Ἀναρχία μέ ἦθος

ΑΠΕΦΥΓΑ νά διαβάσω κριτικές κινηματογράφου καί νά ἐλέγξω πόσα ἀστεράκια δίνει ἡ κριτική στήν «Εὐτυχία» τοῦ Ἄγγελου Φραντζῆ πρίν μπῶ στήν κινηματογραφική αἴθουσα προχθές.

Ἔχω «χάσει» πολλές ταινίες διαβάζοντας τήν γνώμη τῶν ἄλλων. Ἡ Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, τήν ὁποία γνώρισα σέ ἕνα μπαράκι τῆς Κολοκοτρώνη τόν Ὀκτώβριο στό πάρτυ πού ἔκανε γιά τήν ὁλοκλήρωση τῶν γυρισμάτων τῆς ταινίας, μέ εἶχε δελεάσει ἄλλωστε γιά τόν ρόλο. «Ραντεβού τόν Δεκέμβριο!» μοῦ εἶπε ἐκείνη τήν Παρασκευή. Εἶχε δίκιο. Παρακολούθησα μία ἐξαιρετική ἑλληνική ταινία μέ ἀρκετούς ἀλμοδοβαρικούς χαρακτῆρες τήν ὁποία θά δοῦν διπλάσιοι θεατές ἀπό τήν ταινία Γαβρᾶ γιά τόν Βαρουφάκη (πρέπει νά ἔχει περάσει ἤδη τούς 100.000). Ὁ Φραντζῆς πράγματι παρέλαβε ἕνα στρωτό στόρυ καί τό ἔκανε ὡραῖο κινηματογράφο. Ἄν ἔφερε ἄλλο ἐπώνυμο, μπορεῖ καί τά ἀστεράκια τῆς κριτικῆς γιά τήν ταινία νά ἦταν περισσότερα!

Ὅμως τό θέμα μου δέν εἶναι αὐτό! Τά ἀστεράκια. Οὔτε κἄν ἡ Παπαγιαννοπούλου αὐτοτελῶς. Τό θέμα μου εἶναι τό τριπλό μήνυμα τῆς ταινίας. Τά ἀστέρια της! Τό συνοψίζω σέ τρεῖς φράσεις καί ἐξηγῶ: Ἀναρχία μέ ἦθος ἡ πρώτη. Γυναῖκες μπροστά ἀπό τήν ἐποχή τους ἕτοιμες γιά τήν ρήξη χωρίς νά ὑπολογίζουν τίποτε ἀρκεῖ νά ζήσουν τήν ζωή τους ὅπως ἤθελαν, ἡ δεύτερη. Ἐπώνυμοι πού καταγράφονται στό πάνθεον, γιατί δέν ἐνδιαφέρονται γιά τήν ὑστεροφημία τους, ἡ τρίτη. Ὅλα αὐτά ἕναν αἰῶνα πρίν! Ἄν ἤθελα νά σταθῶ γιά λίγο στήν Καζαντζακική μέ στοιχεῖα Ζορμπᾶ Παπαγιαννοπούλου ἡ ὁποία ἔζησε τόν βίο της μέ ὅλα της τά συναισθήματα, θά ἔλεγα πώς ἔκανε μέ στίχους τήν τραγωδία της… εὐτυχία γιά τόν κόσμο. Ἔγραψε τό «ὄνειρο ἀπατηλό» γιά νά θυμᾶται πῶς ξεκίνησαν οἱ δυό τους μέ τή μάνα της ἀπό τό Αϊδίνι, κυνηγημένες. Ἔγραψε τίς «περασμένες ἀγάπες» γιά τόν κατά πολύ μεγαλύτερο σύζυγό της πού τόλμησε νά χωρίσει ἄν καί εἶχαν δύο παιδιά. Ἔγραψε τό «συρματοπλέγματα βαρειά» στενοχωρημένη γιά τήν ἐπιλογή τῆς κόρης της νά παντρευτεῖ τόν Μάναλη. Ἔγραψε τό «εἶμαι Ἀητός» γιά νά ἀποχαιρετήσει μέ θρῆνο τόν δεύτερο σύζυγό της, τόν ἀστυνομικό Παπαγιαννόπουλο, ὁ ὁποῖος τήν ἀγαποῦσε καί συγχωροῦσε τά πάθη της. Ἔγραψε τό «δύο πόρτες ἔχει ἡ ζωή» βασιζόμενη σέ μία φράση πού ἄκουσε ἀπό τήν Μπέλλου γιά νά θρηνήσει τήν ἀπώλεια τῆς κόρης της.

