TO ΠΡΟΒΛΗΜΑ μέ τίς μεταρρυθμίσεις στήν Ἑλλάδα εἶναι ὅτι…
… ἐπιχειρεῖται πολλές φορές νά ἐπιβληθοῦν ἐκ τῶν «ἄνω» χωρίς νά ὑπολογίζεται ἡ ἀτμόσφαιρα πού ὑπάρχει ἀπό «κάτω». Ὁ βολονταρισμός εἶναι τό σῆμα κατατεθέν τῶν μεταρρυθμιστῶν. Ἡ ἀναγκαιότητης τῶν ἀλλαγῶν κατισχύει πάσης ἄλλης ἀντίδρασης στήν σκέψη τους. Ἔτσι, ὄχι σπάνια, στό παρελθόν ἀκόμη καί σωστές μεταρρυθμίσεις ἀπέτυχαν γιατί οἱ ἐμπνευστές τους ἀρνήθηκαν νά συνυπολογίσουν κατά τήν ἐφαρμογή τους τήν κοινωνική ἀτμόσφαιρα. Θέλω νά ἑστιάσω τήν προσοχή μου σήμερα στήν κατάσταση πού ἐπικρατεῖ στό Ἐθνικό Σύστημα Ὑγείας καί νά «πῶ» μερικές σκέψεις γι’ αὐτό μετά τίς πρόσφατες ἐξαγγελίες τοῦ Πρωθυπουργοῦ Κυριάκου Μητσοτάκη γιά μεταρρυθμίσεις στό ΕΣΥ μέ συμπράξεις δημοσίου ἰδιωτικοῦ τομέα. Δέσμευση πού ἀποτελεῖ προεκλογική θέση τῆς ΝΔ, ὑπάρχει στό κυβερνητικό της πρόγραμμα, τέθηκε ὑπ’ ὄψιν τῶν πολιτῶν στίς ἐκλογές καί ἐγκρίθηκε. Ἡ ζωή τά ἔφερε ἔτσι ὥστε τά πέντε τελευταῖα χρόνια νά ἀποκτήσω μέ πλεῖστες ὅσες ἀφορμές στήν ζωή μου ἄριστη εἰκόνα γιά τήν κατάσταση πού ἐπικρατεῖ σέ δημόσια νοσοκομεῖα ὅπως ὁ «Εὐαγγελισμός», τό «Ἀρεταίειο», τό «Παπαγεωργίου», ἡ «Παμμακάριστος», τό «Ἁγία Ὄλγα», τό «Γεννηματᾶς» κ.ἄ. Ἀφιέρωσα πολύ χρόνο γιά νά μιλῶ σέ καιρούς ἀνύποπτους πρίν ἀπό τήν πανδημία μέ ἰατρούς, νοσηλευτές καί μάνατζερ προκειμένου νά σχηματίσω καθαρή εἰκόνα γιά τήν κατάσταση. Εἶμαι φιλελεύθερος, κοινωνικά φιλελεύθερος, ὄχι νεοφιλελεύθερος, γενικῶς δέν συμπαθῶ τό κράτος καί μέχρι νά ἀποκτήσω εἰκόνα γιά τήν κατάσταση πού ἐπικρατεῖ στό ΕΣΥ δέν μέ ἐνθουσίαζε οἱαδήποτε θετική ἀναφορά στήν δημόσια ὑγεία. Ἐπειδή ἕνας φιλελεύθερος ὅμως δέν εἶναι δογματικός καί τοῦ ἀρέσει ἡ « γείωση» μέ τήν κοινωνία, ἤμουν ἀνοικτός ὅλα αὐτά τά χρόνια σέ νέες ὀπτικές. Νέες ἀφηγήσεις. Κατά τήν διάρκεια τῆς πανδημίας ἐνίσχυσα τούς δεσμούς μέ τούς ἰατρούς καί τούς νοσηλευτές τοῦ ΕΣΥ, ὄχι μόνο γιά τίς ἀνάγκες τοῦ ρεπορτάζ ἀλλά γιατί ἔτσι τά ἔφερε ἡ ζωή καί πάλι γιά λόγους οἰκογενειακούς νά μπαινοβγαίνω