Ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς «Ἑστίας», 12 Ἰανουαρίου 1919
Ἐγνώρισα χθές τήν γυναῖκα-φαινόμενον, ἡ ὁποία δέν ἐδιάβασε ποτέ εἰς τήν ζωήν της μυθιστόρημα καί δέν εἶδε ποτέ θέατρον καί κινηματογράφον. Δέν πρέπει δέ νά ὑποτεθῇ ὅτι ὁμιλῶ περί μιᾶς γυναίκας τῶν βουνῶν, ἑνός θηλυκοῦ ἀγριμιοῦ τοῦ λόγγου, ὄτε τό πρᾶγμα θά ἦτο πολύ φυσικόν. Πρόκειται περί κυρίας καθ’ ὅλην τήν σημασίαν τῆς λέξεως, κυρίας ἀριστοκρατικοῦ γένους, ὑψηλῆς ἀνατροφῆς καί δροσερωτάτου πνεύματος. Ἀλλά πῶς ἔγεινε τό θαῦμα αὐτό; θά μ’ ἐρωτήσετε. Ἀφίνω νά σᾶς τό ἐξηγήσῃ ἡ ἰδία, ὅπως μοῦ τό ἐξήγησε κι’ ἐμένα μεταξύ δύο φλυτζανιῶν ἀχνίζοντος τεΐου.
– Ἐγώ, κύριέ μου, ὥς τήν ἐποχή ποῦ ὑπανδρεύθηκα, δέν ἔτυχε νά διαβάσω μυθιστορήματα. Ἡ μητέρα μου, μολονότι γυναίκα πολύ ἀνεπτυγμένη, ἀφοῦ ἔτυχε ν’ ἀλληλογραφήσῃ καί μέ τόν Βικτόρ Οὑγκώ κατά τήν διαμονήν της στό Παρίσι, δέν μοῦ ἐπέτρεψε ποτέ νά διαβάσω μυθιστορήματα. Καί ὁμολογῶ ὅτι δέν τήν παρήκουσα. Κατόπιν ὑπανδρεύθηκα. Ὁ ἄνδρας μου, τοῦ ὁποίου ἡ ἐργασία ἦτο σ’ ἕνα ὡραῖο χωριό τῆς Θεσσαλίας, μ’ ἐπῆρε μαζῆ του καί ἔκτοτε ἐζήσαμεν ἐκεῖ, ἐπί χρόνια, μιά ζωή ἐντελῶς ἀγροτική…
– Στήν ἐρημιά σας ἐκεῖ, τήν ἐρώτησα, δέν ἔτυχε νά αἰσθανθῆτε τήν ἀνάγκην τῆς ἀναγνώσεως;
– Ἐδιάβαζα, μοῦ εἶπε, βιβλία Φυσικῆς Ἱστορίας ἀπ’ τή βιβλιοθήκη τοῦ ἀνδρός μου, τά ὁποῖα εἶχαν ἀρχίσει νά μ’ ἐνδιαφέρουν πολύ. Καί ἐδιάβαζα ἀκόμη μέσα στό ὡραῖο βιβλίο τῆς Φύσεως καί στῇς ψυχές τῶν παιδιῶν μου, τῶν ὁποίων ἡ ἀνατροφή ἔγεινεν ἡ καλλιτέρα μου ἀπασχόλησις. Ἐννοεῖτε ὅτι δέν μοῦ ἔμενε πλέον οὔτε καιρός οὔτε ὄρεξις νά διαβάσω ἄλλα βιβλία ἀπ’ αὐτά.
Πρέπει νά ὁμολογήσετε ὅτι ἡ κυρία εἶχεν ἀρχίσει νά γίνεται πολύ ἐνδιαφέρουσα. Καί ἐξηκολούθησα τήν ἀνάκρισίν μου.
– Εἰς τάς Ἀθήνας δέν ἔτυχε νά ἔρχεσθε κατά τό διάστημα αὐτό;
– Ἐρχόμουν, φυσικά, κἄποτε. Ἀλλά τῇς λίγες ἡμέρες, ποῦ ἔμενα ἐδῶ, εἶχα πάντοτε τόσες δουλειές καί τόσους συγγενεῖς νά ἰδῶ, ὥστε δέν μοῦ ἔμενε καιρός νά πάω στό θέατρο ἤ στόν κινηματογράφο. Δύο ἐξαιρέσεις ἔκαμα μόνον, καί σᾶς ὁρκίζομαι ὅτι μετενόησα.
