Ὁ βαθύς κρατισμός τῶν φιλελευθέρων

ΑΝΗΚΩ σέ μιά γενιά πού μεγάλωσε μέ τόν φιλελευθερισμό.

Ἦταν ἡ γοητευτική ἰδέα τοῦ 20oῦ αἰῶνα. Ὑπερεῖχε σαφῶς τοῦ ὑπαρκτοῦ σοσιαλισμοῦ, πού κατέρρευσε μέ θόρυβο. Ὡς νέοι πιστεύαμε πολύ στόν ὑγιῆ ἀνταγωνισμό τῆς ἐλεύθερης ἀγορᾶς. Στήν ὑπέροχη ἑλληνική λέξη «ἅμιλλα». Στήν ἰσότητα τῶν εὐκαιριῶν. Σέ ὅσα διαβάζαμε στά συγγράμματα τοῦ Τζών Στούαρτ Μίλ, τοῦ Μίλτον Φρήντμαν, τοῦ Ζάν Φρανσουά Ρεβέλ, τοῦ Γκύ Σορμάν, τῆς Ἄυν Ράντ καί βεβαίως τοῦ Ἀνδρέα Ἀνδριανόπουλου, ὁ ὁποῖος ἦταν ἐκεῖνο τόν καιρό ἡ ἰδεολογική πρωτοπορία τῆς παρατάξεως. Τά πιστεύαμε καί ἐπιχειρήσαμε νά τά ἐφαρμόσουμε καί στίς ζωές μας. Δέν διεκδικήσαμε σταδιοδρομία στό δημόσιο, στραφήκαμε κυρίως στήν ἐλεύθερη ἀγορά, προσπαθήσαμε νά ξεχωρίσουμε μέ τόν ὑγιῆ συναγωνισμό, θεωρήσαμε ὅτι τό «κεφάλαιό» μας εἶναι τό ὄνομά μας καί ὄχι ἡ ἀπληστία καί ἡ ἀναίδεια. Μέ τά σωστά μας ἀλλά καί μέ τά λάθη μας, βεβαίως.

Ὁ σημερινός ἀντιπρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως Κωστῆς Χατζηδάκης εἶχε σχηματοποιήσει μάλιστα ὡς ἡγετικό μέλος τῆς νεολαίας τῆς ΝΔ μαζί μέ τόν ἐπικοινωνιολόγο Γιῶργο Φλέσσα τόν ἐνθουσιασμό τῆς περιόδου ἐκείνης σέ μιά ἀφίσα τῆς ΝΔ, πού κυκλοφόρησε τίς παραμονές τῶν ἐκλογῶν τοῦ 1990. Αὐτή ἔγραφε: «Οἱ φιλελεύθεροι πιό πολλοί, ἡ ἀνανέωση ἀκόμη πιό κοντά». Τά προβλήματα ἄρχισαν νά ἐμφανίζονται κατά τήν διακυβέρνηση τῆς χώρας ἀπό τήν ΝΔ. Καί τό 1990-1993 καί τό 2004-2009 καί τό 2012-2015 καί τό 2019-2025. Ἡ ἀνανέωση πῆγε «περίπατο». Τά πράγματα δέν ἔγιναν ὅπως τά εἴχαμε «ὀνειρευτεῖ».

Ἡ ζωή μᾶς ἔδειξε ὅτι οἱ περισσότεροι Ἕλληνες φιλελεύθεροι εἶναι βαθιά κρατιστές. Τόν φιλελευθερισμό τόν «θέλουν» γιά τούς ἄλλους. Τόν ἑαυτό τους τόν ἐξαιροῦν. Τό ἀποδεικνύουν καί μέ τίς πολιτικές πού ἀκολούθησαν ὡς ὑπουργοί καί μέ τά προσωπικά τους παραδείγματα, ὅπως ὁ μεγάλος ὀφειλέτης τοῦ ἑλληνικοῦ δημοσίου καί ὑφυπουργός τῆς μίας μέρας Ἀρίστος Δοξιάδης. Θά διαχειριζόταν δημόσιο χρῆμα ἐνῷ ἡ ἑταιρεία τοῦ ὀφείλει δημόσιο χρῆμα.

