ΟΛΗ ἡ φιλοσοφία τῆς οἰκονομικῆς πολιτικῆς Μητσοτάκη μέσα στήν κρίση ἀλλά…
… καί πρίν ἀπό αὐτήν κατατείνει σέ ἕνα στόχο: στήν μείωση τῆς φορολογικῆς, μισθολογικῆς καί ἀσφαλιστικῆς ἐπιβάρυνσης τῶν ἰδιωτικῶν ἐπιχειρήσεων. Ἡ μείωση τῆς φορολογίας τῶν νομικῶν προσώπων, ἡ μείωση τοῦ ΕΝΦΙΑ, ἡ μείωση τῶν ἀσφαλιστικῶν εἰσφορῶν, ἡ μείωση τῶν ἔμμεσων φόρων, ἡ μείωση τοῦ μισθολογικοῦ κόστους μέ τό νέο ἐργασιακό νομοσχέδιο, καί βεβαίως οἱ γενναῖες κρατικές ἐπιδοτήσεις τῆς πανδημίας, πιστοποιοῦν ὅτι μεταξύ τῆς ἰδιωτικῆς πρωτοβουλίας καί τοῦ κόσμου τῆς μισθωτῆς ἐργασίας προτεραιότητα δίδεται στήν πρώτη. Ὥστε τά χρήματα πού ἐξοικονομεῖ ἀπό τήν μείωση τῶν φόρων, τῶν μισθῶν, τῶν εἰσφορῶν νά τά ἐπανεπενδύει στήν ἀγορά. Ἐπί τῆς ἀρχῆς αὐτή ἡ πολιτική δέν εἶναι λάθος. Στόν καπιταλισμό, τόν πλοῦτο τόν δημιουργεῖ τό κεφάλαιο, οἱ ἐπιχειρήσεις. Ὑπό δύο προϋποθέσεις ὅμως: ὅτι οἱ μειώσεις αὐτές (σέ συνδυασμό μέ πριβέ νομοθετικές ρυθμίσεις καί χαριστικές πολιτικές ἐπιδοτήσεων) δέν ὁδηγοῦν σέ μονοπώλια καί καρτέλ. Ἡ πρώτη. Και ὅτι μέ τήν ἀναδιανομή ἐξασφαλίζεται στοιχειώδης ἰσορροπία γιά τόν κόσμο τῆς μισθωτῆς ἐργασίας, ὁ ὁποῖος σήκωσε τόν σταυρό τῶν μνημονίων τήν τελευταία δωδεκαετία. Ἡ δεύτερη. Στόν ἰδιωτικό τομέα ἔγιναν χιλιάδες ἀπολύσεις στήν δεκαετία τῆς κρίσης, ὄχι στόν προστατευμένο δημόσιο. Ἄδικο νά πληρώσει αὐτός πάλι τό μάρμαρο.
