Δέν ὑπάρχει μελαγχολικώτερον πρᾶγμα ἀπό τήν ἀνακάλυψιν ἑνός σωτηρίου φαρμάκου.
Σκέπτεται κανείς πόσον ἀπέθαναν ἄδικα μέχρι τῆς στιγμῆς τῆς ἀνακαλύψεώς του. Καί διά μέν τούς ἀπ’ αἰῶνος κεκοιμημένους ὑπάρχει, ἐπί τέλους, τρόπος νά παρηγορηθῇ κανείς. Οὕτως ἤ ἄλλως, τήν στιγμήν αὐτήν, εἴτε ἀπέθανoν, ἀπό γρίππην, εἴτε ἀπό χολέραν, εἴτε ἀπό πανούκλαν, θά ἦσαν πάντοτε πεθαμένοι. Δι’ ἐκείνους ὅμως, οἱ ὁποῖοι ἐβιάσθησαν νά πεθάνουν χθές, ἐνῷ θά ἠμποροῦσαν νά μήν πεθάνουν σήμερα, τό πρᾶγμα εἶνε ἀποκαρδιωτικόν. Καί ἐκεῖνοι, πού τούς ἔχασαν, δικαιοῦνται νά εἶνε ὄχι μόνον ἀπαρηγόρητοι, ἀλλά καί ἀγανακτημένοι κατά τοῦ ἐφευρέτου, ὁ ὁποῖος δέν ἐβιάσθη, ἐπί τέλους, νά κάμῃ τήν ἐφεύρεσίν του μίαν ὥραν ἀρχήτερα.
Αὐτή εἶνε, ὑποθέτω, ἡ ἐντύπωσις ἀπό τήν ἀναγγελίαν κάθε νέας ἡρωϊκῆς θεραπείας. Καί, ἑπομένως, καί ἀπό τήν τηλεγραφηθεῖσαν καί βεβαιωθεῖσαν καί ἐνταῦθα θαυματουργόν ἐνέργειαν τοῦ ὑδραργύρου ἐπί τῆς γρίππης. Τό πρᾶγμα ἀπομένει, ἐννοεῖται, νά βεβαιωθῇ καί εἰς εὐρύτερον κύκλον πειραμάτων. Διότι εἶνε γνωστόν, δυστυχῶς, ὅτι τά περισσότερα νέα φάρμακα καί αἱ περισσότεραι νέαι θεραπείαι ἔχουν τήν ἑξῆς ἰδιοτροπίαν: Εἰς τήν ἀρχήν κάμνουν θαύματα. Τά θαύματα βαθμηδόν γίνονται ὀλιγώτερα. Καί κατόπιν παύουν νά γίνωνται ἐντελῶς. Τό ἴδιον εἶχε συμβῇ μέ τήν περίφημον Κωχίνην. Αἱ στατιστικαί τῶν πρώτων θεραπειῶν ἦσαν καταπληκτικαί. Καί οἱ Γερμανοί ἐθησαύριζαν ἀπό τήν ἐκμετάλλευσιν τῶν ἐκ περάτων τῆς Γῆς συρρεόντων φθισικῶν. Μέ τόν καιρόν αἱ μετοχαί τῆς Κωχίνης ἄρχισαν νά κατρακυλοῦν, ὅπως, καλή ὥρα, μερικαί, μετοχαί εἰς τό Χρηματιστήριόν μας. Καί ἡ Κωχίνη ἀπέμεινεν ὡς μέσον ἁπλῶς διαγνωστικόν καί ὡς μία ἀνακάλυψις, σημαντική πάντοτε ὑπό καθαρῶς ἐπιστημονικήν ἔποψιν, ἀλλά ὄχι καί ὑπό ἔποψιν θεραπευτικοῦ θαύματος. Ὁπωσδήποτε, κάθε νέα μεγάλη θεραπεία, εἴτε θριαμβεύουσα τελείως, εἴτε χρεωκοποῦσα, ἀποτελεῖ ἕνα μοιραῖον κλαυσίγελων.
