ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ τῆς δεκαετίας τοῦ 2000…
… λίγα μόλις χρόνια μετά τήν ἑνοποίησή της καί τήν κυκλοφορία τοῦ εὐρώ, ἡ ἄλλοτε κραταιά Γερμανία παρέπαιε. Δέν εἶχε τόν σεβασμό τῶν ἑταίρων της. Ἡ ἀνταγωνιστικότητά της ἦταν χαμηλή, ἡ κοινωνία της ἦταν κομμένη στά «δυό» ἐνῶ καί οἱ δημοσιονομικές ἐπιδόσεις της ἦταν κακές –κάκιστες. Τόσο κακές ὥστε ὁ τότε Ἕλλην Ὑπουργός Οἰκονομίας Νῖκος Χριστοδουλάκης νά «πειράζει» τόν Γερμανό ὁμόλογό του στά περιθώρια τῶν Εurogroup, ὅτι ἡ Ἑλλάδα …ἔπιανε τούς στόχους τοῦ Μάαστριχτ ἀλλά ἡ Γερμανία ὄχι! Ὁ σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ ὁ ὁποῖος εἶχε ὡς δόγμα του τήν ἄποψη, ὅτι «ἡ πολιτική εὐθύνη ἐκτείνεται πέρα ἀπό τά ὅρια τῆς δικῆς μου ζωῆς», ἀπεφάσισε νά ἐφαρμόσει τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2003 ἕνα σκληρό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, τήν Ἀτζέντα 2010, τό ὁποῖο εἶχε ὡς στόχο τόν δραματικό περιορισμό τοῦ κοινωνικοῦ κράτους, τήν αὔξηση τῆς ἀνταγωνιστικότητας καί τήν ἐπιστροφή τῆς Γερμανίας στήν χορεία τῶν προηγμένων κρατῶν. Οἱ μεταρρυθμίσεις πού ἐφάρμοσε ξεσήκωσαν τήν κοινωνία ἐναντίον του, ὁδήγησαν στήν ἀπώλεια τῆς ἐξουσίας τό 2005 –ἀπό τότε ἔχει νά ἀναδειχθεῖ σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος στήν γῆ τῶν Τευτόνων– ἀλλά ἀποτέλεσαν τό βασικό μονοπάτι στό ὁποῖο βάδισε (ὄχι μέ τόν ἴδιο ἀκριβῶς τρόπο) ἡ Μέρκελ γιά νά κάνει τήν Γερμανία ἰσχυρή χώρα. Στό σημεῖο αὐτό φαίνεται ὅτι εὑρίσκεται σήμερα ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ὁ ὁποῖος θαυμάζει τήν θητεία μεταρρυθμίσεων τοῦ Σρέντερ. Θεωρεῖ –τό θεωροῦσε καί πρό τῆς κορωνο-ύφεσης– ὅτι ἡ Ἑλλάς χρειάζεται μιά μεγάλη «σπρωξιά» γιά νά ἀνατάξει τήν οἰκονομία της, ἀρκεῖ νά γίνουν θαρραλέες μεταρρυθμίσεις ἀκόμη καί μέ ἀντιλαϊκό πρόσημο.
Τό σχέδιο τοῦ νομπελίστα Πισσαρίδη (ὁ ὁποῖος σημειωτέον σπανίως πατᾶ τό πόδι του στίς συνεδριάσεις τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν), πού ἔδωσε προχθές στήν δημοσιότητα ὁ Πρωθυπουργός, στήν οὐσία μᾶς ἀποκαλύπτει τήν μεταρρυθμιστική φιλοσοφία του: Σέ σύγκριση μέ τά μνημόνια τῆς τρόικα αὐτήν τήν φορά τό σχῆμα τῆς «ἀγωγῆς» ἀντιστρέφεται: Τότε τό μάρμαρο τῆς χρεοκοπίας τό πλήρωσε μέ βαρειά φορολογία ἡ μεσαία τάξη, αὐτήν τήν φορά καλεῖται νά τό πληρώσει τό κράτος καί οἱ ἐξαρτώμενες κοινωνικές ὁμάδες ἀπό αὐτό. Ἡ προσαρμογή δέν θά γίνει ἀπό τήν φορολογία ἀλλά ἀπό τίς δαπάνες. Ἀπό τά ἐπιδόματα, ἀπό τίς συντάξεις, ἀπό τόν ἀριθμό τῶν δημοσίων ὑπαλλήλων κ.λπ. Ὁ ἴδιος ὁ Πρωθυπουργός δέν κρύβει ἄλλωστε τίς προθέσεις του.