στά νοσοκομεῖα. Ἡ πανδημία ὁλοκλήρωσε μία διπλή μεταβολή –πού κυοφορεῖτο ἤδη– ἡ ὁποία δέν εἶμαι βέβαιος ὅτι ἔχει γίνει ἀντιληπτή πλήρως στό Μέγαρο Μαξίμου. Γιά τό πρῶτο της σκέλος, τό Μαξίμου ἔχει εἰκόνα ἀλλά ἐν μέρει: Οἱ πολῖτες ἄλλαξαν ἄποψη γιά τό κράτος γενικώτερα καί γιά τό ΕΣΥ εἰδικώτερα μέσα στήν πανδημία. Ἐκτός ἀπό τό κράτος ἄλλαξαν ὅμως ἄποψη καί γιά τόν ἰδιωτικό τομέα τῆς ὑγείας. Τόν μεγάλο ἀπόντα ἀπό τήν μάχη. Εἶναι κοινή πεποίθηση σήμερα πώς οἱ κλινικάρχες πλήν ἐξαιρέσεων «λουφάρισαν», «λάκισαν», τήν «κοπάνησαν» ἀπό τήν μάχη, δέν ἦταν ἐκεῖ. Κοιτοῦσαν τόν οὐρανό καί τά ἀστέρια ὅταν τέθηκε ζήτημα ἐπιστράτευσης τῶν μονάδων τους ἐξ αἰτίας τῆς πληρότητας τῶν ἐντατικῶν τοῦ ΕΣΥ. Ἡ πρώτη μεταβολή εἶναι ἤδη ἐδῶ λοιπόν. Ἄλλαξε τό ἰσοζύγιο τῶν ἀπόψεων τῆς κοινωνίας γιά τό δημόσιο καί γιά τό ἰδιωτικό. Ἐνῶ πρίν ἀπό τήν πανδημία προηγεῖτο τό ἰδιωτικό σέ θετικές γνῶμες, μετά ἀπό αὐτήν προηγεῖται τό δημόσιο. Καί αὐτό εἶναι κάτι πού πρέπει νά συνυπολογίσει κάποιος πού ἐπιθυμεῖ μέ βάση τά παλαιά δεδομένα νά ἐπιβάλλει τήν σύμπραξη τοῦ δημόσιου καί τοῦ ἰδιωτικοῦ τομέα στό Ἐθνικό Σύστημα Ὑγείας. Κάτι πού ἀπολάμβανε τήν καθολική ἀποδοχή ἕως τό 2019 –τό ἰδιωτικό– σήμερα συναντᾶ τήν γενική ἀμφισβήτηση. Τό γενικώτερο κλῖμα παγκοσμίως ἄλλως τε εἶναι ἀρνητικό γιά τόν ἰδιωτικό τομέα τῆς ὑγείας. Ἡ ἄρνηση τῶν φαρμακευτικῶν ἑταιρειῶν πού κατασκεύασαν τά ἐμβόλια μέ χρηματοδότηση κρατῶν νά καταστήσουν τοὐλάχιστον μετόχους τους τά δημόσια πού τά χρηματοδότησαν καί ἡ ἄρνησή τους νά μοιραστοῦν τίς πατέντες, τήν στιγμή πού ὁ πλανήτης πεθαίνει προκάλεσε ἰσχυρό σόκ στίς κοινωνίες. Ἰδού λοιπόν τό πρῶτο δεδομένο μέ τό ὁποῖο σχεδιάστηκε ἡ μεταρρύθμιση τοῦ ΕΣΥ ἀπό τήν κυβέρνηση τῆς ΝΔ καί δέν ἰσχύει πιά. Ὑπάρχει ὅμως καί ἕνα δεύτερο δεδομένο, μία δεύτερη μεταβολή γιά τήν ὁποία ἀμφιβάλλω πολύ ἄν τό Μαξίμου ἔχει τήν ἐλαχίστη εἰκόνα. Οἱ ἀπόψεις τῶν ἰατρῶν καί τῶν νοσηλευτῶν τοῦ ΕΣΥ. Περιλαμβανομένων καί τῶν νεοδημοκρατῶν ψηφοφόρων τοῦ κυρίου Μητσοτάκη.
Πρίν ἀπό τήν κυβερνητική μεταβολή διεμαρτύροντο ἤδη γιά τίς ἐπαφές –τίποτε δέν μένει κρυφό– τῆς ΝΔ μέ μεγάλα διαγνωστικά κέντρα στά ὁποῖα ἐπρόκειτο νά ἀνατεθεῖ ἡ λειτουργία τομογράφων καί λοιπῶν ὑπηρεσιῶν τοῦ ΕΣΥ. Ἡ ἰδέα ὅτι τμῆμα τοῦ προσωπικοῦ τοῦ ΕΣΥ θά δανείζεται στίς ἰδιωτικές ἑταιρεῖες πού θά συμπράξουν γιά νά λειτουργεῖ τίς κρίσιμες ὑποδομές καί ἡ σκέψη ὅτι ὁ δανεισμός θά ἐπιφέρει μείωση μισθῶν, ὁδήγησαν πρίν ἀπό τίς ἐκλογές ἀκόμη ἀκόμη καί νεοδημοκράτες ὑγειονομικούς νά ἀντιδροῦν ἐντόνως. Τήν ἴδια ἐποχή, προεκλογικῶς, παρά τό ἀρνητικό κλῖμα πού ὑπῆρχε στήν πολιτική κονίστρα γιά τόν ἁψύ Σφακιανό πρέπει νά ὁμολογήσω ὅτι ἐντός τοῦ ΕΣΥ ἄκουγα ἀπό τούς ὑγειονομικούς καλά λόγια γιά τούς Πολάκη – Ξανθό, καθώς φέρονταν ὅτι ἀνταποκρίνονταν στίς ἐκκλήσεις τους καί τούς ἔλυαν προβλήματα. Ὁ τραμπούκικος τρόπος τοῦ ἀναπληρωτῆ Ὑπουργοῦ Ὑγείας στήν κεντρική πολιτική σκηνή σκέπαζε ὅμως ὅ,τι γινόταν στά νοσοκομεῖα.
Κατά τήν διάρκεια τῆς πανδημίας, μετά τίς ἐκλογές, τό ἤδη ὑπάρχον κλῖμα ἐντάθηκε. Ἰατροί καί νοσηλευτές ἔγιναν μία γροθιά. Αὐτοί ἔγιναν τό κράτος χωρίς τό κράτος. Ἀπό χειροκροτήματα καί ἐπευφημίες στά μπαλκόνια χόρτασαν μέν, ἀπό κοινωνική ἀναγνώριση ἔλαβαν ἄφθονη –λένε παντοῦ ὑπερηφάνως πλέον τί δουλειά κάνουν– ἀλλά στήν πράξη τήν βοήθεια πού ἤθελαν δέν τήν βρῆκαν. Μοῦ ἔχει συμβεῖ δύο καί τρεῖς καί τέσσερεις φορές: ἰατροί καί νοσηλεύτριες νά μέ πιάνουν ἀπό τό μανίκι, νά μέ ὁδηγοῦν σέ μιά γωνιά καί νά μοῦ λένε συνωμοτικά «γιά νά μήν ἀκούσουν οἱ ἀριστεροί», πώς στήν κρίση ἔμειναν ἀβοήθητοι, τό σύστημα δέν λειτούργησε ὅπως ἔπρεπε καί τό χειρότερο «ὁ Πολάκης ἔχει ἕνα σωρό ἐλαττώματα, ἀλλά ἐμᾶς μᾶς πρόσεξε». Καί ὅταν ζήτησα συγκεκριμένα παραδείγματα προσοχῆς, καχύποπτος ὤν γιατί ἀκούω Πολάκης καί μοῦ ἀνεβαίνει τό αἷμα στό κεφάλι, μοῦ τά ἀνέφεραν: «ζητήσαμε αὐτό, ἐκεῖνο, τό ἄλλο καί ἔγιναν. Ἐνῶ τώρα, ὄχι». Πλέον αὐτῶν ἡ αὐτοθυσία τῶν ἰατρῶν σέ σύγκριση μέ τήν μισθολογική ἀναγνώριση πού ἔλαβαν ἀπέχει ὅσο ἡ μέρα ἀπό τήν νύχτα. «Ξέρεις πόσο πληρώνεται ἡ ὑπερωρία 24ωρου ἑνός ἥρωα ὅπως μᾶς ἀποκαλεῖτε; 80 εὐρώ τήν ἑβδομάδα. Ξέρεις ὅτι