Καί μοῦ διηγήθη τάς δύο αὐτάς ἐξαιρέσεις μέ μίαν θελκτικήν ἀφέλειαν:
– Μία φιλενάδα μου μ’ ἐβίασε νά διαβάσω κἄποιο τελευταῖον Γαλλικόν μυθιστόρημα, τό ὁποῖον ἐξεθείαζε καί τό ὁποῖον μοῦ ἐδάνεισεν. Ἄρχισα, πράγματι, νά τό διαβάζω. Ἀλλά δέν κατώρθωσα νά προχωρήσω. Αἱ περιπέτειαι τῶν ἡρώων του ἄρχισαν νά μ’ ἐκνευρίζουν, νά μέ μελαγχολοῦν, νά μέ κάνουν δυστυχισμένην. Καί ἔκαμα μίαν φυσικήν σκέψιν: Δέν μᾶς φθάνει, εἶπα, ἡ ζωή ἡ δική μας καί τά βάσανά της; Εἶνε ἀνάγκη τάχα νά ζοῦμε ταυτοχρόνως καί τή ζωή ὅλων τῶν ἡρώων τῶν μυθιστορημάτων, μέ τά δικά της βάσανα; Κ’ ἐπέταξα μακρυά μου τά βιβλία.
Ἦλθε κατόπιν εἰς τήν δευτέραν ἐξαίρεσιν.
– Ἄλλη μιά φορά μέ παρέσυραν σέ κἄποιον κινηματογράφο. Ἄν ἐνθυμοῦμαι καλά, ἔπαιζαν τήν «Ὑπόθεσιν Κλεμανσώ». Μοῦ εἶνε ἀδύνατον νά σᾶς περιγράψω τήν ἐντύπωσίν μου. Δέν εἶμαι κανένα κοριτσάκι πλέον καί δέν εἶμαι σεμνότυφη. Σᾶς βεβαιῶ, ἐν τούτοις, ὅτι ἦλθαν στιγμές πού ἄρχισα νά στενοχωροῦμαι, διότι μερικοί γνωστοί μου ἄνθρωποι μ’ ἔβλεπαν νά παρακολουθῶ αὐτό τό θέαμα. Ἐν τούτοις, κοριτσάκια δεκαπέντε ἐτῶν τριγύρω μου δέν ἐφαίνοντο νά αἰσθάνωνται τήν παραμικροτέραν στενοχωρίαν. Δέν θέλω νά κατηγορήσω τά κορίτσια, ἀλλά εἶνε ἡ συνήθεια, βλέπετε. Ἡ συνήθεια ποῦ μοῦ ἔλειπε ἐμένα…
Καί ἡ κυρία-φαινόμενον κατέληξε μέ τό ὑπέροχον αὐτό συμπέρασμα:
– Δέν ἀρνοῦμαι ὅτι ὁ Κινηματογράφος εἶνε μία μεγάλη ἀπόλαυσις. Ἀλλά δέν νομίζετε ὅτι εἶνε καί μία μεγάλη δυστυχία; Πηγαίνετε ἐκεῖ καί βλέπετε τῇς ὡραιότερες γυναῖκες τοῦ κόσμου νά ἐξασκοῦν ὅλην τήν ὑψηλήν ἐπιστήμην τῆς ἐρωτικῆς γοητείας. Καί βλέπετε ἀκόμη τά πλέον ἰδεώδη ἐντεριέρ, ποῦ ἠμπορεῖ νά ὀνειρευθῇ ὁ ἄνθρωπος διά τήν ἄνεσίν του καί τήν τρυφήν του. Ἔπειτα ἐπιστρέφετε στό σπίτι σας. Καί βρίσκετε τή… γυναῖκά σας καί τήν παλῃοκαρέκλα σας! Μπορεῖτε πειά νά βρῆτε εὐτυχίαν στό σπίτι σας; Σᾶς ἐρωτῶ!
Καί ἡ κυρία μέ τήν παρθένον ἀντίληψιν περιέπεσε, διά λογαριασμόν μας, εἰς τήν πλέον δικαιολογημένην μελαγχολίαν διά τήν ζωήν μας. Καί μᾶς εἰδοποίησεν ὅτι ἐκείνη ἐπιστρέφει μέ πρώτην εὐκαιρίαν πρός τάς πρωτογενεῖς ἡδονάς τοῦ Παραδείσου της.
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ
