ΤΟ 2013 κυκλοφόρησε στά ἑλληνικά ἀπό τίς ἐκδόσεις Μίνωας τοῦ φίλου Γιάννη Κωνστανταρόπουλου…
… ἡ ἐξαιρετική ἔκδοση τοῦ Economist Ὁ κόσμος τό 2050. Μεγάλες ἀλλαγές, μεγάλες προκλήσεις σέ ἐπιμέλεια τοῦ ἀρχισυντακτῶν τοῦ ἔγκριτου περιοδικοῦ Ντάνιελ Φράνκλιν καί Τζόν Ἄντριους. Στήν κατάσταση χρεοκοπίας πού βρισκόταν τότε ἡ Ἑλλάς δέν εἶχε βεβαίως μυαλό νά σκεφτεῖ τίς προκλήσεις τοῦ μέλλοντος, πόσο μᾶλλον διάθεση γιά νά συζητήσει θεματικές ὅπως «Νιῶστε τήν ζέστη», «τό Μέλλον τῶν Πολέμων, οἱ ἀδύνατοι ἔσονται ἰσχυροί», «ἡ ἀσθμαίνουσα πορεία τῆς ἐλευθερίας», «οἱ πολιτιστικές ἐπαναστάσεις», «ἡ πορεία τῶν Ἐθνῶν», «ὁ κόσμος τῶν γυναικῶν», «ἡ ἐποχή τῶν ἀναδυόμενων ἀγορῶν», «ἡ ἀπόσταση πέθανε, ζήτω ἡ τοποθεσία» κ.λπ.
Ὡστόσο, θεωροῦσα ἀπό τότε μείζονα προτεραιότητα γιά τίς κυβερνήσεις τήν ἀπόπειρα ἐνόρασης τοῦ μέλλοντος. Τήν διαρκῆ ἐγρήγορση. Τήν ἀκατάπαυστη σκέψη. Σπόρ στό ὁποῖο διακρίνονται διαχρονικῶς οἱ Βρεταννοί ἄν κρίνω ὄχι μόνο ἀπό τό περιεχόμενο τῆς ἔκδοσης ἀλλά καί ἀπό τά ὅσα γράφει στήν αὐτοβιογραφία του ὁ πρώην Πρωθυπουργός τους Τόνυ Μπλαίρ. Ὁ ὁποῖος εἶχε συστήσει μιά ὁμάδα μέλλοντος γιά νά ἰχνηλατεῖ ἐγκαίρως τίς προκλήσεις καί νά θέτει σέ λειτουργία νωρίς τούς συναγερμούς. Ἀκόμη καί ἄν ἀποτύχει κάποιος στίς προβλέψεις του, σίγουρα θά τά καταφέρει καλύτερα ἀπό κάποιον πού δέν ἀσχολεῖται γιά νά σχεδιάσει τό μέλλον. Τούτων δοθέντων, ἔχει ἰδιαιτέρα ἀξία ἡ συγκυρία κατά τήν ὁποία βλέπει τό φῶς τῆς δημοσιότητος τό πόρισμα τῆς ὁμάδος Μαξίμου Foresight –θά μποροῦσε νά ἐπιλεγεῖ καί κάτι ἑλληνικό– γιά τίς δέκα μεγαλύτερες προκλήσεις πού θά κληθεῖ νά ἀντιμετωπίσει ὁ Ἑλληνισμός τό 2040. Ἡ ὁμάδα συνεδρίασε ἐν εἴδει brainstorming στήν οἰκία τοῦ Γενικοῦ Γραμματέα τῆς Κυβέρνησης Γρηγόρη Δημητριάδη ὁ ὁποῖος συνέλαβε τήν ἰδέα τῆς συγκρότησής της –γιά πολλά ἐπικρίνεται δικαίως ὁ ἀνιψιός τοῦ κυρίου Μητσοτάκη ἀλλά ἐδῶ ἀξίζει μία καλή κουβέντα– ἐνῶ τόν συντονισμό ἀνέλαβε ὁ Γενικός Γραμματέας Ἐπικοινωνίας Γιάννης Μαστρογεωργίου μαζί μέ καθηγητές.