ἀκόμη καί τώρα πού μιλᾶμε σέ ἀρκετές περιπτώσεις δέν ἔχουν πληρωθεῖ ὑπερωρίες τῶν ἰατρῶν μου; Ξέρεις ὅτι τήν στιγμή πού δίπλα ἀπό ἐμᾶς ὑπῆρχαν ἐντατικές ἰδιωτικῶν νοσοκομείων τίς ὁποῖες δέν ἐπιστράτευσαν στό σύστημα, οἱ ἐπιμελητές μου, ὁ ἕνας 65 ἐτῶν , ἔκαναν ἐφημερίες Covid καί γιά νά μήν διατρέξουν κίνδυνο οἱ οἰκογένειές τους κοιμόντουσαν μέσα στό ψῦχος στά αὐτοκίνητά τους; Τό ξέρεις ὅτι τό “εὐχαριστῶ” τῆς διοίκησης τοῦ νοσοκομείου τά Χριστούγεννα στούς ἰατρούς καί τούς νοσηλευτές ἦταν μία δωροεπιταγή ἀπό τόν Μασούτη, πάλι καλά πού μᾶς σκέφτηκε καί αὐτός;» Ὁ ἄνθρωπος πού ξέσπασε μπροστά μου καί μοῦ διηγήθηκε τά παραπάνω εἶναι καθηγητής, διευθυντής κλινικῆς, μέ ἀκαδημαϊκό τίτλο ἀπό φημισμένο πανεπιστήμιο τῆς Μεγάλης Βρεταννίας, εἶναι φιλελεύθερος κεντρῶος, τέως ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, οὔτε νά ἀκούει καί θά συνέχιζε ἀκόμη νά μοῦ μιλᾶ ἄν δέν τόν σταματοῦσα. Τό πάρθιον βέλος του ἦταν ὅμως συγκλονιστικό: «Δέν εἶναι δυνατόν νά κοιμοῦνται ἀπλήρωτοι οἱ ἰατροί στά αὐτοκίνητά τους καί οἱ μάνατζερ τῶν πολυεθνικῶν φαρμακευτικῶν πού κερδοσκοποῦν στά πολυτελῆ σκάφη τους! Πές στόν Κυριάκο ὅτι τό σύστημα θά σκάσει!» κατέληξε.
Τί προκύπτει ἀπό ὅλα αὐτά, συμπεραίνω: μία μεταρρύθμιση γιά νά πετύχει χρειάζεται τήν συμμαχία τῆς κοινωνίας καί τήν ἀνοχή ἄν ὄχι τήν στήριξη τῶν μεταρρυθμιζομένων. Ἄς ζυγίσει ὁ κύριος Πρωθυπουργός πού δήλωσε ὅτι τό ΕΣΥ δέν μπορεῖ νά εἶναι νά εἶναι κρατικό, ποιούς θά ἔχει μαζί του ὅταν θά ἐπιχειρήσει νά ἐπιβάλλει τίς συμπράξεις ΕΣΥ-ἰδιωτικοῦ τομέα. Ἡ κοινωνία τῶν πολιτῶν στηρίζει τό ΕΣΥ γιατί τῆς ἔσωσε τήν ζωή, ἐνῶ οἱ ἐργαζόμενοι στό ΕΣΥ ἀκόμη καί οἱ νεοδημοκράτες εἶναι μία γροθιά γιά νά ἐμποδίσουν τήν εἴσοδο τῶν τραγικά ἀπόντων ἀπό τήν κρίση τῆς πανδημίας ἰδιωτῶν μέσα στό ΕΣΥ. Τά δεδομένα ἔχουν ἀλλάξει πλέον. Ὁ βολονταρισμός δέν ἀρκεῖ. Καί κάτι ἀκόμη –δέν εἶναι τῆς στιγμῆς, θά ἐπανέλθω. Ἡ ΝΔ κατάφερε μέσα στήν πανδημία νά δυσαρεστήσει κοινωνικές ὁμάδες πού τήν στηρίζουν ὅπως οἱ δικηγόροι, οἱ μικρομεσαῖοι, οἱ ἱερεῖς, οἱ ἰδιοκτῆτες ταξί, οἱ ἑστιάτορες ἀκόμη καί τήν «νύχτα», μέ τήν καλή ἔννοια.