Στήν πρόσφατη συζήτησή του μέ τόν συγγραφέα Γιουβάλ Νῶε Χαράρι στό πλαίσιο τοῦ Athens Democracy Forum 2020, εἶπε ξεκάθαρα ὅτι «ἡ ἰδέα νά μορφώνεσαι, νά βρίσκεις ἐργασία καί νά παίρνεις σύνταξη εἶναι παρωχημένη».
Εὐρύτερος στόχος τοῦ κυρίου Μητσοτάκη δέν εἶναι ἁπλῶς ἡ ἀνάταξις τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας βασιζόμενη σέ μία συμμαχία ἀστικῶν ἐπιχειρηματικῶν δυνάμεων. Εὐρύτερος στόχος του εἶναι ἡ δημιουργία ἑνός νέου πολιτικοῦ συστήματος, τό ὁποῖο θά ὑπερβαίνει τίς παραδοσιακές ἰδεολογικές γραμμές καί ἡ «ἵδρυση» στήν πράξη ἑνός κόμματος Βενιζελικοῦ τύπου πού θά στεγάσει ὅλες τίς μεταρρυθμιστικές δυνάμεις τῆς ΝΔ, τοῦ ΠΑΣΟΚ, ἀκόμη καί τοῦ ΣΥΡΙΖΑ. Ὥς ἐδῶ «καλά» μέ αὐτή τήν στρατηγική ἡ ὁποία πάντως εἶναι ἀπέναντι στά συμφέροντα τῆς μισῆς τοὐλάχιστον ἐκλογικῆς βάσης τῆς ΝΔ. Ὑπάρχουν ὅμως μερικές «λεπτομέρειες» πού πρέπει νά δοῦμε. Ἡ πρώτη εἶναι ἡ κτηθεῖσα πεῖρα. Ὁ ἀγαπημένος τοῦ κυρίου Μητσοτάκη Καγκελάριος Σρέντερ γράφει στήν αὐτοβιογραφία του τά ἑξῆς: «Ὅσο οἱ μεταρρυθμίσεις παραμένουν ἀφηρημένες ἡ προθυμία τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἰδιαίτερα μεγάλη –θά ὑπάρχει πάντοτε μιά μεγάλη πλειοψηφία τοῦ πληθυσμοῦ πού στίς δημοσκοπήσεις θά ἀπαντᾶ θετικά στό ἐρώτημα ἄν ἡ χώρα χρειάζεται μεταρρυθμίσεις. Μόλις ὅμως οἱ πολῖτες αἰσθάνονται τίς ἐπιπτώσεις στήν προσωπική τους ζωή, τότε ἡ θετική βούληση μεταβάλλεται σέ ἄρνηση τῶν μεταρρυθμίσεων. (…) Ἐκείνη τήν ἐποχή στά τέλη τοῦ 2004 ἔμαθα ὅτι τίς μεταρρυθμίσεις δέν πρέπει μόνο νά τίς ἀνακοινώνεις καί νά τίς πραγματοποιεῖς νομοθετικά ἀλλά ὅτι εἶναι ἀκόμη σημαντικότερο νά παραμένεις ἀκλόνητος ἀπέναντι στίς ἀντιστάσεις τῶν κομμάτων, τῶν ὀργανώσεων καί τῆς κοινωνίας στήν φάση τῆς ἐφαρμογῆς τους.». (…) Ὅποιος ὑποστηρίζεται μέ χρήματα τῶν φορολογουμένων πρέπει νά προσπαθεῖ νά ἐπιβαρύνει τήν κοινωνία ὅσο τό δυνατόν λιγότερο, καί αὐτό σημαίνει ἐπίσης ὅτι γιά τήν διαβίωσή του πρέπει νά χρησιμοποιήσει πρῶτα τό εἰσόδημα ἤ τήν περιουσία