Τίς προηγούμενες ἡμέρες ἀναδείχθηκε ἀπό τόν Τύπο τό εὕρημα τῆς ὁμάδος γιά τήν ραγδαία συρρίκνωση τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ τό 2040 –τέταρτοι σέ ποσοστό μειώσεως παγκοσμίως–, ἡ ἐρημοποίηση καί βεβαίως ἡ κλιματική ἀλλαγή. Σήμερα θά ἀναδείξουμε ἀπό αὐτήν ἐδῶ τήν θέση τό ἕβδομο συμπέρασμα τῆς ὁμάδος πού ἐπικεντρώνεται στίς ραγδαῖες γεωπολιτικές μεταβολές καί στήν μεταβολή τῶν ἰσορροπιῶν τοῦ νέου κόσμου. Θά τό πράξουμε γιά νά τό συνδέδουμε μέ τήν τρέχουσα εἰδησεογραφία καί τήν διαφαινόμενη ὑποχώρηση τῆς Ἀμερικῆς στά θέματα τῶν ρωσσικῶν ἀγωγῶν, στό μέτωπο τοῦ Ἀφγανιστάν , στήν μείωση τῆς ἐπιρροῆς πού ἀσκεῖ στήν Γερμανία ὅσον ἀφορᾶ τίς σχέσεις της μέ τήν Κίνα, ἀκόμη ἀκόμη καί στίς σχέσεις της μέ αὐτήν τήν Τουρκία. Θά τό πράξουμε ἐπίσης γιά νά δοῦμε πόσο ἐναρμονίζεται ἡ ἑλληνική ἐξωτερική πολιτική μέ αὐτόν τόν νέο δύσκολο κόσμο πού προκύπτει καθημερινῶς. Ἡ ἕβδομη διαπίστωση τῆς ὁμάδος Δημητριάδη-Μαστρογεωργίου καί Τσέκερη (στέλεχος τοῦ Ἐθνικοῦ Κέντρου Κοινωνικῶν Ἐρευνῶν, νῦν ἀντιπρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς) ἔχει ὡς ἑξῆς:
«Μετατόπιση τῆς ἐπιρροῆς πρός τήν Ἀνατολή καί τό Νότο. Ἡ μετατόπιση τῆς παγκόσμιας οἰκονομικῆς βαρύτητας ἀπό τίς καθιερωμένες προηγμένες οἰκονομίες τῆς Βόρειας Ἀμερικῆς καί τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης πρός τίς ἀναδυόμενες οἰκονομίες στήν Ἀνατολή καί στό Νότο θά συνεχιστεῖ. Τά κλασσικά γεωστρατηγικά μοντέλα ξεπερνιοῦνται, αὐξάνονται οἱ περιφερειακές δυνάμεις, δομοῦνται νέες συμμαχίες καί ἀνοίγονται νέες οἰκονομικές καί ἐμπορικές δυνατότητες καί συνεργασίες».
Τήν ἡμέρα πού ἡ ἐπιτροπή διαπίστωνε ὅτι «ξεπερνιοῦνται τά κλασικά γεωστρατηγικά μοντέλα» ἡ ἐπικαιρότητα ἐνίσχυε τήν ἄποψή της μέ τά ἑξῆς δύο γεγονότα. Οἱ ΗΠΑ ὀπισθοχωροῦσαν στό θέμα τῆς κατασκευῆς τοῦ γερμανορωσσικοῦ ἀγωγοῦ NordStrean 2 καί μάλιστα ἀμέσως μετά τήν συνάντηση Μπάιντεν – Μέρκελ στήν Οὐάσιγκτων. Ὁ Ἐρντογάν ἔθετε δημοσίως ἀπό τά Κατεχόμενα τρεῖς ὅρους στίς ΗΠΑ γιά νά ἀναλάβει στό πόδι τους τόν ἔλεγχο τοῦ Ἀφγανιστάν (μέ πρῶτο καί καλύτερο ὅρο τήν διπλωματική στήριξή τους σέ ἄλλα θέματα τῆς περιοχῆς) ἐνῶ ταυτοχρόνως ἀνακοίνωνε τήν ἀγορά καί δεύτερης συστοιχίας S-400 ἀπό τούς Ρώσσους.
