Ἡ παγίδα τοῦ «dispute»

ΣΕ ΜΙΑ ἀπό τίς πρῶτες του ἐπισκέψεις στήν Θράκη ἀμέσως μετά τήν μεταπολίτευση…

… ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς εἶχε ἕνα ζωηρό ἐπεισόδιο μέ τόν τοπικό ἐκδότη τῆς ἐφημερίδας «Πατρίδα Κομοτηνῆς» Κωνσταντῖνο Τσέτλακα. Ὁ ἀείμνηστος «Τσέ» μέ τόν αὐθορμητισμό τοῦ νεαροῦ τῆς ἡλικίας του πλησίασε τόν πρωθυπουργό στό γεῦμα πού τοῦ παρέθετε ὁ Δήμαρχος τῆς πόλης Ἀνδρέας Στογιαννίδης στό «Ξενία» καί μέ ἄγνοια κινδύνου ἐπιχείρησε νά τοῦ πιάσει …«ψιλή» κουβέντα. Ἀλλά ὁ Καραμανλῆς ὡς γνωστόν δέν ἔδινε γενικῶς θάρρετα σέ ἀγνώστους, πόσω μᾶλλον σέ «δικούς» του. (Μιά φορά ἀποπειράθηκε ὁ Ἀβέρωφ νά τοῦ μιλήσει στόν ἑνικό ἐνώπιον τρίτων καί βγῆκαν …σύννεφα ἀπό τά φρύδια τοῦ Ἐθνάρχου!) Δέν ἔδωσε λοιπόν ἰδιαίτερη σημασία ὁ Καραμανλῆς στόν νεαρό ἄνδρα πού εἶχε σταθεῖ πάνω ἀπό τό κεφάλι του καί πάσχιζε νά τοῦ ἀνοίξει συζήτηση προκειμένου νά ἀποσπάσει «ἀποκλειστική δήλωση». Ἐκνευρισμένος ὁ ἐκδότης ἀπομακρύνθηκε καί μόλις βρέθηκε δύο μέτρα μακριά ἀπό τό τραπέζι ξεστόμισε μιά «ἀθώα» βρισιά στά τουρκικά. Βέβαιος ὅτι δέν θά τόν ἀκούσει καί δέν θά τόν καταλάβει κανείς. Ἀλλά ὁ Καραμανλῆς καί τόν ἄκουσε καί κατάλαβε. Τότε γύρισε πρός τό μέρος του καί μέ τήν βαριά σερραϊκή προφορά τοῦ ἀπάντησε ἐπίσης στα …τουρκικά μιά ἀντίστοιχη βρισιά ἡ ὁποία ἄς ποῦμε ὅτι στήν ἀγγλική ἀποδίδεται μέ τήν κοφτή φράση «fuck you»! Ὁ ἐκδότης αἰφνιδιάστηκε ἀλλά δέν παρεξηγήθηκε. Ἐντυπωσιάστηκε μέ τά ἀνακλαστικά τοῦ Καραμανλῆ, ἔβαλε τά γέλια, πλησίασε, ζήτησε συγγνώμη καί ἀπό τότε ἔγιναν οἱ καλύτεροι φίλοι. Μέχρι τάς δυσμάς τοῦ βίου του ὅταν ἡ συζήτηση πήγαινε καμμιά φορά στήν Θράκη, ὁ Καραμανλῆς ρωτοῦσε σκασμένος στά γέλια «τί κάνει ὁ… Τσέ;».

