Ζωή χωρίς ζωή

ΑΚΟΥΩ αὐτές τίς μέρες μέ προσοχή τίς συνεντεύξεις πού δίδει σέ τηλεοπτικούς καί ραδιοφωνικούς σταθμούς ἡ ὑπουργός Ἐργασίας Νίκη Κεραμέως γιά νά αἰτιολογήσει τίς νέες ρυθμίσεις γιά τό 13ωρο στόν ἴδιο ἐργοδότη καί γιά τήν δυνατότητα κατατμήσεως τῆς θερινῆς ἀδείας χιλιάδων ἐργαζομένων σέ τέσσερεις «δόσεις».

Ἡ κ. Κεραμέως δέν εἶναι τυχαία πολιτικός καί ἄς εἶναι «ἀντιδημοφιλής». Ἔχει καλές σπουδές σέ ξένα πανεπιστήμια, μέ πρῶτο τό Χάρβαρντ (αὐτός ἦταν ὁ λόγος πού ὁ Ἀντώνης Σαμαρᾶς τήν ἔβαλε στό ψηφοδέλτιο Ἐπικρατείας τό 2012), εἶναι ἐργασιομανής, δέν ἔκανε τήν μεγάλη «γκέλα» ἀπό τά ὑπουργεῖα ὅπου θήτευσε μέχρι στιγμῆς.

Ὡστόσο, τῆς λείπουν δύο βασικές δεξιότητες, οἱ ὁποῖες στό τέλος συμπυκνώνονται σέ μία: ἡ πρώτη ἔλλειψή της εἶναι ὅτι σέ ὅλη της τήν ζωή δέν ἔχει ἀναγκαστεῖ νά ἐργαστεῖ σέ συνθῆκες «ὑπό». Σέ συνθῆκες ἐξαρτήσεως. Μέ ἀφεντικό πάνω ἀπό τό κεφάλι της. Τά περισσότερα χρόνια της ἐργάζεται «ἐπί». Ἐξουσίας δικῆς της ἐπί ἀνθρώπων. Ἄρα, δέν μπορεῖ νά μπεῖ πλήρως στήν ψυχολογία τοῦ κόσμου τῆς ἐργασίας, καί ἔτσι ἐπιχειρηματολογεῖ γιά τίς ρυθμίσεις της, ἔχοντας στόν νοῦ της ἕναν ἰδεατό κόσμο.

«Ὁ ἐργαζόμενος ἔχει δικαίωμα νά ζητήσει, ὁ ἐργοδότης συναινεῖ.» Ἐνῷ στήν πραγματική ζωή, συνήθως, πλήν φωτεινῶν ἐξαιρέσεων, συμβαίνει τό ἀκριβῶς ἀντίθετο ἀπό αὐτό πού περιγράφουν οἱ νόμοι: ὁ ἐργοδότης ἀπαιτεῖ, ὁ ἐργαζόμενος «συναινεῖ». Σέ συνθῆκες ἀτομικῶν συμβάσεων μάλιστα αὐτό τείνει νά γίνει νόμος. Ὁ συσχετισμός ἰσχύος εἶναι συντριπτικά εἰς βάρος τοῦ ἐργαζομένου. Ἀντικειμενικά.

Τό δεύτερο πού τῆς λείπει εἶναι ἡ ἐνσυναίσθηση. Ἡ Νίκη Κεραμέως ἐκλέγεται στόν «πλούσιο» Βόρειο Τομέα, καί οἱ πιέσεις γιά αὐτοῦ τοῦ τύπου τά ζητήματα ἀπό ἐργαζομένους εἶναι ἀμελητέες. Γιά νά μήν πῶ ὅτι στόν Βόρειο Τομέα κατισχύει τό δίκαιο τῆς ἀγορᾶς. Ἐλλείψει αὐτῶν τῶν δύο «δεξιοτήτων», ἡ πείσμων καί ἐργατική Κεραμέως, πού ἄν εἶχε τήν ἴδια καταγωγή μέ τήν Βρεταννίδα πρώην Πρωθυπουργό θά εἶχε προδιαγραφές Θάτσερ, τείνει νά μήν ἔχει πλήρη ἐπαφή τῆς ἑλληνικῆς πραγματικότητας. Τῆς συνέβη καί στό Ὑπουργεῖο Παιδείας, ἀλλά ὁ λανθασμένος νόμος της γιά τήν ἐκλογή Πρυτάνεων μέ ζυγό ἐκλεκτορικό σῶμα (πού εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νά μείνουν ἀκέφαλα τά πανεπιστήμια ἐπί ἑνάμισυ χρόνο λόγῳ ἰσοψηφιῶν 3-3 στίς ἐκλογές) δέν στοίχισε πολιτικά οὔτε στήν Κυβέρνηση οὔτε στήν ἴδια. Ἐδῶ ὅμως τό λάθος μπορεῖ νά τούς κοστίσει. Μέ τόσα σκάνδαλα, εἶναι τό κερασάκι στήν τούρτα.

