ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ Σαββατοκύριακο ταξίδευσα στήν Βιέννη καί στήν Μπρατισλάβα προκειμένου νά μετάσχω σέ ἕνα Διεθνές Συνέδριο γιά τήν Κοινωνία τῆς Πληροφορίας
Τό πρῶτο πρᾶγμα πού μου ἔκανε ἰσχυρή ἐντύπωση μόλις προσγειώθηκα στό ἀεροδρόμιο τῆς αὐστριακῆς πρωτεύουσας, ἦταν ἡ μεγάλη φωτεινή ἐπιγραφή μέ τήν εὐχή «Merry Christmas» καί τά δεκάδες κλασσικά χριστουγεννιάτικα δένδρα πού ἦταν διάσπαρτα στήν αἴθουσα ἀφίξεων. Στήν κεντρική πλατεῖα (Hlavné Námestie) τῆς Μπρατισλάβα πού πήγαμε τήν πρώτη μέρα – τέως σοβιετική ἐπικράτεια θυμίζω, ὁ κόσμος βράδυ Σαββάτου φωτογραφιζόταν πίνοντας brandy μέ δαμάσκηνα μπροστά στό δένδρο καί τήν φάτνη πού βρίσκονταν δίπλα σέ ἕνα μοντέρνο stage μουσικῆς.
Στήν Βιέννη τήν ἑπομένη ὅλα θύμιζαν ὅτι ἡ Εὐρώπη προετοιμάζεται νά ἑορτάσει τήν Γέννηση τοῦ Ἰησοῦ. Στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Ἁγίου Στεφάνου παρετηρεῖτο συρροή καί ὁ κόσμος –ἐθνότητες ἀπό ὅλον τόν πλανήτη– προσευχόταν μέσα στήν σιωπή τήν ὁποία διετάρασσε ποῦ καί ποῦ ἕνα ἁρμόνιο. Φῶτα μέ ἀστεράκια καί ἀγγέλους ὑπῆρχαν παντοῦ. Στό Μουσεῖο τῆς Ἀρχαίας Ἐφέσου – τό ἐπισκέφθηκα πρίν τό Ἐθνολογικό Μουσεῖο τῆς Αὐστρίας, παντοῦ, σέ κάθε αἴθουσα, ἀντίκρυζες καλοστολισμένα χριστουγεννιάτικα δένδρα, ἀκόμη καί δίπλα στά ἀγάλματα! Δέν συζητῶ γιά τήν παρακείμενη χριστουγεννιάτικη ἀγορά. Κοντολογίς: Τά πάντα σοῦ ἔλεγαν ὅτι ἐδῶ ἑτοιμαζόμαστε νά ἑορτάσουμε τήν Γέννηση τοῦ Θεανθρώπου.
Προσγειωθήκαμε στήν Ἀθήνα τήν Κυριακή τό ἀπόγευμα. Ἀσυναίσθητα ἔκανα τήν ἴδια κίνηση μόλις παραλάβαμε τίς ἀποσκευές. Ἔψαξα μέ τό βλέμμα μου νά βρῶ μία εὐχή «Καλά Χριστούγεννα» στό ἀεροδρόμιο Ἐλευθέριος Βενιζέλος. Πουθενά! Τουλάχιστον ἀπό ἐκεῖ πού πέρασα. Μπορεῖ νά εἶχε ἀλλοῦ, πάντως δέν τά εἶδα. Ἔψαξα γιά χριστουγεννιάτικο δένδρο. Μέ μπάλες, ἄστρο κ.λπ. Ἀντ’ αὐτοῦ διέκρινα στίς ἄκρες τῶν ἱμάντων παραλαβῆς ἀποσκευῶν κάτι περίεργα φωτιστικά «δένδρα», ἀπό τά ὁποῖα κρέμονταν δύο τρία ἀεροπλανάκια. Μινιατοῦρες. Ἄποψις τοῦ καλλιτέχνου. Ἡ αἴσθησή μου ἦταν ὅτι ἐπέστρεψα σέ μία οὐδετερόθρησκη χώρα. Μήν πῶ ἄθεη χώρα. Αἴσθηση πού ἐνισχύθηκε ὅταν τό βράδυ πέρασα ἀπό τήν ὁδό Βασιλίσσης Σοφίας, τόν στολισμό τῆς ὁποίας ἔχει ἀναλάβει τό Ἵδρυμα Ὠνάση. Τό ἀπόλυτο κενό! Κανένα αἴσθημα στήν ὄψη τοῦ δῆθεν ἑορταστικοῦ φωτός. Καί γιά Ἀπόκριες ἄντεχε τό «εὕρημα». Σκέφτηκα μέ ἔνταση τήν φράση «Χριστούγεννα ἀγνοοῦνται, Ἰησοῦς amber alert», ἀλλά ἡ πυκνότητα τῶν ἐξελίξεων στά ἐθνικά θέματα ἐκεῖνες τίς μέρες δέν μᾶς ἐπέτρεψε νά ἑστιάσουμε. Ἀντιδράσεις ὑπῆρξαν ἀσφαλῶς, θύελλα κανονική, ἀλλά ὄχι στήν βάση πού τό προσεγγίζουμε ἐμεῖς. Τά περίφημα social media ἐπέκριναν τόν φωτισμό μέ κριτήρια αἰσθητικῆς. Ἄν μοιάζουν τά ἀδιάφορα χρώματα μέ «μυγοσκοτῶστρες». Αὐτό ἦταν τό πρόβλημά τους. Ἐκτός θέματος! Ἄλλοι τό προσέγγισαν μέ κριτήρια συνωμοσίας καί 666. Καμμία σχέση. Τό χειρότερο ἀπό ὅλα ἦταν, ὅμως, οἱ ἐξηγήσεις πού ἔδωσαν οἱ ἴδιοι οἱ «ἐμπνευστές» τοῦ ἔργου. Τό Ἵδρυμα Ὠνάση. Ἐδῶ σηκώνεις τά χέρια ψηλά. Ἡ τεμπελιά βαφτίστηκε «ἄποψη». Μεταφέρω ἀπόσπασμα δηλώσεων τῆς Διευθύντριας Πολιτισμοῦ κ. Ἀφροδίτης Παναγιωτάκου, ἡ ὁποία μίλησε γιά λογαριασμό τοῦ Ἱδρύματος σέ ραδιοφωνικό σταθμό τό Σάββατο. Διαβάστε τί ἐξηγήσεις ἔδωσε καί φρίξτε ! Δήλωσε ἡ κ. Παναγιωτάκου:
«Σέ ὅλες τίς μεγάλες πρωτεύουσες πλέον οἱ φωτισμοί δέν εἶναι μόνο ἀγγελάκια καί ἀστεράκια, ἐπειδή εἶναι τό οἰκεῖο. Σέ πολλές πόλεις ἔχουν φωτιστεῖ ἀπό σύγχρονους φωτιστές οἱ δρόμοι. Τό Ἵδρυμα Ὠνάση ὑποστηρίζει τόν σύγχρονο πολιτισμό, ὁ συγκεκριμένος φωτισμός ἔχει προσεγγιστεῖ μέ τήν ἔννοια μιᾶς καλλιτεχνικῆς ἐγκατάστασης».
Καί πρόσθεσε:
«Ἡ χαρά τῆς ζωῆς δέν εἶναι μόνο μιά οἰκογένεια μαζεμένη γύρω ἀπό μία βασιλόπιττα. Ἐμεῖς δέν ἐκφράζουμε ἔτσι τήν αἰσθητική προσέγγιση τῆς χαρᾶς τῆς ζωῆς, ἔχουμε μία σύγχρονη προσέγγιση καί πιστεύουμε ὅτι μπορεῖ ὁ καθένας νά εἶναι ὁ ἑαυτός του καί νά νιώθει ὡραῖα. Ὑπάρχει μιά μανία μέ ὅ,τι παλιό, τό ὁποῖο ξαφνικά ἐξωραΐζεται σαρωτικά μέ τή λογική πώς ὁτιδήποτε παλιό, ὁτιδήποτε οἰκεῖο εἶναι καλό. Ἡ νοσταλγία λειτουργεῖ μέ ἕναν τρόπο κατευναστικό καί παρηγορητικό».