Συνέβη ἐπίσης καί κάτι ἀκόμη: ἡ κυβέρνηση Μητσοτάκη διέρρεε τήν πρόθεσή της νά μεταβιβάσει τό ἐναπομεῖναν 16% τοῦ OΛΠ στήν κινεζική Cosco. Πρώτη πράξη χειραφέτησης τῆς τρέχουσας ἑλληνικῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς ἀλλά ὄχι ἀρκετή βεβαίως. Γιά νά ἔχουμε πλήρη τήν εἰκόνα γιά τήν σταδιακή ὑποχώρηση τῆς Ἀμερικῆς στόν νέο κόσμο ἀντιγράφω ἀπό σχετικά τηλεγραφήματα:
«Οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες καί ἡ Γερμανία ἀναμένεται νά ἀνακοινώσουν συμφωνία σχετικά μέ τό πρότζεκτ τοῦ ρωσσικοῦ ἀγωγοῦ Nord Stream ΙΙ τίς ἑπόμενες ἡμέρες ὅπως ἀνέφερε τό Reuters ἐπικαλούμενο πηγές ἐξοικειωμένες μέ τό ζήτημα. Οἱ δύο πλευρές φέρονται νά βρίσκονται κοντά σέ μιά συμφωνία πού θά ἀποτρέψει τήν ἐπανάληψη τῶν ἀμερικανικῶν κυρώσεων κατά τῆς Nord Stream ΙΙ AG, τῆς μητρικῆς ἑταιρείας τοῦ ἀγωγοῦ καί τοῦ Διευθύνοντος Συμβούλου Ματτίας Βάρνινγκ, ἀναφέρει τό πρακτορεῖο».
Οἱ λεπτομέρειες δέν εἶναι ἄμεσα διαθέσιμες, ἀλλά οἱ πηγές ἀνέφεραν ὅτι ἡ συμφωνία θά περιλαμβάνει δεσμεύσεις καί ἀπό τίς δύο πλευρές γιά τήν ἐξασφάλιση ηὐξημένων ἐπενδύσεων στόν ἐνεργειακό τομέα τῆς Οὐκρανίας γιά τήν ἀντιστάθμιση τυχόν ἀρνητικῶν ἐπιπτώσεων ἀπό τόν νέο ἀγωγό, ὁ ὁποῖος θά φέρει φυσικό ἀέριο ἀπό τήν Ἀρκτική στήν Γερμανία κάτω ἀπό τήν Βαλτική Θάλασσα.
Κατά τήν πρόσφατη συνάντηση τῆς Καγκελλαρίου Ἄγγελα Μέρκελ μέ τόν Πρόεδρο τῶν ΗΠΑ Τζό Μπάιντεν στήν Οὐάσινγκτων, ὁ τελευταῖος δήλωσε ὅτι ἐπαναδιατύπωσε τίς ἀνησυχίες του ἀναφορικά μέ τόν ἀγωγό, πού θά μεταφέρει ποσότητες ἀπό ρωσσικά κοιτάσματα στή γερμανική καί εὐρωπαϊκή ἀγορά καί ὁ ὁποῖος, ὅπως φοβᾶται ὁ Λευκός Οἶκος, θά αὐξήσει τήν εὐρωπαϊκή ἐξάρτηση ἀπό τό ρωσσικό φυσικό ἀέριο.
Ἀπό τήν πλευρά της ἡ Μέρκελ τόνισε στούς δημοσιογράφους, στήν κοινή συνέντευξη Τύπου, ὅτι ἡ Γερμανία, ἡ μεγαλύτερη οἰκονομία τῆς Εὐρώπης, ἔχει διαφορετικές ἀπόψεις ἀπό τίς ΗΠΑ ἀναφορικά μέ τόν ἀγωγό.