του.» (Κρίσιμες ἀποφάσεις. Ἡ ζωή μου στήν πολιτική, ἐκδόσεις «Κασταλία», σελ. 419-420.) Ἄν θέλαμε νά κάνουμε μιά προβολή τῶν ἐμπειριῶν Σρέντερ στήν Ἑλλάδα θά ἐπισημαίναμε τά ἑξῆς: Ναί, ἡ χώρα χρειάζεται μιά μεγάλη ἀναπτυξιακή καί ἐπενδυτική ὤθηση γιά νά βγεῖ γιά πάντα ἀπό τό τέλμα καί νά πάψει νά ζεῖ μέ τόν βρόγχο τῶν ἐλλειμμάτων καί τοῦ δημοσίου χρέους. Ναί, οἱ ἀλλαγές ἐπείγουν. Ναί, ὁ Μητσοτάκης ἔχει μελετήσει καλά ποῦ «σκόνταψαν» ὁ πατέρας του καί ὁ Σημίτης ὅταν ἀποπειράθηκαν ἀνάλογα ἐγχειρήματα. Ναί, ὁ Πρωθυπουργός ξέρει ὅτι ἡ τρόικα καί τά μνημόνια λέρωσαν τήν ἔννοια «μεταρρυθμίσεις» –πίσω της κρυβόταν ἡ διασφάλιση τῶν συμφερόντων ξένων πολυεθνικῶν καί ὄχι κοινωνικό ὄφελος. Ναί, ὁ Πρωθυπουργός ἀντιλαμβάνεται ὅτι ὑπάρχει κοινωνική κόπωση μετά ἀπό τήν ὑπερδεκαετῆ κρίση τῶν μνημονίων. Ναί, ὁ κύριος Μητσοτάκης διαβάζει τίς δημοσκοπήσεις πού δείχνουν ὅτι οἱ μισοί σχεδόν Ἕλληνες ζητοῦν μέσα στήν κρίση οἰκονομία μέ αὐξημένο κρατικό σχεδιασμό. Ναί, τά ἔχει συνυπολογίσει ὅλα ὅταν κάνει τήν τρέλλα νά ἀνοίγει μέσα στήν πανδημία ἀτζέντα ἀλλαγῆς τῶν προτεραιοτήτων κάθε Ἕλληνα πολίτη. Ἀρκεῖ ὅμως αὐτό, ἡ ἀκριβής ἀποτύπωση, γιά νά ἐπιτύχει τό ἐγχείρημά του; Εἶμαι πραγματιστής, καί στόν νέο κόσμο θέτω τά ἐρωτήματα στήν βάση τῶν πραγματικῶν δεδομένων.
– Πῶς θά πείσεις τόν νέο νά καταβάλλει τίς εἰσφορές του στόν «κουμπαρᾶ» μιᾶς ἑταιρείας στό πλαίσιο ἑνός μοντέλου ἰδιωτικῆς ἀσφάλισης ἄν ὁ μισθός του φθάνει τά 300, βίᾳ 500 εὐρώ; Μπορεῖ;
– Πῶς θά πείσεις τόν ἀδύναμο οἰκογενειάρχη νά ζήσει μέ ὀλιγώτερα ἤ καθόλου κοινωνικά ἐπιδόματα ἄν δέν ἔχεις θέση ἐργασίας νά τοῦ προσφέρεις ἀμέσως;
– Πῶς θά πείσεις τόν μικρομεσαῖο ἐπιχειρηματία ψηφοφόρο σου νά πουλήσει τήν ἐπιχείρησή του στόν μεγάλο –στό πλαίσιο τοῦ σχεδίου συγχωνεύσεων– καί ἀπό ἀφεντικό νά γίνει ὑπάλληλος στό δημιούργημά του;