Καί ἐνθυμοῦμαι μίαν μικράν σχετικήν τραγῳδίαν, ἡ ὁποία συνέβη πρό ἐτῶν εἰς τήν οἰκογένειαν κἄποιου καλοῦ μου φίλου. Ἕνα χαριτωμένο κοριτσάκι του ἀπέθανεν ἀπό διφθερίτιδα. Ὅλα τά μέσα, ποῦ διέθετε τότε ἡ Ἐπιστήμη, ὄλαι αἱ φροντίδες, ὄλαι αἱ θυσίαι τῆς στοργῆς, ἐσπαταλήθησαν εἰς μάτην πρός σωτηρίαν του. Ἀπέθανεν ἕνα μαρτυρικόν θάνατον ὁ μικρός ἄγγελος. Οἱ γονεῖς του τόν ἔκλαυσαν, ὅπως κλαίει κανείς παρομοίους χαμούς. Ὅταν ἐστείρευσαν τά δάκρυά τους –εἶχαν περάσει ὀλίγοι μῆνες– ἀνηγγέλθη ἡ ἀνακάλυψις τοῦ ἀντιδιφθεριτικοῦ ὀρροῦ ἀπό τόν Ροῦ. Αἱ πηγαί τῶν δακρύων ἀνέβλυσαν μέ νέαν ὁρμήν ἀπό τά στήθη τῶν δυστυχισμένων γονέων.
– Δέν ἤτανε νά γείνῃ τρεῖς μῆνες προτήτερα ἡ ἀνακάλυψις! ὠλοφύρετο ἡ μητέρα του. Θά εἶχε σωθῇ τό παιδάκι μου, ὅπως σώθηκανε καί τόσα ἄλλα.
Καί, πράγματι, ὁ σωτήριος ὀρρός, ἐφαρμοσθείς τότε καί εἰς τάς Ἀθήνας, εἶχε σώσει ἕνα πλῆθος μικρῶν ὑπάρξεων ἀπό βέβαιον θάνατον. Ἡ πτωχή μητέρα, ἡ ὁποία ἦτο τόσον δυστυχισμένη ἀπό τήν ἰδέαν ὅτι ἠμποροῦσε νά σώσῃ τό παιδί της καί δέν τό ἔσωσεν, ὅσον δέν ἦτο οὔτε ὅταν τό ἔχασεν, εἶχεν, ἐν τούτοις, καί ἄλλα παιδιά. Καί ἡ ἀνακάλυψις τοῦ ἀντιδιφθεριτικοῦ ὀρροῦ ἦτο, ἐπί τέλους, μία ἐγγύησις διά τήν σωτηρίαν τῶν ἄλλων της παιδιῶν. Ἀλλά τό τετελεσμένον εἶνε ἡ μεγάλη θλῖψις, ἐνῷ ἡ ἐλπίς ζῇ πάντοτε διά τά ἀτέλεστα.
Ἄς ἐλπίσωμεν, ὁπωσδήποτε, ὅτι ὁ ὑδράργυρος, ὁ ὁποῖος ἔχει τόσον μεγάλους ἡρωισμούς ἕως τώρα εἰς τό ἐνεργητικόν του, θά ἀποδειχθῇ καί ὡς τό ἡρωικόν φάρμακον κατά τῆς γρίππης. Ὅσοι δέν ἐπρόφθασαν νά σωθοῦν ἀπ’ αὐτόν, δέν εἶχαν, ὡρισμένως, τύχην καί, μή ἔχοντες τύχην, ἠμποροῦσαν νά ὑποκύψουν εἰς οἱανδήποτε ἄλλην θεομηνίαν, ὅπως ὑπέκυψαν εἰς τήν γρίππην. Ὅσοι ἐσώθησαν, ἠμποροῦν νά κοιμοῦνται ἥσυχοι. Τοὐλάχιστον οἱ πανικόβλητοι ἐξ αὐτῶν, καί ἄν εἶνε μοιραῖον νά μή σωθοῦν ἀπό τόν θάνατον, θά σωθοῦν ἀσφαλῶς ἀπό τό φρενοκομεῖον. Καί αὐτό εἶνε ἤδη ἕνα μέγα κέρδος καί δι’ αὐτούς καί δι’ ἡμᾶς τούς ἄλλους.
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