Ὅλα αὐτά ὅμως πού δείχνουν πώς ἔγραφε στίχους μέ ἔνταση πού ἔβγαιναν ἀπό τά σωθικά της γιά νά ἱκανοποιήσει δικές της ἀνάγκες δέν ἀρκοῦν γιά νά φωτίσουν τό μήνυμα τῆς ταινίας. Ἡ Παπαγιαννοπούλου, ὅπως σπουδαῖα τήν ἐνσαρκώνουν ἡ Καρυοφυλλιά Καραμπέτη καί ἡ Κάτια Γκουλιώνη (στά νεώτερα χρόνια), ἦταν μία γυναίκα μπροστά ἀπό τήν ἐποχή της. Ὡστόσο καί τώρα πού προσγειώθηκε σέ μιά ἐποχή πού χειροκροτεῖ ὅσα ἀποδοκίμαζε μιά ἄλλη ἐποχή, εἶναι ἀμφίβολο ἄν μπορεῖ νά τήν ἀντέξει!! Αὐτό πού τήν διέκρινε κατ’ ἀρχάς εἶναι ἡ ἀναρχία μέ ἦθος. Δέν τήν βρίσκεις σήμερα. Σήμερα ἡ ἀναρχία εἶναι fake. Αὐτή ἔπαιζε κόντρα στά ἤθη, ἀλλά ἦταν ἀληθινή. Αὐθεντική. Ἦταν πιστή στούς δύο ἄνδρες της, μολονότι ξεπόρτιζε κάθε βράδυ. Εἶπε τήν ἀλήθεια στόν πρῶτο ὅταν θέλησε νά χωρίσει, δέν ἔκανε διπλή ζωή. Δέν ἔκλεβε, δέν ἔπαιρνε ναρκωτικά, δέν ἔκρυβε τό πάθος της γιά τόν τζόγο. Ἀγκάλιασε μέ στοργή τόν ὁμοφυλόφιλο τῆς ἐποχῆς, τόν ἔκανε μέλος τῆς οἰκογενείας της, τόν προστάτευε σάν λέαινα ἀπό τίς ἐπιθέσεις. Ὅλη της ἡ ἀναρχία ὅμως βασιζόταν στό ἦθος τῆς ἀλήθειας, ὄχι στήν ἀνηθικότητα τοῦ ψέματος. Ἐπειδή εἶναι τόσο αὐθεντική ἄλλωστε οἱ λέξεις της ταξιδεύουν στά χείλη μας μέχρι σήμερα. Συναφής ἰδιότης, στοιχεῖο τῆς ταυτότητάς της, ἡ ρήξη. Οἱ ἀποφάσεις χωρίς σχεδιασμό γιά τό αὔριο. Οἱ περιπέτειες μόνο γιά τό σήμερα. Αὐτή ἡ ὑπέροχη ἑλληνικότης. Ἀτελής ἀντίληψη γιά τήν ζωή σύμφωνα μέ τούς Εὐρωπαίους, πλήρης, πληρεστάτη ὅμως γιά ἐμᾶς! Ὁ θρίαμβος τῆς στιγμῆς, τό Μόττο μας. Ἄφησε τά παιδιά στή μάνα της καί περιόδευε στήν ἐπαρχία μέ τά μπουλούκια. Χτύπησε θρασύτατα τήν πόρτα τῆς Κοτοπούλη. Ἄφηνε στίχους της κάτω ἀπό τίς πόρτες τοῦ Χατζιδάκι. Πούλησε τήν στολή τοῦ ἀστυνομικοῦ ἄνδρα της γιά ἕνα καρέ. Τό ὡραιότερο ἀπό ὅλα ὅμως εἶναι ἡ παντελής ἔλλειψη ἐνδιαφέροντος γιά τήν ὑστεροφημία της. Πούλαγε τούς στίχους της στόν Τσιτσάνη, στόν Χιώτη, στόν Καλδάρα καί σέ ἄλλους χωρίς νά ζητᾶ νά μπαίνει τό ὄνομά της στούς δίσκους! Μέ τό ρίσκο νά ἔμενε ἄγνωστη! Γιά νά ἀποδειχθεῖ πώς ὅσο γυρίζεις τήν πλάτη στήν Ἱστορία καί τήν περιφρονεῖς –αὐτό γιά τούς πολιτικούς μας– τόσο ἡ Ἱστορία θά σέ κυνηγᾶ! Σκεφτεῖτε πώς «ἡ Μαλάμω» πού ἀπέρριψε ὁ Χιώτης ταξίδεψε στόν αἰῶνα μας γιά νά φθάσει στά χείλη τῆς Πρωτοψάλτη!

Αὐτή εἶναι λοιπόν ἡ Εὐτυχία! Φιλοσοφία γιά τήν ζωή. Θές νά παίζεις κόντρα στούς κανόνες; Κάν’ το, ἀλλά μέ ἦθος. Νά εἶσαι ἀναρχικός; Μήν τόν ὑποκρίνεσαι στίς καταλήψεις. Θές ρήξεις; Κάν’ τες, ἀλλά μέ ρίσκο ἀκόμη καί νά σέ πετάξουν ἀπό τό νοῖκι. Ὄχι μέ ἀσφάλεια. Θές νά ἀλλάξεις τόν κόσμο; Κάν’ το. Ἀλλά μήν ἀκοῦς τί λένε οἱ ἄλλοι γύρω σου. Στά παλαιότερα ὑποδήματά σου. Ἄνοιξε δρόμους. Ἄκου τήν ἐσωτερική φωνή τῆς εὐθύνης. Καί ἄν ἔχεις κουσούρια, κοίτα ὅπως ἡ Εὐτυχία νά μήν βλάπτουν τούς ἄλλους. Περιττό νά πῶ πόσο συγκλονιστική ἦταν ἡ ἐσωστρεφής Εὐτυχία τῆς Καραμπέτη, πόσο ἔκπληξη ἡ ἀναρχική τῆς Γκουλιώνη, πόσο ὥριμος ὁ Πυγμαλίων–Παπαγιαννόπουλος–Δαδακαρίδης καί πόσο αὐθεντικός, χωρίς ὡραιοποιήσεις, σχεδόν ἀλμοδοβοραρικός στόν ρόλο τοῦ ὁμοφυλόφιλου ὁ ἐξαιρετικός Θάνος Τοκάκης. Ἡ Εὐτυχία εἶναι κατ’ ἀρχήν μία ταινία γιά τήν δυστυχία καί τήν διαχείρισή της. Εἶναι μία ταινία γιά τό πῶς γίνεται ἡ δυστυχία εὐτυχία. Καί κατά βάθος εἶναι μία ταινία γιά τήν Ἑλληνικότητα. Ἡ Παπαγιαννοπούλου ἦταν ἕνας πρώιμος Ζορμπᾶς! Κάτι τελευταῖο: Προσφάτως εἶδα στό θέατρο τήν σπαρακτική Βιρτζίνια Γούλφ μέ τούς ἐκπληκτικούς Κωνσταντῖνο Μαρκουλάκη καί Μαρία Πρωτόπαππα –ἄλλη ἀναρχία μέ ἦθος κι αὐτή! Βλέποντας ἀπό κοντά ποιοί ἡγοῦνται τοῦ πολιτισμοῦ μας καί ποιοί καταθέτουν ψυχή στό σινεμά καί στό σανίδι –θά ἐπανέλθω γιά τή Γούλφ– αἰσθάνομαι πιό ἀσφαλής πώς θά ἔχουμε συνέχεια. Δέ θά χαθοῦμε. Ἡγεῖται ἡμῶν σπουδαία γενιά σκηνοθετῶν καί ἠθοποιῶν!