Ἀναφέρω μόνο τρεῖς συγκεκριμένες κοινωνικές κατηγορίες: Νέοι, ἀδύναμοι, μικρομεσαῖοι. Στόν «κουβᾶ» θά τούς πετάξουμε ὅλους αὐτούς; Βεβαίως κατανοῶ. Τό σχέδιο ἔχει ὡς ξεκάθαρο στόχο τήν ἀποφασιστική στήριξη τῶν ὑγιῶν ἐπιχειρήσεων, τῶν ὁποίων ἡ φορολογία, οἱ εἰσφορές, τό κόστος ἐργασίας (ὑπερωρίες) θά μειωθοῦν μέ προοπτική νά παράξουν πλοῦτο καί νά αὐξήσουν τό ΑΕΠ. Σαφές. Τό κράτος πρέπει ἀπό κάπου νά ἀναπληρώσει τά ἔσοδα πού θά χάσει ἀπό μείωση τῶν φορολογικῶν βαρῶν. Σαφές καί αὐτό. Ἄν ἐπιχειρήσει ὅμως νά σχηματοποιήσει κανείς αὐτήν τήν πολιτική, τότε καταλήγει στό ἑξῆς συμπέρασμα: ἑκατομμύρια πολιτῶν καλοῦνται νά χρηματοδοτήσουν μέσω τῆς ἰδιωτικοποίησης τῆς ἀσφάλισής τους καί τῆς ἀπώλειας κοινωνικῶν τους ἐπιδομάτων (πού ἁπλῶς τά κρατοῦσαν ὄρθια) τά cash flow μερικῶν χιλιάδων ἐπιχειρήσεων. Καί μάλιστα ὄχι στήν πλειονότητά τους ἑλληνικῶν. Ἄποψή μου; Εἶναι μετέωρη αὐτή ἡ συμμαχία. Στηρίζεται σέ πήλινα πόδια. Τῆς λείπει ἡ δικαιοσύνη καί τό ὄνειρο. Ἡ δικαιοσύνη γιατί κάνει διακρίσεις. Ὁ ἐθνάρχης Καραμανλῆς τόν ὁποῖο τό ΚΚΕ θεωρεῖ «μεταρρυθμιστή πολιτικό» (Μαΐλης) ἦταν ἐξ ἴσου σκληρός καί μέ τίς ἐλίτ καί μέ τίς λαϊκές πλειοψηφίες ὅταν ἀπαιτεῖτο. Ποτέ μονομερής. Τό ὄνειρο γιατί τό σχέδιο αὐτό πετᾶ ἔξω ἀπό τό γήπεδο ἑκατομμύρια ἀνθρώπων. Τό μυστικό πού βοήθησε τήν ἔνταξή μας στήν ΕΟΚ παρά τίς ἀντιδράσεις –Καραμανλῆς πάλι– εἶναι ὅτι πολλά μικρά ὄνειρα χώρεσαν σέ ἕνα μεγάλο. Τώρα, ὄχι, μέ Πισσαρίδη δέν χωροῦν. Δυσκολεύομαι λοιπόν νά δῶ πιθανότητες ἐπιτυχίας σέ αὐτό τό ἐγχείρημα. Ὄχι γιατί ἡ ἀτμόσφαιρα εἶναι βαρειά καί δέν ἀντέχει τίς ἀλλαγές. Ἀλλά γιατί στόν πυρῆνα του τό σχέδιο αὐτό δέν εἶναι οὔτε κοινωνικά φιλελεύθερο –τά ξένα ὀλιγοπώλια εὐνοεῖ– οὔτε κοινωνικά δίκαιο. Γι’ αὐτό καί θά τοῦ λείψουν οἱ ἐλάχιστες συναινέσεις. Κάτι τελευταῖο. Ἐάν τό κράτος ἐκχωρεῖ τήν κοινωνική ἀσφάλιση στίς πολυεθνικές, τήν φορολογία, τήν ἐκπαίδευση καί τήν ὑγεία στούς Δήμους, τό ΕΣΠΑ στίς Περιφέρειες καί κρίσιμους τομεῖς δημόσιας πολιτικῆς στίς ἀνεξάρτητες ἀρχές, τότε γιατί θά ὑπάρχει στό μέλλον τό κράτος; Τώρα, εἶναι κουτσά-στραβά ὁ ἐγγυητής τῆς κοινωνικῆς ὁμαλότητος. Αὔριο;