Δέν εἶμαι καθόλου βέβαιος ὅτι τό ἐργασιακό νομοσχέδιο Χατζηδάκη πού ἔρχεται πρός ψήφιση στήν Βουλή ὑπηρετεῖ αὐτή τήν ἰσορροπία. Διότι ὁ πυρήνας τῆς φιλοσοφίας του εἶναι ἐργοδοτικός, ἐργατικός εἶναι μόνον κατ’ ὄνομα. Οἱ ρυθμίσεις τοῦ συγκεκριμένου νομοσχεδίου συνεχίζουν στήν ἴδια ρότα τῆς μείωσης τῶν βαρῶν τῶν ἰδιωτικῶν ἐπιχειρήσεων, οἱ ὁποῖες θά ἔχουν τήν δυνατότητα μετά τήν ψήφισή του νά κάνουν δύο πράγματα: Τό πρῶτο: νά μειώσουν τό προσωπικό τους κατά 15-20.000 ἐργαζομένους καθώς μέ τήν αὔξηση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν (μή ἀμειβόμενων πλέον) ὑπερωριῶν δύνανται νά παραγάγουν τό ἴδιο ἔργο μέ λιγότερους ἐργαζομένους. Καί μάλιστα χωρίς νά ἀπειλοῦνται ἀπό τά δικαστήρια καθώς ἡ δυνατότητα αὐτῶν νά κηρύσσουν μία ἀπόλυση ἄκυρη καί καταχρηστική καταργεῖται. Ἄν ὁ ἐργοδότης καταβάλλει σέ βάθος χρόνου ἐπιπλέον ἀποζημίωση 3-12 μισθῶν «ἀνάλογα μέ τά οἰκονομικά τῆς ἐπιχείρησής του» σέ ἤδη ἀπολυθέντες τούς ξεφορτώνεται καί μέ τό νόμο. Ἡ δικαστική ἀπόφαση δέν ἔχει ἰσχύ. (Γενικότερα ὅπως προκύπτει καί ἀπό τό νομοσχέδιο γιά τήν συνεπιμέλεια, ἡ Πολιτεία σταδιακά ὑποκαθιστᾶ τό δικαστικό ἔργο μέ τούς ἐξωδικαστικούς συμβιβασμούς –στήν οὐσία ἰδιωτικοποιεῖται ἡ ἐπίλυση ἀστικῶν καί ἐργατικῶν διαφορῶν.)
Τό δεύτερο: μέ τήν κατάργηση τῶν συλλογικῶν συμβάσεων, τήν υἱιοθέτηση τῶν ἀτομικῶν συμβάσεων, τήν διευθέτηση τοῦ χρόνου ἐργασίας καί τήν κατάργηση τῶν ἀμειβόμενων ὑπερωριῶν –πρόκειται γιά μέτρα πού ἀλληλεπιδροῦν μεταξύ τους– ἡ ἰδιωτική ἐπιχείρηση μειώνει αὐτομάτως τό μισθολογικό της κόστος. Ἀνασαίνει. Μπορεῖ νά ἐξυπηρετεῖ καλύτερα τίς ὑποχρεώσεις της στίς τράπεζες, ἐπιζεῖ καί δύναται νά ἐπενδύσει. Ἐν προκειμένω ὅμως ὑπάρχει μία μεγάλη ἀνισορροπία. Στήν πραγματικότητα καλεῖται ὁ κόσμος τῆς ἐργασίας (μέσω τῆς μείωσης τῶν μισθῶν του, μέσω τοῦ νέου δικαίου τῶν ἀπολύσεων, μέσω τῆς ἐκχώρησης τῶν ἀσφαλιστικῶν εἰσφορῶν γιά τά ἐπικουρικά σέ ἰδιωτικές ἑταιρεῖες) νά ἐπιδοτήσει τήν ἀνάπτυξη τῆς οἰκονομίας, τήν ρύθμιση τῶν δανειακῶν ὑποχρεώσεων τῶν ἐπιχειρήσεων, τά ἐπενδυτικά τους σχέδια. Τοῦ ζητεῖται νά γίνει «μέτοχος» χωρίς νά ἔχει μετοχές στήν ἐπιχείρηση. Τοῦ ζητεῖται νά γίνει ἐπενδυτής χωρίς νά ἐπενδύει ὁ ἴδιος. Δωρεάν. Ἄν ἡ Κυβέρνηση συνῆπτε ἕνα κοινωνικό συμβόλαιο μέ τό ὁποῖο θά καθιστοῦσε συμμετοχές ἀναλογικῶς ὅλες τίς πλευρές –ἰδιωτικές ἐπιχειρήσεις, κόσμο ἐργασίας, δημόσιο– τότε αὐτό θά εἶχε πράγματι νόημα. Ἐν προκειμένω ὅμως καλοῦνται οἱ ἐργαζόμενοι νά πληρώσουν τά λάθη τῶν μάνατζερ καί τῆς τρόικα. Ὅπως ἐκλήθησαν οἱ φορολογούμενοι νά πληρώσουν μέ ἐξωτερικό δανεισμό καί ἐπιδοτήσεις, τά λάθη μεγάλων ἐπιχειρήσεων πού δέν μέτρησαν σωστά τό βάθος τῆς κρίσης στήν πανδημία. Δέν ἔχω καμμία ἀμφιβολία ὅτι ἡ πολιτική αὐτή θά «περάσει» ἀνέτως ἀπό τό Κοινοβούλιο. Χωρίς ἰδιαίτερες ἀντιδράσεις. Θά «περάσει» κατ’ ἀρχάς γιατί τά συνδικάτα ἔχουν περιορισμένη ἐπιρροή στήν κοινωνία. Ἔκαναν τόσο μεγάλη κατάχρηση τοῦ δικαιώματος τῆς ἀπεργίας στό παρελθόν ὥστε σήμερα κανείς δέν συγκινεῖται ἀπό τίς διαμαρτυρίες τους γιά τίς πρωτόγνωρες πράγματι ρυθμίσεις τοῦ νομοσχεδίου Χατζηδάκη πού κατ’ οὐσίαν ἀπαγορεύουν τήν ἀπεργία. Θά «περάσει» γιατί δέν τά ἐμπιστεύονται οἱ ἴδιοι οἱ ἐργαζόμενοι. Τό μεῖζον γι’ αὐτούς σέ αὐτήν τήν στροφή εἶναι «νά ἔχουμε δουλειά καί ὄχι τό πόσο θά δουλεύουμε». Κυνικό ἀλλά ἀπολύτως πραγματικό. Θά «περάσει» ἐπίσης γιατί καί ὁ κόσμος τῶν ἰδιωτικῶν ἐπιχειρήσεων, μικρῶν καί μεγάλων στηρίζει ἀναφανδόν τίς ρυθμίσεις.
Στό παρελθόν ἐργατοπατέρες ἔκλεισαν μέ ἀδικαιολόγητες ἀπεργίες τίς ἐπιχειρήσεις τους, καθώς ἀρνοῦνταν στούς ἐργοδότες τό δικαίωμα νά ἀπολύσουν ἐργαζομένους μέ χαμηλή παραγωγικότητα. Καί αὐτά ἡ ἀγορά δέν τά ξεχνᾶ. Θά «περάσει», γιατί ἡ Ἀριστερά τῶν μνημονίων δέν πείθει διαμαρτυρόμενη διαρκῶς γιά τίς ἀπεργίες. Γιατί καθολική ἀπαίτηση τῆς κοινωνίας εἶναι ὁ διάλογος γιά τήν αὔξηση τῆς παραγωγικότητας τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας. Γιά τό πῶς θά πάρει μπροστά ἡ μηχανή, ὄχι πῶς θά σβήσει. Θά «περάσει» τέλος τό νομοσχέδιο γιατί ὁ Ὑπουργός Ἐργασίας Κωστῆς Χατζηδάκης πολιτεύεται σέ ἕνα ἀσφαλές ἐπικοινωνιακό, πολιτικό καί ἰδεολογικό περιβάλλον. Τά ΜΜΕ δέν κάνουν δύσκολες ἐρωτήσεις, ἡ ΔΑΚΕ δέν εἶναι στά κεραμίδια, ἡ πίεση δέν εἶναι