Ὡστόσο, σημείωσε ὅτι τό Βερολῖνο θεωρεῖ τήν Οὐκρανία ὡς μία χώρα διαμετακόμισης, ἀφήνοντας νά ἐννοηθεῖ πώς ὁ ἀγωγός φυσικοῦ ἀερίου θά πρέπει νά συνεχίσει νά διέρχεται ἀπό τήν Οὐκρανία, ἀκόμη καί ἄν ἡ κατασκευή τοῦ Nord Stream ΙΙ ὁλοκληρωθεῖ.».
Ὁ Ἐρντογάν ἀπό τήν πλευρά του βλέποντας τό στρατηγικό κενό ἀπό τήν ἀπόσυρση-ὑποχώρηση τῆς Ἀμερικῆς εἶπε ὅτι:
«Ἐδῶ καί 20 χρόνια ἡ Τουρκία λειτουργεῖ τό ἀεροδρόμιο τῆς Καμπούλ καί βλέπει θετικά τό νά συνεχίσει νά τό κάνει», ἀλλά ἔθεσε τρεῖς προϋποθέσεις στίς ΗΠΑ. Πρῶτον, ἡ Ἀμερική θά εἶναι στό πλευρό τους διπλωματικά, δεύτερον –συνέχισε– θά τούς παρέχουν ἐφόδια καί στρατιωτικό ὑλικό καί, τρίτον, θά τούς στηρίξουν ὅταν θά ὑπάρξουν διοικητικά προβλήματα. «Ἐάν ἐπιτευχθοῦν αὐτά σκεφτόμαστε νά ἀναλάβουμε τήν λειτουργία τοῦ ἀεροδρομίου τῆς Καμπούλ.»
Ἡ διαπίστωση τῆς ὁμάδος Δημητριάδη – Μαστρογεωργίου δέν ἀφορᾶ τό 2040 ὅπως βλέπουμε, ἀλλά τό τώρα, τό σήμερα. Καί ἡ ἑλληνική ἐξωτερική πολιτική καλεῖται νά ἀπαντήσει σέ δύο μείζονα ἐρωτήματα:
1. Πῶς τοποθετεῖται στό μέλλον ἡ Ἑλλάς ἀπέναντι σέ αὐτές τίς συγκλονιστικές γεωπολιτικές μεταβολές; Μπορεῖ ἕνα πολιτικό προσωπικό πού αἰσθάνεται οἰκειότητα μέ τίς ΗΠΑ λόγω σπουδῶν στά καλύτερα ἀμερικανικά πανεπιστήμια καί λόγω τῆς συμπάθειάς του πρός τήν λονδρέζικη κουλτούρα νά κάνει τίς ἀναγκαῖες τολμηρές ὑπερβάσεις στόν ἐπερχόμενο κινεζικό αἰῶνα;
2. Ἀντίστοιχης δυσκολίας θέμα μέλλοντος εἶναι καί τό ἑξῆς: Δεδομένου ὅτι ὁ κινεζικός καπιταλισμός εἶναι σκληρότερος ἀπό τόν ἀμερικανικό καί τό πολίτευμα αὐταρχικό –καμμία σχέση μέ τίς δημοκρατικές ἐλευθερίες τῶν ΗΠΑ ἔστω συρρικνούμενες– τό ἑλληνικό πολιτικό σύστημα ὀφείλει νά προετοιμαστεῖ γιά τήν ἐπικράτησή του καί τήν ἀντιμετώπισή του. Ἀλλά καί γιά τήν ἐπένδυση σέ συμμαχίες μέ ἀντίπαλα ἀνατολικά δέη τοῦ Πεκίνου. Ἄν ἡ στήλη μπορεῖ νά κάνει μιά πρόταση στό Μαξίμου καί στό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν γιά τό ἑπόμενο brainstorming, αὐτή ἄς εἶναι: ὁ ἔγκαιρος στοχασμός γιά τό τί σημαίνει γιά τήν Ἑλλάδα ἡ ὑποχώρηση τῆς δημοκρατικῆς Ἀμερικῆς καί ἡ ἀνάδυση καλπασμός τῆς αὐταρχικῆς Κίνας. Σέ συνδυασμό βεβαίως μέ τό πόσο ἐπηρεάζει τήν συμπεριφορά τῆς Τουρκίας.
