Ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς «Ἑστίας», 2 Δεκεμβρίου 1923
Ὁ σύλλογος κατά τῆς κακογλωσσιᾶς, ὁ ἱδρυθείς ἐσχάτως εἰς τήν Ἀγγλίαν, μέ τόν ὑποβλητικόν τίτλον: «Σύλλογος τῶν Κλειδωμένων Χειλέων», ἀποτέλεσε ἀσφαλῶς μίαν τεραστίαν παρεξήγησιν τῆς ἀθωοτέρας καί τῆς εὐεργετικωτέρας χρησιμοποιήσεως τοῦ ἀνθρωπίνου λόγου. Διότι, τί ἐστί, παρακαλῶ, αὐτό ποῦ ἐπεκράτησε νά ὀνομάζεται κακογλωσσιά; Εἶνε ἔγκλημα; Εἶνε πλημμέλημα; Εἶνε κἄν πταῖσμα; Προβλέπεται ἀπό κανένα Νόμον; Ἀπαγορεύεται ἀπό τόν Δεκάλογον; Ἐζημίωσε ποτέ κανένα άνθρωπον; Ἔβλαψε κανένα; Ἐδημιούργησε ποτέ καμμίαν δυστυχίαν; Τίποτε ἀπολύτως!
Ἡ κακογλωσσιά, ἐνῷ εἶνε ἕνα εὔθυμον εἶδος κριτικῆς, εἶνε ταυτοχρόνως καί τό πλέον ἀνώδυνον διά τόν κρινόμενον. Διότι γίνεται ἐρήμην τοῦ κρινομένου, ἀντιθέτως πρός κάθε ἄλλην κριτικήν, τήν ὁποίαν εἶνε κανείς ὑποχρεωμένος νά διαβάσῃ, ἀκόμη καί ὅταν περιφρονῇ τούς κριτικούς του.
Ἀλλά ποῖον δικαίωμα –θά μοῦ πῆτε– ἔχει ὁ ἄλλος νά κρίνῃ τήν ζωήν μας, ἔστω καί ἐρήμην; Ὅλα τά δικαιώματα! Ἡ ζωή μας εἶνε καί αὐτή ἕνα ἔργον τέχνης, ὅπως κάθε ἄλλο. Ἔργον κατά τό ἥμισυ τοῦ Θεοῦ καί κατά τό ἥμισυ ἰδικόν μας. Καί, ἐφ’ ὅσον τό ἔργον μας αὐτό δέν τό ἔχομεν κλείσει εἰς κανένα κελλί τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἤ εἰς κανένα ἀπρόσιτον σπήλαιον, ἐφ’ ὅσον ζοῦμε μέσα εἰς τήν κοινωνίαν, ἡ ζωή μας εἶνε ἔργον τυπωμένον καί κυκλοφοροῦν ἤ, ἄν προτιμᾶτε, θεατρικόν ἔργον ἀνεβασμένον ἐπί τῆς σκηνῆς. Ἀνήκει, ἑπομένως, εἰς τήν δημοσιότητα. Κάθε ἄνθρωπος ἔχει τό δικαίωμα νά σχηματίσῃ τάς ἐντυπώσεις του ἀπό τό ἔργον καί νά κάμῃ τήν κριτικήν του. Ἀρκεῖ, ὅτι ἔχει τήν εὐγένειαν νά μᾶς τήν κρατῇ μυστικήν, ἐνῷ θά ἠμποροῦσεν ἀξιόλογα καί νά τήν δημοσιεύσῃ ἤ νά μᾶς τήν ἀπαγγείλῃ μεγαλοφώνως. Ὑπάρχει, λοιπόν, κανένας λόγος νά καταργήσωμεν τήν κριτικήν αὐτήν, κλείοντες μέ λουκέτα τά στόματα τῶν ἀνθρώπων, ὅπως καταγίνεται νά κάμῃ ὁ ἠλίθιος αὐτός Ἀγγλικός σύλλογος;
Ἐπί τέλους, δέν σκέπτονται οἱ καλοί αὐτοί ἄνθρωποι, ὅτι ἡ πλῆξις καί ἡ ἀνία θά γίνῃ ὁ κλῆρος τῶν κοινωνιῶν, ἐάν λείψῃ ἀπ’ αὐτάς ἡ κριτική τῆς ζωῆς; Τί θά κάμνωμεν, λοιπόν, εἰς τάς συναναστροφάς, χωρίς αὐτήν; Φιλοσοφίαν ἐπί τῆς κριτικῆς τοῦ ἐλευθέρου λόγου κατά Κάντιον; Ἀλλά θά νυστάζωμεν ἀπελπιστικῶς. Δέν εἴδατε τί γίνεται εἰς μίαν συγκέντρωσιν ἀνθρώπων, συζητούντων ἀκαδημαϊκῶς; Τά χασμουρητά εἶνε ὁ κανών. Ἔξαφνα φθάνει ὁ κριτικός τῆς ζωῆς. Αὐτός ἀνέγνωσεν ὅλα τά ἄγραφα μυθιστορήματα τῆς ἡμέρας καί εἶδε παιζόμενα ἀπό πίσω ἀπό τούς τοίχους τῶν σπιτιῶν καί τῆς γκαρσονιέρας ὅλα τά δράματα καί ὅλας τάς κωμωδίας τοῦ εἰκοσιτετραώρου. Οἱ ἥρωες τῶν ἔργων αὐτῶν δέν εἶνε πρόσωπα ἀνύπαρκτα καί σκιώδη πλάσματα φαντασίας. Τά γνωρίζομεν καί μᾶς γνωρίζουν.