Δέν μπαίνω κἄν στόν κόπο νά συζητήσω πόσο σοφό εἶναι νά ἀναγγέλλεις σέ περίοδο διακοπῶν τήν νομοθέτηση τοῦ σπασίματος τῆς ἐτήσιας ἄδειας χιλιάδων ἐργαζομένων καί νά ἐπιχειρηματολογεῖς ὅτι αὐτό εἶναι δικαίωμα τοῦ ἐργαζομένου. Τό νά θέλει δηλαδή νά τήν «κόψει» στά τέσσερα καί νά νά τήν ἐπεκτείνει στόν χειμῶνα. Μέ τόν συσχετισμό πού ἐπικρατεῖ στήν ἀγορά ἐργασίας, κάθε τέτοιο «δικαίωμα» τοῦ ἐργαζομένου θά καταλήξει σέ δικαίωμα τοῦ ἐργοδότη νά τοῦ δίνει ἄδεια ὅποτε θέλει καί στό τέλος θά γίνει πρόβλημα γιά τήν ἴδια τήν ἐπιχείρηση. Γιατί ὑγιεῖς εἶναι οἱ ἐπιχειρήσεις πού ὑπάρχει ἁρμονία στίς σχέσεις ἐργοδότη – ἐργαζομένου. Ὄχι ἔνταση.

Τό προσπερνῶ αὐτό λοιπόν καί εὔχομαι ἡ ὑπουργός Ἐργασίας νά ἀφαιρέσει τήν συγκεκριμένη διάταξη πρίν τῆς τό ζητήσει ἡ ΓΣΣΕ, ὅπως τό ἄφησε ἀνοικτό χθές. Τό λάθος εἶναι λάθος. Ἀλλοίμονο στόν πολιτικό πού τό καταλαβαίνει, ἀλλά περιμένει νά τοῦ τό ὑποδείξουν οἱ ἄλλοι.

Ἔρχομαι τώρα στά ἐπιχειρήματα τῆς Ὑπουργοῦ γιά τό ὡράριο ἐργασίας 13 ὡρῶν στόν ἴδιο ἐργοδότη. Ὑποστήριξε ὅτι τό ζητοῦν ἐργαζόμενοι γιατί τώρα ἐργάζονται 13ωρο σέ δύο ἐργοδότες μέ λιγώτερα χρήματα ἀπό ὅσα θά εἰσπράττουν μελλοντικῶς μέ ὑπερωρίες στόν ἴδιο ἐργοδότη γιά 37 μέρες τόν χρόνο κατ’ ἀνώτατο ὅριο. Προσπερνῶ καί πάλι τόν λάθος μαθηματικό ὑπολογισμό στά ἡμερομίσθια. Ἄλλο προσαυξημένος μισθός γιά 37 ἡμέρες ἐργασίας ἐπί 13 ὧρες στόν ἴδιο ἐργοδότη καί ἄλλο δύο μισθοί ἀπό δύο ἐργοδότες γιά πολύ μεγαλύτερο διάστημα τῶν 37 ἡμερῶν.