Τό περιστατικό αὐτό πέραν τοῦ εὐτράπελου καί τοῦ παραπολιτικοῦ ἀποκάλυψε στούς παροικοῦντες κάτι μᾶλλον ἄγνωστο. Ὁ μεγαλωμένος στά χώματα τῆς Μακεδονίας κορυφαῖος ἡγέτης ἤξερε νά συνεννοεῖται, στά βασικά, στήν τουρκική. Γεννήθηκε ἄλλωστε τό 1908 σέ ὑπόδουλη περιοχή. Μά τό κυριώτερο, γνώριζε ἄριστα τήν νοοτροπία τῶν Τούρκων. Πῶς νά τούς χειρίζεται. Καί πῶς νά τούς ἐπιβάλλεται. Πράγματι λοιπόν ὁ Ἐθνάρχης δέν εἶχε κανένα φοβικό σύνδρομο μέ τίς κατά καιρούς ἐγειρόμενες τουρκικές ἀξιώσεις καί δέν φοβόταν νά τίς συζητήσει. Μά τό κυριώτερο: γνώριζε ἄριστα πῶς νά τίς ἀποκρούσει καί νά τίς ἐξουδετερώσει. Καί βεβαίως νά δείξει στήν διεθνῆ κοινότητα ποιός φταίει γιά τήν ὄξυνση. Ὁ «παπποῦς» ἦταν μανούλα στό blame game. Κάνω αὐτή τήν ἀπαραίτητη –μακρά– εἰσαγωγή γιατί τό θέμα μου σήμερα εἶναι ὁ ἑλληνοτουρκικός διάλογος. Οἱ ὅροι καί οἱ προϋποθέσεις ὑπό τίς ὁποῖες θά προσέλθουμε σέ αὐτόν. Βασική ἀρχή τοῦ ἱδρυτῆ αὐτῆς τῆς παράταξης –σέ ἀντίθεση μέ τόν Ἀνδρέα Παπανδρέου– ἦταν ὅτι δέν φοβόμαστε νά συζητήσουμε οἱαδήποτε θέματα ἀφοῦ ἔχουμε τό δίκαιο μέ τό μέρος μας. Ἀλλά προσερχόμαστε στόν διάλογο ἔχοντας ἐπίγνωση τῆς ἱστορίας μας γιά νά ἐπικρατήσουμε, ὄχι γιά νά ὑποχωρήσουμε. Καί μάλιστα σέ βασικά ζητήματα τῆς ἐξωτερικῆς μας πολιτικῆς.

Τό καθεστώς τῶν νήσων τοῦ Αἰγαίου καί ἡ ἀπόπειρα τῆς τουρκικῆς ἡγεσίας νά διχοτομήσει τήν ἑλληνική ἐπικράτεια μέσω τοῦ «ἀθώου» θέματος τῆς ὑφαλοκρηπίδας ἦταν βαθιά κόκκινη γραμμή γιά ἐκεῖνον ἀπό τό 1975. Γιά νά κάνουμε ἕνα ἅλμα στό σήμερα καί νά τό συνδέσουμε μέ τό χθές καί τό αὔριο, πρέπει νά σᾶς ἀποκαλύψω κάτι: ὁ κύκλος διανοουμένων πού ἔχει περικυκλώσει τό Μέγαρο Μαξίμου –εὐτυχῶς κρατεῖται μακριά ἀπό τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν– ἀποπειρᾶται ἐδῶ καί καιρό νά πείσει τήν πολιτική ἡγεσία τοῦ τόπου ὅτι ἡ αγλλική λέξη dispute (διεκδικῶ, ἀμφισβητῶ) καί τά παράγωγά της (disputed) δέν εἶναι βλάσφημος. Ὅτι δέν θά πρέπει νά τήν φοβόμαστε. Ὅτι μέ θάρρος πρέπει νά καθίσουμε στό τραπέζι μέ τούς Τούρκους, νά κωδικοποιήσουμε τά θέματα «disputed», τίς ἀμφισβητούμενες, τίς διεκδικούμενες, τίς διαφιλονικούμενες περιοχές, νά τίς ἀποκαλέσουμε ἔτσι, νά τίς… συζητήσουμε μέ τήν γείτονα καί ὅπου ἀπαιτεῖται χωρίς μαξιμαλισμούς νά… ὑποχωρήσουμε. Εὐτυχῶς ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ἀπορρίπτει γιά τήν ὥρα τίς ὡραῖες αὐτές