Εἶνε ὁ κ. Α., ἡ κ. Β., ἡ δεσποινίς Γ., ἡ ὡραία χήρα Δ., ἡ ὡραιοτέρα ζωντοχήρα Ε., ἕνας κόσμος μέ σάρκα καί ὀστᾶ καί ἰδίως μέ σάρκα. Ἕνας κόσμος πού μᾶς ἐνδιαφέρει. Καί ὁ κριτικός τῆς ζωῆς –αὐτός, τόν ὁποῖον οἱ ἠλίθιοι ὀνομάζουν κακόγλωσσον– ζωντανεύει ἐμπρός μας τήν ζωήν των, τά ἰδιαίτερά των, τά μυστικά των. Μᾶς εἰσάγει εἰς τούς ρόλους των. Μᾶς ὁδηγεῖ εἰς τήν κατανόησιν τοῦ ἔργου. Ἄ! Τόν πολύτιμον ἄνθρωπον! Χωρίς αὐτόν θά εἴχαμεν ἀποκοιμηθῇ ὄρθιοι.
Καί ὅμως, ὑπάρχουν ἄνθρωποι, ποῦ κάμνουν συλλόγους διά νά καταργήσουν αὐτήν τήν χαράν τῆς ζωῆς καί αὐτήν τήν ὑψηλήν αἰσθητικήν ἀπόλαυσιν. Δέν εἶνε εὐπρεπές, λέγουν, νά κακολογοῦμεν τούς ἀπόντας. Ἐν πρώτοις, δέν τούς κακολογοῦμεν. Ἐφ’ ὅσον μιλοῦμε περί τῶν εὐχαρίστων πραγμάτων, τά ὁποῖα συμβαίνουν εἰς τούς ὁμοίους μας καί τά ὁποῖα οἱ ἴδιοι δέν θεωροῦν κακά, διότι διαφορετικά δέν θά τά ἔκαμναν, ἡ λέξις «κακολογία» δέν ἀποτελεῖ καμμίαν κυριολεξίαν. Ἔπειτα, κατά τί εἶίνε ἀπρέπεια νά ὁμιλῇ κανείς περί ἑνός ἀνθρώπου ἐν ἀπουσίᾳ του;
Ἀπρέπεια εἶνε νά ὁμιλῇ κανείς ἐνώπιόν του περί ὡρισμένων πραγμάτων. Ἤ μήπως, διά νά εἴμεθα ἐν τάξει μέ τήν εὐπρέπειαν, πρέπει νά καλέσωμεν εἰς τό τσάι μας τήν κυρίαν, ποῦ εἴδαμεν νά ἐξέρχεται ἀπό τήν γκαρσονιέραν ἑνός κοινοῦ φίλου καί νά τῆς ποῦμε, μέ τήν εἰλικρίνειαν, ποῦ διακρίνει τούς τιμίους ἀνθρώπους:
– Ξέρετε, κυρία μου; Σᾶς εἴδαμεν χθές τό ἀπόγευμα νά βγαίνετε ἀπό ἕνα σπίτι τῆς ὁδοῦ Ἀλωπεκῆς. Τί ἀπρονοησία, κυρία μου! Δέν ἐδιαλέγατε καμμιά ἄλλη ὥρα νά ἐπισκεφθῆτε τόν φίλον σας; Βεβαιωθεῖτε, ὅτι σᾶς εἶδε ὁλόκληρος ἡ πόλις ἐκτός τοῦ συζύγου σας!
Ἀντί νά διαπράξωμεν τήν πραγματικήν αὐτήν ἀπρέπειαν, διηγούμεθα εὐπρεπέστατα τό γεγονός μεταξύ μας, τό σχολιάζομεν μέ τόν πλέον ἄκακον τρόπον ὡς καλά παιδιά, πού εἴμεθα, κάμνομεν ὀλίγον πνεῦμα καί περνᾷ ἡ ὥρα μας, χωρίς νά βλάψωμεν κανένα. Ἡ κυρία θά ἐξακολουθήσῃ νά μεταβαίνῃ εἰς τήν ὁδόν Ἀλωπεκῆς, ὁ κόσμος θά ἐξακολουθῇ νά γυρίζῃ, κ’ ἐμεῖς θά ἐξακολουθοῦμεν νά διασκεδάζωμεν, χωρίς νά ἐνοχλοῦμεν κανένα. Αὐτήν τήν ἀθώαν διασκέδασιν θέλουν νά μᾶς καταργήσουν οἱ κύριοι τοῦ Ἀγγλικοῦ συλλόγου; Ἐάν δέν εἶνε ἀπελπιστικῶς ἠλίθιοι, εἶνε ὡρισμένως κακοηθέστατοι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι ἐνδιαφέρονται νά κλειδώσουν τά χείλη τῶν ἀνθρώπων, ὄχι ἀπό καλωσύνην των βέβαια.
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ
