Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ ἔγραψε τό «Ἄξιον Ἐστί» συγκλονισμένος ἀπό δύο εἰκόνες…
… στήν πρώτη πρωταγωνιστοῦσαν λιπόσαρκα, πεινασμένα, ξυπόλυτα, ρακένδυτα Ἑλληνόπουλα τά ὁποῖα βρίσκονταν σέ ἕνα οἰκόπεδο, πέριξ τοῦ ἀεροδρομίου τοῦ Ἑλληνικοῦ κατά τήν ἀναχώρησή του γιά τήν Γενεύη. Τό 1948. Στήν δεύτερη πρωταγωνιστοῦσαν καλοζωισμένα, εὐτραφῆ, βουτυρᾶτα Ἑλβετόπουλα μέ ροδοκόκκινα μάγουλα.
«Ἔπεσε» πάνω τους κατά τήν ἄφιξή του στήν Ἑλβετική πρωτεύουσα καί σέ ἕναν περίπατό του στήν Λωζάννη. Αὐτή ἦταν ἡ ἀφορμή γιά νά ζητήσει ἀπό τόν «Ἥλιο τόν νοητό» καί ἀπό τήν «Μυρσίνη τήν δοξαστική» τό σπαρακτικόν «μή παρακαλῶ σας, μή λησμονᾶτε τήν χώρα μου!». Ἡ πεῖνα ἦταν πεῖνα τότε. Καί ἡ φτώχεια φτώχεια. Πέθαινες. Ἡ πατρίδα μας περνοῦσε γιά νά μιλήσουμε μέ ὅρους τῆς ἐποχῆς μας «ἀνθρωπιστική κρίση». Δέν μοῦ ἀρέσει ἡ μετάφραση τῆς ὁρολογίας αὐτῆς ἀπό τήν ἀγγλική, καθώς εἶναι στεγνή συναισθημάτων, ἀλλά τί νά κάνουμε, αὐτή ἐπικράτησε. Παρηγορούμεθα ὅτι περιέχει λέξη ἑλληνική, συνυφασμένη μέ τήν ἱστορία μας: Crisis.
Στούς καιρούς μας ἡ φτώχεια εἶναι διαφορετική. Ἡ νέα φτώχεια. Εἶμαι φτωχός δέν σημαίνει πλέον πεθαίνω τῆς πείνας, ἄν καί μέσα στήν κρίση τῶν μνημονίων συγκλονιστήκαμε μέ τά μαγκάλια καί τίς λιποθυμίες τῶν μαθητῶν. Ἕνα πιάτο φαγητό τό βρίσκει κανείς σήμερα. Θές ἡ οἰκογένεια πού εἶναι ἰσχυρότατος παράγων κοινωνικῆς συνοχῆς παρά τήν κρίση πού περνᾶ ὡς θεσμός, θές ἡ Ἐκκλησία μέ τά συσσίτια, θές ἡ αὐτοδιοίκηση, θές ἀκόμη καί ἡ γειτονιά, σπανίως μένει κάποιος ἀβοήθητος. Ἡ νέα φτώχεια ξεκινᾶ ἀπό ἄλλη βάση καί ἄλλη ἀφετηρία σήμερα. Νέα φτώχεια σημαίνει ὅτι δέν μπορῶ νά τρέξω καί νά ἀκολουθήσω τήν ὑπόλοιπη κοινωνία. Νά κάνω ὅ,τι κάνει. Δέν μπορῶ νά πάω δέκα μέρες διακοπές, δέν μπορῶ νά ἀγοράσω ὑπολογιστή στό παιδί μου γιά νά παρακολουθήσει τήν τηλεκπαίδευση, νέα φτώχεια σημαίνει ὅτι δέν μπορῶ νά ἀγοράσω ἔξυπνο κινητό οὔτε ἐξ ἀποστάσεως (click away), νέα φτώχεια σημαίνει ὅτι ἀδυνατῶ νά πληρώσω κάρτα καί ἐφορία καί μέ κυνηγοῦν οἱ εἰσπρακτικές, νέα φτώχεια σημαίνει –ἀτιμωτικό– ὅτι μοῦ ἔκοψαν τό ρεῦμα.