Αὐτό πού εἶναι ἀνησυχητικό εἶναι δύο πράγματα. Πόσο βαθιά ἀγνοεῖ ἡ κυρία ὑπουργός βασικά δεδομένα τῆς ἀγορᾶς ἐργασίας. Ἐάν πρῶτον ἐπισκεφθεῖ μεγάλο πολυκατάστημα τῆς ὁδοῦ Πανεπιστημίου, θά ἀκούσει τίς ἐργαζόμενες-πωλήτριες νά μουρμουρᾶνε, ὅτι δέν πληρώνονται ποτέ τίς ὑπερωρίες τοῦ Σαββάτου. Καί ἄν τό καταγγείλουν στήν Ἐπιθεώρηση, ξέρουν ἀργά ἤ γρήγορα ποιά θά εἶναι καί ἡ ἐργασιακή τους τύχη. Θά εἰσπράξουν τίς ὑπερωρίες καί θά χάσουν τήν δουλειά τους.

Καί τώρα τό σημαντικώτερο: Γιά νά ἐργάζεται κάποιος/κάποια σέ δύο δουλειές καί θέλει νά τίς συμπυκνώσει σέ μία (μέ τό ἐπιμίσθιο τῶν ἐπί πλέον πέντε ὡρῶν τοῦ ὀκταώρου) αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ μισθός ἀπό τήν μία δέν τόν φθάνει γιά νά ζήσει! Γιά νά θές νά κάνεις δύο δουλειές ἤ γιά νά συμπυκνώνεις τό ὡράριο δύο δουλειῶν σέ μία, κάτι πολύ λάθος συμβαίνει στήν ἀγορά ἐργασίας. Ποιό εἶναι αὐτό ἀφήνω τόν ἐξαιρετικό συνάδελφο καί διευθυντή μεγάλων ἐφημερίδων Κώστα Καλλίτση νά τό ἐξηγήσει στήν κυρία ὑπουργό, σέ περίπτωση πού δέν διάβασε τό ἄρθρο του στήν «Καθημερινή» γιά τήν μεγάλη ἀσυμμετρία.

Ἀντιγράφω δειγματοληπτικῶς:

«Ὁ πληθωρισμός στήν Εὐρώπη ἀποκλιμακώνεται, καθ’ ἡμᾶς κλιμακώνεται. Τόν Μάιο ἔπεσε στήν Εὐρωζώνη στό 1,9%, ἀπό 2,2% τόν Ἀπρίλιο, σέ ἐμᾶς σκαρφάλωσε στό 2,5%, ἀπό 2% –ὁ μῦθος τοῦ εἰσαγόμενου πληθωρισμοῦ δέν στέκεται πολύ καλά. Ἄραγε –τίθεται συχνά τό ἐρώτημα– εἶναι ὑψηλές οἱ τιμές ἤ μήπως εἶναι χαμηλοί οἱ μισθοί; Καί τά δύο. Μέ πληθωρισμό κερδῶν καί μέ καθηλωμένους τούς μισθούς, τά τελευταῖα χρόνια γίνεται μιά πρωτοφανής ἀναδιανομή ἀπό τή μισθωτή ἐργασία στά κέρδη. Οἱ τιμές τῶν ἀκινήτων ἔχουν ἀναπληρώσει τίς ἀπώλειές τους μετά τήν κορυφή τοῦ 2008 καί σέ ἀρκετές περιοχές τῆς χώρας τίς ἔχουν ξεπεράσει. Τά κέρδη τῶν εἰσηγμένων ξανάπιασαν ἤδη ἀπό τό 2022 τήν κορυφή τοῦ 2007 κι ἀπό πέρυσι σταθερά τήν ὑπερβαίνουν. Γιά πολλές μεγάλες ἐπιχειρήσεις, μάλιστα, οἱ ἀποδόσεις ἐπί τῶν ἰδίων κεφαλαίων (αὐτῶν πού ἔχουν βάλει οἱ μέτοχοι ἀπό τήν τσέπη τους) ἀγγίζουν ποσοστά πού καμμία ἑταιρεία σέ ἄλλη χώρα τῆς Εὐρώπης δέν μπορεῖ οὔτε κἄν νά φανταστεῖ. Τί παραμένει σέ καθεστώς ἀποπληθωρισμοῦ; Οἱ μισθοί καί τά ἡμερομίσθια. Γι’ αὐτά ἰσχύει ἕνα ἰδιότυπο μνημονιακό καθεστώς, καθώς (ἡ ἀποδυνάμωση τῶν συνδικάτων ἐπιτρέπει νά μένει στήν κατάψυξη ὁ θεσμός τῶν συλλογικῶν διαπραγματεύσεων.) Ἔτσι, 1,5 ἑκατ. μισθωτοί παίρνουν στό χέρι λιγότερα ἤ πολύ λιγότερα ἀπό 950 εὐρώ/μῆνα. Εἶναι φτωχοί, ἄν καί δέν εἶναι ἄνεργοι. Ἕνας πρόχειρος ὑπολογισμός γιά τό ὕψος τῆς ἀναδιανομῆς εἰς βάρος τῆς ἐργασίας: Ἄν στήν 6ετία ἀπό τό 2019 τό μερίδιο τῆς μισθωτῆς ἐργασίας δέν εἶχε μειωθεῖ ἀπό τό 36,8% στό 35% τοῦ ΑΕΠ, τά εἰσοδήματα τῶν μισθωτῶν σήμερα θά ἦταν 4,2 δισ. μεγαλύτερα. Κι ἄν τό μερίδιο τῶν κερδῶν (πού εἶναι τό δεύτερο ὑψηλότερο στήν Εὐρώπη…) δέν εἶχε αὐξηθεῖ ἀπό τό 48,3% στό 50,2% τοῦ ΑΕΠ, σήμερα τά κέρδη θά ἦταν μικρότερα κατά 4,5 δισ. εὐρώ. Νά τό ποῦμε ἀλλιῶς: τό 2019 τά εἰσοδήματα ἀπό κέρδη ἦταν μεγαλύτερα ἀπό αὐτά τῆς ἐργασίας κατά 21,3 δισ. εὐρώ. Τό 2024, σύμφωνα μέ τά ἐπίσημα στοιχεῖα, τά κέρδη ἦταν κατά 36,1 δισ. εὐρώ μεγαλύτερα ἀπό τά εἰσοδήματα τῆς ἐργασίας. Ἡ διαφορά μεγάλωσε κατά 69,5%.