Ἐδῶ ἡ ἐπιστήμη σηκώνει τά χέρια ψηλά γιά λόγους γενικούς καί εἰδικούς. Γενικούς γιατί τό Ἵδρυμα Ὠνάση (τοῦ ὁποίου ὁ ἱδρυτής Ἀριστοτέλης ἤθελε νά ἀκολουθήσει ἐκκλησιαστική καριέρα στήν Σμύρνη πρίν τοῦ ἀλλάξει γνώμη ὁ θεῖος του) μᾶς λέει ὅτι ὁ χριστουγεννιάτικος στολισμός δυτικῆς εὐρωπαϊκῆς πρωτεύουσας εἶναι «καλλιτεχνική ἐγκατάσταση»! Ὦ καιροί, ὦ ἤθη. Εἰδικούς γιατί τό Ἵδρυμα Ὠνάση καταγγέλλει ὅτι ὑπάρχει «μανία γιά τό παλιό» καί λοιδορεῖ τήν ἑλληνική οἰκογένεια γύρω ἀπό τήν βασιλόπιττα. Ἀλήθεια: Δέν πάει μιά βόλτα ἡ κ. Παναγιωτάκου στό «Ἵδρυμα Νιάρχος» νά δεῖ πῶς ἐκστασιάζονται κάθε βράδυ οἰκογένειες μέ παιδιά ἀπό τόν ζεστό χριστουγεννιάτικο φωτισμό, τό συντριβάνι καί τήν μουσική; Ἐκεῖ νά δεῖ «μανία μέ τό παλιό»! Δέν φεύγουν. Τό εἶδα μέ τά μάτια μου τό Σαββατόβραδο πού εἶχα πάει στήν Λυρική γιά τόν «Χορό» τοῦ Μάνου.
Μέ τήν εὐκαιρία… Ἐπειδή ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες ἄλλες ἀπαιτήσεις ἔχουμε ἀπό ἕνα Ἵδρυμα πού φέρει τό ἐπώνυμο Ὠνάσης, ρωτῶ: Μήπως τό «παλαιό» αὐτές τίς ἅγιες μέρες εἶναι τό μόνο νέο; Μήπως σέ αὐτό τό φθαρμένο νέο κόσμο πού ζοῦμε, οἱ σιωπές τῆς θρησκείας, ἡ ζεστασιά τῶν φώτων, τά ἄστρα εἶναι τό ἐσωτερικό καταφύγιο στό ὁποῖο γαληνεύει καθένας ὅταν θέλει νά ξεφύγει ἀπό τίς φλύαρες ἀνοησίες «ντεμέκ» κοσμοπολιτῶν πού θεωροῦν τά Χριστούγεννα ἐκδήλωση τοῦ τύπου «Ἦχος καί φῶς»; (ἐξαιρετική κατά τά λοιπά). Καί ἐπειδή κάποιοι λένε πώς αὐτά ἀρέσουν στούς νέους, μία διαπίστωση. Ἄν «ξύσει» κανείς μέ προσοχή κάτω ἀπό κάθε τατουάζ ἤ πίσω ἀπό κάθε σκουλαρίκι στό αὐτί, μέ ἔκπληξη ἴσως ἀνακαλύψει ἕνα «Ἄχ, Παναγία μου» ἤ ἕνα «ὁ Θεός βοηθός». Ἡ νεωτερικότητα δέν καταργεῖ οὔτε τήν παράδοση οὔτε τήν πίστη. Ὁ φωτισμός τῆς Ἀθήνας δέν εἶναι λοιπόν ἕνα ζήτημα αἰσθητικῆς ἁπλῶς καί μόνον. Ἄσπρα κόκκινα κίτρινα μπλέ. Ἀφορᾶ τήν ταυτότητά μας. Τήν ἐθνική μας ταυτότητα ἀλλά κυρίως –γιά νά καταλαβαίνουν οἱ μετανάστες πού ἔρχονται– τήν εὐρωπαϊκή μας ταυτότητα. Καί ὅπως ὅλοι καλά ξέρουμε, Εὐρώπη σημαίνει «Ἀρχαία Ἑλλάδα, Ἀρχαία Ρώμη καί Χριστιανισμός». Μήν τῆς ἀλλάζουμε τά φῶτα, κ. Παναγιωτάκου μου!
ΥΓ. Ὁ φωτισμός μιᾶς πρωτεύουσας πρέπει νά εἶναι ἑνιαῖος. Ὄχι νά ἀκολουθεῖ ὀκτώ διαφορετικούς «δρόμους», κύριε Δήμαρχε…