εἰσηγήσεις, ἀλλά ἡ φιλελεύθερα ἐλίτ τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς ἐπιμένει καί τόν πιέζει. Ἡ χρήση αὐτῆς τῆς λέξης –dispute, ἐπαναλαμβάνω– ἔχει λάβει χαρακτῆρα πανδημίας στό λεξιλόγιο τῶν ξένων ΜΜΕ ἀλλά καί δυτικῶν διπλωματῶν ὅταν ἀναφέρονται στίς ἑλληνοτουρκικές διαφορές. Τή διακρίνετε καί στό ἀπαράδεκτο δημοσίευμα τοῦ CNN πού ἀμφισβητεῖ τήν ἑλληνικότητα τοῦ Καστελλορίζου. Νομίζω ὅτι ἐν προκειμένω ὅσοι τά εἰσηγοῦνται αὐτά καί θέλουν νά περάσουν στά κείμενα τῶν διαγραφόμενων συμφωνιῶν τήν ὁρολογία «ἀμφισβητούμενες περιοχές» κάνουν ἕνα διπλό μεθοδολογικό λάθος. Δέν γίνεται τήν ὥρα πού οἱ Τοῦρκοι ἐπιδίδονται σέ ρεσιτάλ μαξιμαλισμοῦ θέτοντας ἑκατό θέματα γιά διάλογο καί τήν ὥρα πού ἐμπράκτως διακηρύσσουν (Ὀρούτς Ρέις) ὅτι οἱ θάλασσές μας εἶναι δικές τους, ἐμεῖς νά κατεβοῦμε στό τερραίν μέ τήν φράση «αὐτά δέν εἶναι δικά μας, ἀλλά ἀμφισβητούμενα καί ὑπό συζήτηση, ἴσως καί στήν κρίση τῆς Χάγης». Θά ἔχουμε ξεκινήσει «τρώγοντας» γκόλ ἀπό τά ἀποδυτήρια. Δέν εἴμαστε ἐμεῖς κάποιοι οὐδέτεροι τρίτοι γιά νά «ζωγραφίζουμε» τήν διαφορά μέ λεξοῦλες. Ἰδιοκτῆτες εἴμαστε. Κυρίαρχοι. Μᾶς πῆρε αἰῶνες γιά νά ἀνακτήσουμε κάθε περιοχή πού θέλουν νά βάλλουν σήμερα οἱ Τοῦρκοι πρός διαπραγμάτευση πάνω σέ μιά κόλλα χαρτί. Αὐτό εἶναι τό πρῶτο λάθος. Καί τό δεύτερο λάθος, ἐπακόλουθο τοῦ πρώτου: στόν διάλογο πρέπει νά πᾶμε μέ τίς ἐθνικές μας θέσεις στό μάξιμουμ. Ὄχι στό μίνιμουμ. Τό μάξιμουμ, ναί, σοῦ ἐπιτρέπει νά κάνεις κάποια κίνηση πού μοιάζει μέ ὑποχώρηση ὥστε νά ἔχεις ὁδό διαφυγῆς ἀπό τήν κατηγορία τοῦ ἀδιάλλακτου. Ἀλλά ἄν πᾶμε μέ τίς ἐθνικές μας θέσεις στό μίνιμουμ, τότε μετά τό πρῶτο καί τό δεύτερο βῆμα ὑποχώρησης θά κοιτάξουμε πίσω μας καί θά ἀντικρύσουμε τόν ἐθνικό γκρεμό. Θά συνειδητοποιήσουμε ὅτι διαπραγματευόμαστε «ἐλάσσονες» διαφορές ὅπως νήσους, κυριαρχία, ἐδαφική ἀκεραιότητα, ἄμυνα, ἀποχώρηση στρατιωτικῶν δυνάμεων κ.λπ. Δέν εἶναι πρός διαπραγμάτευση ὅλα αὐτά! Προσοχή λοιπόν νά μήν γκριζάρουμε τό δίκαιό μας διά τοῦ dispute. Γιά αὐτές τίς περιπτώσεις ὑπάρχει λύση: μποροῦμε νά ποῦμε στούς συνομιλητές μας εἰς ἄπταιστην τουρκικήν αὐτό πού εἶπε ὁ Καραμανλῆς στόν «Τσέ» στήν ἴδια γλῶσσα καί ἀποδίδεται μέ τήν κοφτή ἀγγλική φράση: «Fuck you!». Μην ἀνησυχεῖτε. Δέν θά προσβληθοῦν. Αὐτοί προσβάλλονται μόνο ἄν γίνεται παζάρι μέ κατεβασμένα χέρια. Χωρίς σκληρή διαπραγμάτευση.