Ἤ, πολύ σχηματικά, ἔτσι, γιά μιά κάποια πολύ γενική σύγκριση: Τά εἰσοδήματα τῆς ἐργασίας συμμετέχουν στό ΑΕΠ μέ 83 δισ. καί τά κέρδη μέ 119 δισ. Ἄν τά μερίδιά τους ἦταν στόν μέσο ὅρο τῶν “27” τῆς Ε.Ε., ἡ ἐργασία θά συμμετεῖχε μέ 114 δισ. (+31 δισ.) καί τά κέρδη μέ 97 δισ. (-22 δισ.)».

Αὐτά πού θεμελιώνει τεχνοκρατικά ὁ Κώστας Καλλίτσης τά καταλαβαίνει πραγματικά μόλις κοιτάξει τή τσέπη του κάθε ἐργαζόμενος, κάθε ζευγάρι ἐργαζομένων πού ἐργάζονται ἀπό ἥλιο σέ ἥλιο γιά νά ἐξασφαλίσουν μιά ἄνετη ζωή γιά τά παιδιά τους. Βεβαίως, ἡ ἀσυμμετρία αὐτή δέν εἶναι εὐθύνη τῆς Νίκης Κεραμέως. Ἔχουν βάλει πολλοί τό χεράκι τους. Εἶναι εὐθύνη της ὅμως νά μήν τήν παροξύνει μέ ρυθμίσεις καί ἐπιχειρήματα πού ἀπομακρύνουν ἀκόμη πιό πολύ αὐτή τήν μεγάλη παράταξη ἀπό τόν κόσμο τῆς ἐργασίας. Ἡ κοινωνική εἰρήνη εἶναι προϋπόθεση γιά τήν πολιτική σταθερότητα.

Ἐάν ἐργάζεσαι γι’ αὐτά τά ποσά, σοῦ ζητοῦν αὔξηση ὡραρίου καί βλέπεις κάποιους νά εἰσπράττουν ἄκοπα 100.000 καί 200.000 εὐρώ ἀπό παράνομες ἐπιδοτήσεις, δέν τά ἔχεις στό τέλος μόνο μέ τούς ὑπουργούς Γεωργίας.

Ἡ «μπάλλα» παίρνει καί ὅλους ὅσοι παίζουν στίς τηλεοράσεις, μέ διαγράμματα, μέ τόν πόνο σου… Νά ζεῖς ζωή χωρίς ζωή.