μεγάλη. Ἔτσι μπορεῖ νά ἰσχυρίζεται ἀνέτως ὅτι (τυπικά) δέν καταργεῖται τό 8ωρο ἀφοῦ πράγματι ὁ συνολικός ἐτήσιος χρόνος ἀπασχόλησης μετά καί τήν διευθέτηση διαιρούμενος μέ τίς ἡμέρες ἐργασίας δίνει πράγματι 8 ὧρες ἡμερησίως κατά μέσο ὅρο. Ἔτσι μπορεῖ ἐπίσης νά ἰσχυρίζεται ἀνέτως ὅτι τόν ἴδιο μισθό θά εἰσπράττεις μέ δεκάωρο ὡράριο ἐργασίας, τόν ἴδιο καί μέ ἑξάωρο. Μία ἤ ἄλλη. Ἔτσι μπορεῖ νά ἐξισώνει τήν διαπραγματευτική δύναμη ἐργαζομένου πού συνάπτει ἀτομική σύμβαση ἐργασίας μέ τήν διαπραγματευτική δύναμη ἐργαζομένων πού συνάπτουν συλλογική σύμβαση. Καί ἄς μοιάζει ἡ διαπραγμάτευση ἐργοδότη-ἐργαζομένου γιά ἀτομική σύμβαση μέ ἀγῶνα τοῦ Μάικλ Τάισον μέ φίλαθλο ἀπό τήν κερκίδα. Ναί, λοιπόν, συμφωνῶ, θά «περάσει» τό νομοσχέδιο «ἀέρα», δόξη καί τιμή. Ὡστόσο ὁ ἀληθινός λογαριασμός τῆς ἀνισορροπίας πού παράγει στήν ἐξίσωση ἰδιωτική πρωτοβουλία –κόσμος τῆς ἐργασίας θά ἔρθει δύο τρία χρόνια ἀργότερα. Ὅταν θά δοῦμε –ἐπιχειρηματίες καί ἐργαζόμενοι– στήν πράξη τίς συνέπειες τοῦ νομοσχεδίου.
Ἡ κατάργηση τοῦ ἐλευθέρου χρόνου τῶν πολλῶν θά πλήξει τήν κατανάλωση καί τίς πωλήσεις τῶν ἐπιχειρήσεων. Ἡ κόπωση τοῦ ἐργατικοῦ δυναμικοῦ θά ὁδηγήσει στήν μείωση τῆς παραγωγικότητας τῶν ἐπιχειρήσεων καθώς ἡ χειρότερη μορφή ἀπεργίας εἶναι ἡ βουβή. Ἡ διατάραξη τῆς κοινωνικῆς εἰρήνης θά ἀπειλήσει τήν πολιτική σταθερότητα καί τήν οἰκονομική ἀνάπτυξη. Ἡ πολιτική αὐτή θά ὠφελήσει μεσοπρόθεσμα τίς ἐπιχειρήσεις, ἀλλά μακροπρόθεσμα θά βλάψει τόν ἰδιωτικό τομέα καί τήν οἰκονομία. Γι’ αὐτό θεωρῶ ὅτι δέν εἶναι πραγματικά φιλελεύθερη ἐνῶ διακηρύσσει ὅτι εἶναι. Ἤδη στήν διεθνῆ βιβλιογραφία ἔχουν κάνει τήν ἐμφάνισή τους συγγράμματα ὅπως αὐτό τοῦ Γάλλου οἰκονομολόγου Jacques Attali γιά τήν Οἰκονομία τῆς Ζωῆς πού ἀκουμποῦν ἀκροθιγῶς τά ἀνωτέρω. Ἡ πανδημία ἄλλαξε τόν κόσμο. Δυστυχῶς δέν γίνεται νά δίνουμε παλαιές ἀπαντήσεις σέ νέα ἐρωτήματα. Οἱ ἀπαντήσεις αὐτές ἴσχυαν ἴσως τό 1990, τό 2000, τό 2010, δέν ἰσχύουν ὅμως πιά. Κάτι μᾶς διαφεύγει. Εὐημερία χωρίς τούς πολλούς στό παιχνίδι ἄλλως τε εἶναι ἐν τέλει φενάκη καί ὑπονόμευση, βόμβα στά θεμέλια τοῦ δημοκρατικοῦ καπιταλισμοῦ.