Ἡ νέα φτώχεια δέν σημαίνει ἀσιτία, σημαίνει ἀδυναμία νά παρακολουθήσω τόν ρυθμό τῆς κοινωνίας στά βασικά. Σημαίνει ἀνισότητα. Σημαίνει ντροπή γιά αὐτό πού πού μοῦ συμβαίνει. Κατηγορῶ τόν ἑαυτό μου. Γράφω τό σημερινό σημείωμα μέ ἀφορμή τήν συζήτηση πού ἔγινε στήν Βουλή μεταξύ Πρωθυπουργοῦ καί ἀρχηγοῦ ἀξιωματικῆς Ἀντιπολίτευσης γιά τό ἐλάχιστο ἐγγυημένο εἰσόδημα.
Σύλληψη πού μολονότι μοιάζει σοσιαλιστική εἶναι ἐπινόηση νεοφιλελεύθερη. Ἀνήκει στόν γκουρού τῆς σχολῆς τοῦ Σικάγο Μίλτον Φρίντμαν, (Ἐλεύθερος νά διαλέξεις ἐκδόσεις Εὐρωεκδοτική 1980), ὁ ὁποῖος εἰσηγήθηκε πολλά χρόνια πρίν μαζί μέ τήν σύζυγό του Ρόζα τήν γενναία ἐνίσχυση τῶν οἰκονομικῶς ἀδύναμων οἰκογενειῶν πού δήλωναν «ἀρνητικό εἰσόδημα» στήν Ἐφορία, κοινῶς «ἔμπαιναν» μέσα. Γράφω ὄχι γιά νά ἐπικεντρωθῶ σέ αὐτό πού ὁ Τσίπρας ὀνόμαζε «χθές» κατά τήν βασιλεία του «μέρισμα» καί σήμερα ὁ Μητσοτάκης στήν αὐτοκρατορία του «ἐγγυημένο εἰσόδημα», εἶχε μάλιστα καί τήν πρόνοια νά τό κατοχυρώσει καί στό Σύνταγμα. Τά ποσά πού φθάνουν κάθε Χριστούγεννα σέ ὁρισμένους δικαιούχους εἶναι συγκεκριμένα καί δέν ἐπιλύουν τό πρόβλημα. Ἁπλῶς ἀποτρέπουν τήν παρόξυνσή του καί διασφαλίζουν ὅτι δέν θά γεμίσουν οἱ δρόμοι ἀπελπισμένους ἀνθρώπους. Γράφω κυρίως μέ ἀφορμή τίς «ὡραῖες» ἰδέες πού περιγράφει ἡ Ἔκθεση Πισσαρίδη περί τοῦ κοινωνικοῦ κράτους γιά νά ἐκφράσω τήν ἀνησυχία μου. Ναί, συμφωνῶ, ὅλοι συμφωνοῦμε ὅτι χρειάζεται ἀναμόρφωση τό κοινωνικό κράτος. Καί διότι στό παρελθόν κατέστησαν δικαιοῦχοι κοινωνικῶν ἐπιδομάτων πλούσιοι τῶν Βορείων προαστίων οἱ ὁποῖοι στίς φορολογικές τους δηλώσεις ἐμφανίζονταν πένητες καί διότι ὁρισμένοι καλοί Ελληνάρες ζοῦν παρασιτικῶς εἰς βάρος ὅλων εἰσπράττοντας παρατύπως κάτω ἀπό τά ραντάρ δύο, τρία ἐπιδόματα μαζί. Ναί, συμφωνῶ ὅτι σέ δεκάδες περιπτώσεις τά ἐπιδόματα λειτουργοῦν ὡς ἀντικίνητρο γιά ἐργασία καί ὡς κίνητρο γιά παρασιτισμό. Μέ δύο, τρία ἐπιδόματα καί μέ ἕνα ἡμερομίσθιο στήν «χάση καί στήν φέξη», μαῦρο καί ἀφορολόγητο, ὁρισμένοι αἰσθάνονται βασιλιάδες. Καί προκαλοῦν τήν κοινωνία. Εἴτε εἶναι ἐντόπιοι, εἴτε μετανάστες, εἴτε μέλη μειονοτήτων. Τά ΑΤΜ ἔχουν γίνει «λεφτόδεντρα» γιά τεμπέληδες, κατά βάση μετανάστες.
