν εἰς τόσον σοβαράν συζήτησιν.
Ἀλλά ὁ μετανάστης δέν εἶνε μόνον ἕνας ξηρός δημοσιονομικός τύπος. Εἶνε πρό πάντων ἕνας τύπος αἰσθηματικός καί γραφικός, εἶνε ὁ ἀθάνατος Ἀμερικανός τοῦ Ἑλληνικοῦ Διηγήματος, εἶνε ἡ χρυσῆ καδένα τῆς παραδόσεως, τό ντόλλαρ, τά Ἀγγλικά τῆς ἐξαγωγῆς εἰς τήν Ἑλληνικήν βουνοκορφήν, τό γράμμα μέ τήν «σύστασιν» τοῦ μπόρντιν-χάουζ, τό παραγεμισμένον ὑπερωκεάνιον, ἡ γραφική θεωρία τοῦ λιμανιοῦ τοῦ Πειραιῶς, τό Πρακτορεῖον, ὁ μεσίτης, τό νταραβέρι, οἱ παλμοί τοῦ μακρυνοῦ νησιοῦ, τά δάκρυα τῆς μάννας, τό νέον σπίτι καί τό νέον μνῆμα. Θεέ μου, πόση φιλολογία καί πόση πραγματικότης μέσα εἰς ὅλα αὐτά!
Τώρα ἡ Ἀμέρικα –ποῦ δέν εἶνε ἁπλῶς ἡ Ἀμερική –καί ὁ Ἀμερικάνος– καταργοῦνται μέ μίαν μονοκοντυλιάν. Καί ὁ Θεός γνωρίζει ἕως πότε. Μία πελωρία ψαλλίδα, ἀνοίγουσα τά σκέλη της ἐπάνω ἀπό τήν Ἑλληνικήν ἐπαρχίαν καί τήν σύμπασαν ὕπαιθρον χώραν, ψαλλιδίζει ἀσπλάγχνως τήν στιγμήν αὐτήν τά πτερά μυριάδων ὀνείρων, ποῦ εἶνε ἕτοιμα νά πετάξουν πρός τήν γῆν τῶν δολλαρίων, τήν γῆν ποῦ παίρνει γεωργόν καί ἕνα βοσκόν ἀπό τήν ἀκρώρειαν καί τό βοσκοτόπι καί στέλνει πίσω ἕναν ἄρχοντα, μέ χρυσῆν καδέναν, χρυσᾶ δόντια καί χρυσό κεμέρι, ὅταν δέν στέλνῃ πίσω ἕνα φθισικόν.
Ὁ τετραπέρατος πράκτωρ τοῦ μεταναστευτικοῦ γραφείου, ὁ ὁποῖος ἔφθανεν εἰς τάς ἐσχατίας τῆς Ἑλληνικῆς γῆς, εἰς τό ἀμπέλι, τό χωράφι καί τήν στάνην, διά νά συλλάβῃ τήν λείαν του ἐπί τόπου, φέρων τό Ἀμερικανικόν ὄνειρον μέχρι τῆς ἀνυπόπτου Ἑλληνικῆς καλύβης, καί νά τήν ἐκμυζήσῃ κατόπιν μέχρι τοῦ καταστρώματος τοῦ ὑπερωκεανίου, δέν θά ἐμφανισθῇ αὐτό τό καλοκαῖρι πουθενά. Ἡ Ἀμέρικα ἔκλεισε!
Καί τό κωμικοτραγικόν αὐτό λιμάνι τοῦ Πειραιῶς θά χάσῃ τό χαρακτηριστικώτερον μέρος τῆς ζωῆς του. Καί τόν πλουσιώτερον μαστόν του, ἀπό τόν ὁποῖον βυζαίνουν χιλιάδες «νταραβεριζομένων». Πράκτορες, μεσῖται, βαρκάρηδες, ξενοδόχοι, μάγειροι, καφετζῆδες, ἔμποροι ἑτοίμων ἐνδυμάτων, παπουτσῆδες, κατασκευασταί μπαούλων, ἰατροί διά τά τραχώματα, φαρμακοποιοί μέ θαυματουργά φάρμακα διά τήν ναυτίαν καί μέ δροσιστικά τῶν ματιῶν κατά τῆς θαλασσίας ἅλμης, τάγματα καί συντάγματα ἀνθρωπίνων κορέων, βυζαινόντων ἐμπορικά κέρδη, ἐμπρός εἰς τά ὁποῖα ἡ περίφημος πολεμική Αἰσχροκέρδεια ὠχριᾷ, βυζαινόντων μεσιτείας, προμηθείας, φιλοδωρήματα, ἀμοιβίας ἀνυπάρκτων ὑπηρεσιῶν, ὅ,τι ἠμπορεῖ καί δέν ἠμπορεῖ νά φαντασθῇ ἄνθρωπος. Διότι εἶνε γνωστόν ὅτι ὁ δυστυχής μετανάστης, ὅταν ἀξιωθῇ νά πατήσῃ τό κατάστρωμα τοῦ ὑπερωκεανίου, δέν ἔχει πλέον ἀπό τό μικρόν του κεφάλαιον, διά τήν ἐξοικονόμησιν τοῦ ὁποίου ὑπεθήκευσε τό καλύβι του ἤ τό ἀμπέλι του, παρά τό εἰσιτήριόν του καί ὅ,τι τοῦ χρειάζεται διά νά μήν ἀποθάνῃ ἀπό τήν πεῖναν κατά τόν διάπλουν.
Οἱ κορέοι τοῦ λιμανιοῦ πενθοῦν τώρα. Ἡ Ἀμέρικα ἔκλεισεν! Ὁ μετανάστης δέν θά ἐμφανισθῇ πλέον εἰς τόν περίφημον μῶλον. Καί ὁ μῶλος θά χάσῃ τήν ὡραιοτέραν του γραφικότητα καί τήν πλέον ὑποβλητικήν του αἰσθηματικότητα […]!
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ
