ΜΠΟΡΕΙ κανείς νά εἶναι αἰσιόδοξος γιά τούς ρυθμούς ἀνάπτυξης μετά τήν ἄρση τοῦ ἀπαγορευτικοῦ λοκ-ντάουν;
Θά περάσουμε ἄραγε μέ ἀσφάλεια ἀπό τήν μία ἐποχή στήν ἄλλη; Τί θά γίνει μέ τήν κοινωνική συνοχή; Θά σωθοῦν οἱ θέσεις ἐργασίας; Ἰδού τά ἐρωτήματα πού ἀπασχολοῦν οἰκογένειες, ἐπιχειρηματίες, ἐργαζομένους, τραπεζῖτες καί ἀσφαλῶς πολιτικούς. Δέν εἶμαι οἰκονομολόγος ἀλλά σφυγμομέτρης τῆς ἐποχῆς. Ὅπως κάθε δημοσιογράφος. Παρατηρῶ προσεκτικά τί συμβαίνει γύρω μου καί πασχίζω νά ταιριάξω τήν πραγματικότητα μέ τούς ἀριθμούς. Ἄν ταιριάζει. Τά αἰσθήματα εἶναι ἀντιφατικά. Ἀπό τήν μία βλέπω δύο πόλεις ἀτμομηχανές τῆς ἀνάπτυξης –ἰδιαιτέρως τήν Ἀθήνα καί τοῦ Λεκανοπεδίου γενικότερα– νά ἑτοιμάζονται ἐντατικά γιά τήν δήλη ἡμέρα. Ἡ Ἀθήνα εἶναι πλέον Κέντρο Πολιτισμοῦ, ὄχι ἐνδιάμεσος προορισμός γιά τά νησιά τοῦ Αἰγαίου. Ἡ Ἀθήνα εἶναι πλέον μία ἐνδιαφέρουσα πόλη μέ ταυτότητα. Ἡ Ἀκρόπολη δέν στέκει μόνη της πιά, ὅπως κάποτε περικυκλωμένη ἀπό τό ἐξοβελιστέο κίτς. Τό Ἵδρυμα Νιάρχος καί ἡ Ἐθνική Βιβλιοθήκη, ἡ νέα Ἐθνική Πινακοθήκη, τό νέο Μουσεῖο Σύγχρονης Τέχνης, τό Μουσεῖο Ἀκροπόλεως, τά Μουσεῖα Μπενάκη καί Κυκλαδικῆς Τέχνης, τό Ἵδρυμα Μείζονος Ἑλληνισμοῦ, τό Ἵδρυμα Ὠνάση, τό Ἵδρυμα Μποδοσάκη, τό Ἵδρυμα Λεβέντη (μέ σπουδαία Πινακοθήκη καί στήν Λευκωσία), τό Μουσεῖο Ἰσλαμικῆς Τέχνης (ἐξαιρετικό), τό Ἀρχαιολογικό μας Μουσεῖο ἀποτελοῦν πλέον ὅλα μαζί μέ τήν Ἀκρόπολη καί τό Σούνιο ἕνα μοναδικό «σύμπλεγμα» Πολιτισμοῦ.
Τήν ἴδια στιγμή μεγάλα ξενοδοχεῖα τῆς πρωτεύουσας ἀνακαινίζονται ἐξ ὑπαρχῆς σιωπηρῶς γιά νά ἔχουν θέση στή νέα ἀπαιτητική ἐποχή. Ἡ ἐπένδυση στό Ἑλληνικό θά ἀλλάξει τόν χάρτη καί στήν Ἀθήνα καί στόν Πειραιᾶ καί στά γύρω νησιά. Στήν πραγματικότητα τό κέντρο βάρους τοῦ λεκανοπεδίου θά μετατοπιστεῖ νοτίως. Τό ὁποῖον σημαίνει πώς ὄχι μόνο τό Κέντρο τῆς Ἀθήνας ἀλλά καί ἡ Ἀνατολική Ἀττική (κατεύθυνση πρός Σούνιο) καί ὁ Πειραιᾶς καί ὁ Ἀργοσαρωνικός θά πρέπει ἐξ ἴσου νά προετοιμαστοῦν γιά τήν νέα ἐποχή ἄν θέλουν νά μετάσχουν σέ αὐτήν.
Ἡ Αἴγινα, ἡ Ὕδρα, ὁ Πόρος, οἱ Σπέτσες εἶναι οἱ πιό κοντινοί προορισμοί γιά τούς αὐριανούς ἐπισκέπτες μας. Πρέπει νά ἐπενδύσουν σέ αὐτό πού ἔχουν, στό χρυσάφι πάνω στό ὁποῖο κάθονται. Λέω καί ξαναλέω στούς συμπατριῶτες μου ὅτι εἶναι δῶρο Θεοῦ (μαζί μέ τόν δημοφιλῆ Ἅγιό μας) ὁ ναός τῆς Ἀφαίας, πού κάνει τρίγωνο μέ τήν Ἀκρόπολη καί τό Σούνιο. Ἡ ἐπισκεψιμότητά του εἶναι ἀκόμη χαμηλή. Τώρα πασχίζουμε νά τήν αὐξήσουμε. Γι’ αὐτό ξεναγήσαμε ἐκεῖ τήν Γιάννα Ἀγγελοπούλου καί τόν Νῖκο Δένδια. Εἶναι ναός πού κτίστηκε πρίν ἀπό τήν Ἀκρόπολη! Λέω καί ξαναλέω στούς συμπατριῶτες μου ὅτι πρέπει νά ἀναδείξουμε τήν Καποδιστριακή ἱστορία τοῦ νησιοῦ, μόλις τώρα πᾶμε κάτι νά κάνουμε. Λέω καί ξαναλέω στούς συμπατριῶτες μου ὅτι χωρίς μαρίνες καί «μπούτικ» ξενοδοχεῖα ποιότητας οἱ ἐπισκέπτες τοῦ Ἑλληνικοῦ θά ψάχνουν ἀλλοῦ πορτοκαλιές. Λέω καί ξαναλέω σέ φίλους στήν Ἀνατολική Ἀττική ὅτι ὁ Ἀρχαιολογικός χῶρος τῆς Βραυρῶνος μέ τό ἱερό τῆς Ἀρτέμιδος, τό Ἀρχαιολογικό Μουσεῖο Μαραθῶνα (μέ τήν Ρηγίλλη καί τόν Ἡρώδη Ἀττικό), τό Δημοτικό Μουσεῖο Μαραθῶνα (μέ τά μετάλλια τοῦ Λούη, τίς σημειώσεις τοῦ Γρηγόρη Λαμπράκη, ἀκόμη καί μέ ἰδιόχειρο σημείωμα τοῦ Χίτλερ ἀπό τούς Ὀλυμπιακούς τοῦ Βερολίνου), εἶναι τόποι πού ἀξίζει νά τούς δεῖς. Τώρα δημιουργοῦνται οἱ ὑπεραξίες, τώρα πρέπει νά κινηθοῦμε, κακῶς τά περιμένουμε ὅλα ἀπό τήν Πολιτεία.
Στήν πραγματικότητα λοιπόν στόν Νότο αὐτήν τήν στιγμή δημιουργεῖται ἕνας μεγάλος πόλος πολιτισμοῦ καί οἰκονομίας πού ὁρίζεται ἀπό τό Ἀρχαῖο Θέατρο τῆς Ἐπιδαύρου στήν ἄκρη του καί ὅπως «ἀνεβαίνουμε» περιλαμβάνει τήν Ἀφαία, τήν Ἀκρόπολη καί τό Σούνιο. Τό ἴδιο ἀκριβῶς συμβαίνει καί στόν Βορρᾶ. Καί στήν Θεσσαλονίκη. Ἡ νέα πτέρυγα τοῦ ἀεροδρομίου πού ὁλοκλήρωσε ἡ Fraport ἀθόρυβα μέσα στήν πανδημία –ἐκκρεμεῖ ἡ ἀνέγερση μίας ἀκόμη– μετέτρεψε τό «Μακεδονία» ἀπό περιφερειακό ἀεροδρόμιο σέ ἀεροδρόμιο κόμβο. Μέ διπλάσιες χωρητικότητες. Ὄχι ἀνάλογο τῆς Κωνσταντινούπολης βεβαίως ἀλλά εὐθέως ἀνταγωνιστικό. Μαζί μέ τά νέα Μουσεῖα τῆς Πόλης καί τό νέο Μετρό –πού θά γίνει ὅσο καί ἄν τό ὑπονομεύει ἡ ὁμάς φίλων τοῦ κυρίου Μπουτάρη– μαζί μέ τήν ἀγορά Μοδιάνο πού ἀνακαινίζεται ἀπό ἐπενδυτές τοῦ Ἰσραήλ, μαζί μέ τήν βυζαντινή Θεσσαλονίκη καί τούς Ἀρχαιολογικούς χώρους Βεργίνας καί Φιλίππων σέ ἀπόσταση ἀναπνοῆς– θά καταστήσουν τήν νύφη μας στόν Βορρᾶ περιζήτητη.
Μή μέ ρωτᾶτε γιατί ἐπικεντρώνομαι στόν πολιτισμό ὡς μοχλό ἀνάπτυξης! Ὁ ἄνθρωπος μετά τήν πανδημία θά ταξιδέψει γιά νά κοιτάξει «ἐντός» του, καί ἡ κλασσική Ἑλλάς ἔχει τίς ἀπαντήσεις. Γι’ αὐτό! Οἱ σκόρπιες εἰκόνες πού βλέπω εἶναι λοιπόν οἱ ἑξῆς: νέες ὑποδομές κλειστές μέν ἀλλά ἕτοιμες νά ἀκούσουν τήν πιστολιά τοῦ ἀφέτη γιά νά πάρουν ζωή. Ἡ Ἑλλάδα περιμένει. Μοιάζει μέ ταινία πού γιά νά τήν δεῖς ἀνάλογα μέ τίς ἀποφάσεις τῶν λοιμοξιολόγων μία τήν βάζεις στό pause, μία στήν ἀργή κίνηση, λίγο στό forward, ξανά πάλι στό pause, μέχρι νά δοθεῖ ἡ ἐντολή fast forward. «Tρέξατε!» Ἡ αἰσιοδοξία μου αὐτή μετριάζεται ἀπό πληροφορίες πού μοῦ φθάνουν ὅτι μεγάλες ἐπιχειρήσεις ὅλων τῶν κλάδων περιμένουν τήν ὁλοκλήρωση τοῦ κύκλου τῆς πανδημίας γιά νά θυσιάσουν (ἀπολύσουν) ἐργαζομένους, οἱ ὁποῖοι κατ’ αὐτές δέν ἔχουν τό προφίλ γιά νά ἀνταποκριθοῦν στίς ἀνάγκες τῆς νέας ἐποχῆς. Ἡ ἀνάπτυξη τῶν ἐπιχειρήσεων θά συνδυαστεῖ δυστυχῶς μέ τήν βάρβαρη στήν σημασία της ἀγγλική λέξη reset. Ἄνθρωποι θά μείνουν πίσω. Θά «σεταριστοῦν». Οἱ ζημιές τῶν ἰσολογισμῶν ἤ οἱ ἐπενδύσεις παλαιῶν καί νέων ὁμίλων θά χρηματοδοτηθοῦν μεταξύ ἄλλων καί ἀπό τίς ἀπολύσεις ἐργαζομένων. Οἱ εἰδικοί διαβεβαιώνουν ὅτι ἡ λύση τῶν σχέσεων ἐργασίας θά ἀναπληρωθεῖ ἀπό νέες χιλιάδες θέσεις ἐργασίας, τίς ὁποῖες ὅμως δέν θά καλύψουν οἱ παλαιοί ἐργαζόμενοι. Ἡ ἐποχή θά σκληρύνει ἀπότομα. «Γιά νά περάσουμε στήν ἀπέναντι ὄχθη πρέπει νά ἀφήσουμε πίσω μας κόσμο» ἀκούω νά λέγεται ψιθυριστά. Δέν μοῦ ἀρέσει καί θά ἤθελα νά τό ἀποφύγουμε. Στή νέα ἐποχή, ἄν ἔρθει, πρέπει νά εἴμαστε ὅλοι μαζί. Οἱ ἄνθρωποι εἶναι κεφάλαιο κίνησης. Ὄχι στοιχεῖο τοῦ παθητικοῦ. Αυτά, καί θά ἐπανέλθω!