Ὁ ἑλληνικός φιλελευθερισμός μπορεῖ νά διαχωριστεῖ σέ τρεῖς μεγάλες συνιστῶσες.

– Στόν ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ, ὁ ὁποῖος δέν δίσταζε νά κρατικοποιεῖ ὁτιδήποτε θεωροῦσε ὅτι εἶναι στρατηγικῆς σημασίας γιά τόν ἔλεγχο τῆς οἰκονομίας. Αὐτό τό μοντέλο βαπτίστηκε καί «σοσιαλμανία».

– Στόν φιλελευθερισμό τοῦ Κωνσταντίνου καί τοῦ Κυριάκου Μητσοτάκη. Τόν χαρακτηρίζω «κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό». Ἐπιχειρήσεις «φιλελευθέρων» ἡμετέρων συγγενῶν καί φίλων ταυτίζονται μέ τομεῖς τῆς κρατικῆς δραστηριότητας καί σέ καθεστώς κλειστοῦ καρτέλ τήν ὑποκαθιστοῦν πλήρως. Ὁ ἐλεύθερος ἀνταγωνισμός δέν λειτουργεῖ. Ὁμιλοῦμε γιά κλειστές ἀγορές στίς ὁποῖες «βασικός μέτοχος» εἶναι ἡ κατεστημένη Πολιτεία. Κράτος καί ἀγορά ταυτίζονται σέ αὐτό τό μοντέλο.

– Τέλος, ὑπάρχει καί ὁ φιλελευθερισμός δύο ταχυτήτων τῶν κυβερνήσεων τοῦ Κώστα Καραμανλῆ. Ἡ πρώτη ταχύτητα ἀπετελεῖτο ἀπό ἀφόρητα κρατιστές ὑπουργούς πού διαπλέκονταν παρασκηνιακῶς μέ νταβατζῆδες κόντρα στήν βασική πολιτική τῆς κυβερνήσεως καί τοῦ Πρωθυπουργοῦ της. Αὐτοί οἱ ὑπουργοί μπλόκαραν μάλιστα τήν περίοδο 2004 ἕως 2007 τήν ἰδιωτικοποίηση τῆς Ὀλυμπιακῆς Ἀεροπορίας γιά νά διατηρήσουν στόν ἔλεγχό τους τό πελατειακό δίκτυό της. Ἡ δεύτερη ταχύτητα ἀναπτύχθηκε μέ καθυστέρηση τήν περίοδο 2007-2009, πού ἔγιναν μέ πλειοψηφία 152 ἑδρῶν δύσκολες ἰδιωτικοποιήσεις πού εἶχαν κλονίσει παλαιότερες κυβερνήσεις ὅταν τίς ἐπιχείρησαν: Ἡ ἰδιωτικοποίηση τοῦ ΟΤΕ, τῆς Ὀλυμπιακῆς Ἀεροπορίας, τοῦ λιμανιοῦ τοῦ Πειραιᾶ καί οἱ συμβάσεις παραχωρήσεως τῶν ἐθνικῶν δρόμων σέ ἰδιῶτες, εἶναι οἱ μεγαλύτερες οἰκονομικές μεταρρυθμίσεις πού ἔγιναν σέ καιρό δημοκρατίας στήν χώρα. Μαζί μέ τήν παραχώρηση καί ἐκσυγχρονισμό τῶν περιφερειακῶν ἀεροδρομίων πού ἄρχισε ἐπί Ἀντώνη Σαμαρᾶ καί ὁλοκληρώθηκε μαζί μέ τόν ΟΣΕ ἐπί ΣΥΡΙΖΑ.

Ὑπάρχει καί μία ξεχωριστή σχολή ἡ ὁποία μέ τήν τραχύτητά της, κάποτε καί μέ τόν δογματισμό της, ἔχει ἀδικήσει βαριά τόν ἑαυτό της. Ὁ φιλελευθερισμός τοῦ ἀποτελέσματος. Ἡ σχολή τοῦ Στέφανου Μάνου πού δέν εἶναι «μητσοτακική». Ἄν ἦταν ὁ Μάνος θά εἶχε ὑπογράψει τήν ἀπ’ εὐθείας ἀνάθεση τῶν ψηφιακῶν στόν Σωκράτη Κόκκαλη καί ἡ κυβέρνηση θά εἶχε παραμείνει στήν θέση της. (Ὁ Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης σέ ὕστερη συνομιλία του μέ κορυφαῖο ἐπιχειρηματία ἔρριξε τήν βασική εὐθύνη γιά τήν πτώση του στόν Μάνο, τόν ὁποῖο κατηγόρησε ὅτι «μουλάρωσε» καί δέν ὑπέγραφε τήν ἀνάθεση.) Ἐνῷ ἡ σχολή τῶν ἰδιωτικοποιήσεων τοῦ Κώστα Καραμανλῆ ἀπάλλαξε τόν προϋπολογισμό τῆς χώρας ἀπό τεράστια βάρη καί χρέη, ἡ σχολή Μάνου χρησιμοποίησε φιλελεύθερα ἐργαλεῖα γιά νά δημιουργήσει μέ τά αὐτοχρηματοδοτούμενα ἔργα ὑποδομές ὅπως τό Μετρό καί τά ἀεροδρόμια στήν χώρα.

Γράφω αὐτό τό σημείωμα σήμερα, μέ ἀφορμή τήν παραίτηση-ἐξπρέςς τοῦ φιλελεύθερου Ἀρίστου Δοξιάδη, ἀπό τήν θέση τοῦ ὑφυπουργοῦ Ἀναπτύξεως (ὁ ὁποῖος ἀποδέχθηκε δημόσιο ἀξίωμα τήν ὥρα πού ἐκκρεμεῖ ἡ καταβολή ἐκ μέρους του προστίμου 10 ἑκατομμυρίων εὐρώ στό ἑλληνικό δημόσιο) γιά νά φωτίσω τό μέγα ὀξύμωρο: αὐτοί πού θεωροῦνται κρατιστές στήν ΝΔ ἀπεδείχθησαν ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος οἱ καλύτεροι φιλελεύθεροι. Καί αὐτοί πού διακηρύσσουν ὅτι κρατοῦν τήν σφραγῖδα τοῦ φιλελευθερισμοῦ, ἀπεδείχθησαν οἱ μεγαλύτεροι κρατιστές. Ὁ Ἀρίστος Δοξιάδης εἶναι τό σύμπτωμα ἀλλά ὄχι τό πρόβλημα. Ὅλη ἡ ἀγορά γνωρίζει ὅτι ἡ κυβέρνηση τοῦ φιλελεύθερου Κυριάκου εἶναι ἕνα μέ τό κράτος ὅταν ὑποστηρίζει ὅτι κάνει ἰδιωτικοποιήσεις. Δέν κάνει. Ἁπλῶς ἀναθέτει τό κράτος τίς ἐργολαβίες του, τίς προμήθειές του σέ ἕναν κλειστό κύκλο «γνωστῶν» της ἀνθρώπων.

Στήν οὐσία ἡ φιλελεύθερη κυβέρνηση τοῦ Κυριάκου εἶναι τό πιό βαθύ κράτος πού εἴχαμε ποτέ. Τά προηγούμενα χρόνια αὐτό ἦταν δύσκολο νά τό ἀντιληφθεῖ κανείς. Τά ἀποτελέσματα γιά τήν ἀνάδειξη νέου Προεδρείου τῆς Κεντρικῆς Ἑνώσεως Ἐπιμελητηρίων Ἑλλάδος ὅπου ὁ κυβερνητικός ὑποψήφιος καί τέως ὑφυπουργός Γιάννης Μπρατάκος ἡττήθηκε, δείχνουν ὅτι ἡ ραχοκοκκαλιά τῆς οἰκονομίας κατάλαβε τί εἶναι στήν οὐσία αὐτό τό μοντέλο τοῦ ἑλληνικοῦ φιλελευθερισμοῦ. Τό ἀτύχημα μέ τόν Ἀρίστο Δοξιάδη δέν ἦταν παρά τό κερασάκι στήν τούρτα.