Ἐκτός ἀπό αὐτούς ὅμως πού πρέπει νά ἐντοπιστοῦν ὥστε τά χρήματα πού εἰσπράττουν παρατύπως νά διοχετευτοῦν στούς ἔχοντες ἀνάγκη, ὑπάρχουν καί οἱ ἀληθινοί νεόπτωχοι. Οἱ μακροχρονίως ἄνεργοι. Αὐτοί πού δέν ἔχουν στέγη καί κοιμοῦνται στίς καρέκλες τῶν καφενείων ὅταν οἱ ἰδιοκτῆτες τούς τό ἐπιτρέπουν. Πού δέν ἔχουν νά μείνουν καί ἐγκαθίστανται σέ τροχόσπιτα στά δάση τῆς Ἀττικῆς. Πού δέν ἔχουν ποῦ νά κάνουν ἕνα μπάνιο γιά νά νιώσουν παστρικοί καί ζητοῦν ἐξυπηρετήσεις σέ ντούς καί ἀποδυτήρια γυμναστηρίων. Καί μιά «σκάλα» πάνω ἀπό ἀπό αὐτούς ὑπάρχουν νέα παιδιά πού ζοῦν σέ τρῦπες καί πληρώνουν ἐνοίκια τῶν 200 καί 250 εὐρώ γιά νά ζοῦν σέ τρῶγλες τῶν 30 τετραγωνικῶν. Ὑπάρχουν μονογονεϊκές οἰκογένειες μέ μητέρες ἐργαζόμενες σέ ταμεῖα καί σκάλες πολυκατοικιῶν πού δέν ἔχουν ἕνα μισθό γιά νά πάρουν I-mac στό ἀγγελούδι τους. Ρωτᾶτε ποῦ εἶναι αὐτοί; Γιατί δέν τούς βλέπουμε; Μά δίπλα μας εἶναι. Διαρκῶς. Ἀόρατοι ἐξ αἰτίας τῆς ἀλαζονείας μας. «Ἀπαρατήρητοι», πού θά ἔγραφε καί ἡ φίλη μου ἡ Ἀγγελική ἡ Σπανοῦ. Μέ ροῦχα ἀγορασμένα ἀπό τότε πού γύριζε ὁ τροχός. Κυκλοφοροῦν μέ ἀξιοπρέπεια καί διεκδικοῦν ζωή γιά τήν ζωή τους. Διεκδικοῦν νά μήν τούς ἀφήνουμε πίσω. Δέν πολυμιλᾶνε γιά τό πρόβλημά τους, οἱ Ἕλληνες ἔχουν μιά ἀξιοπρέπεια ἐκπληκτική, γι’ αὐτό καί ξένισε-ἄφησε ἐνεούς τούς πάντες ἡ δημόσια ἔκκληση τῆς «ἄπορης» θυγατέρας τοῦ πλουσίου ἐθνικοῦ μας συνθέτη. Ξένισε, διότι ἕνας φτωχός δέν κρεμιέται ποτέ μέ δική του πρωτοβουλία στά μανταλάκια. Σέ ὅλους αὐτούς εἶναι ἡ ἔννοια μας λοιπόν, σήμερα. Ἔχουμε ἔννοια μήν τούς πάρει ἡ «μπάλλα» τῆς ἀναμόρφωσης τοῦ κοινωνικοῦ κράτους. Νά μήν χάσουν στό πλαίσιο τῆς μεταρρυθμίσεως τά χρήματα πού τούς ἐπιτρέπουν νά ζοῦν στήν δεύτερη, ἔστω στήν τρίτη ταχύτητα τῆς κοινωνίας μας. Θά ἀπαιτηθεῖ προσοχή. Ἡ μεταρρύθμιση τοῦ κοινωνικοῦ κράτους πρέπει νά ὁδηγήσει σέ ἀναδιανομή. Ὄχι σέ διεύρυνση τῶν ἀνισοτήτων. Ἐπειδή ὁ δρόμος πρός τήν κόλαση εἶναι πάντοτε στρωμένος μέ καλές προθέσεις, θέλω νά παρακαλέσω, τώρα πού εἶναι νωρίς καί ὅλα εἶναι στά χαρτιά: Αὐτά τά ὡραῖα σχέδια γιά ἑνοποίηση ὅλων τῶν ἐπιδομάτων σέ «ἕνα» νά μήν ἔχουν ὡς ἀποτέλεσμα τό ἕνα κομμάτι ψωμί πού δίνει τό κράτος σέ ἀνήμπορους γιά νά φᾶνε, νά νοσηλευτοῦν, νά μετακινηθοῦν (μέ συγκοινωνίες), νά μετατραπεῖ σέ ἀντίδωρο. Τό στοίχημα εἶναι νά ἀνεβάσουμε αὐτούς τούς ἀνθρώπους στό τραῖνο, ὄχι νά τούς κατεβάσουμε! «Ἄξιοι ἐστί» καί αὐτοί νά ζοῦν μέ ἀξιοπρέπεια καί ὑπερηφάνεια ἀνάμεσά μας.
